ბორის კაჩკა – თომას პინჩონის ნაკვალევზე

ლონგ-აილენდიდან ვესტ-საიდამდე

ინგლისურიდან თარგმნა თამარ ლომიძემ

მოდით, გულახდილად ვისაუბროთ. პირველ ყოვლისა, მწერლის გვარი წარმოითქმება, როგორც ” Pynch-ON”[1]. მეორეც – ეს გამოჩენილი, უცნაური და ძალზე იდუმალი მწერალი განდეგილი როდია. რჩეულთა შორის ის ლაღი და მომხიბვლელია და, მიუხედავად სასაცილო კურდღლისებრი კბილებისა, ქალთა გულთამპყრობელი გახლდათ 30 წლის განმავლობაში (სანამ დაქორწინდებოდა – 1990 წელს), როდესაც სხვადასხვა ადგილას დახეტიალებდა და ხან ვის შეეხიზნებოდა, ხან კიდევ – ვის. ამჟამად ის წარმატებული პიროვნებაა (ე.წ. “იაპი”). ეს აშკარა გახდება, თუკი პინჩონის ახალ რომანს – “სისხლმდინარე ნაწიბური” – გამოვიყენებთ იმ კაცის ამჟამინდელი ცხოვრების გასააზრებლად, რომლის ხეტიალმა აიძულა ერთი კრიტიკოსი ეთქვა: “სელინჯერი იმალება; პინჩონი დარბის”. ახლა პინჩონი საჯაროდ იმალება ზედა ვესტ-საიდში, ოჯახთან ერთად და მთელი თავისი წინააღმდეგობრივი ცხოვრებით: ომისშემდგომი ისტებლიშმენტის პირმშომ უგულებელყო ის; პოსტმოდერნისტი ხელოვანი თავის თავს “კლასიცისტს” უწოდებს; შრომისმოყვარე კაცი ნარკომანია; ერუდიტი ტკბება უწმაწური კალამბურებით; ლიტერატურულმა აუტსაიდერმა ლიტერატურული აგენტი ითხოვა ცოლად; კაპიტალიზმის ამ დაუძინებელმა მტერმა თავისი ვაჟიშვილი კერძო სკოლაში შეიყვანა და დასახლდა ომამდე აშენებულ ექვსოთახიან (1.7 მილიონი დოლარის ღირებულების) სახლში.

სხვა ცნობილმა თანამედროვე მწერლებმა, მაგალითად, დონ დელილომ და კორმაკ მაკარტიმ შეძლეს თავი აერიდებინათ საჯაროობისთვის, რადგან სწამდათ, რომ მათი შემოქმედება მათივე პირად საქმედ უნდა დარჩენილიყო (და ეს მნიშვნელოვანწილად შეძლეს კიდეც); ამ მწერლებს არავინ უმიზნებს ტელეობიექტივებს, ხოლო სიტყვაძუნწობას მათივე ღირსების გამოვლინებად მიიჩნევენ. მაგრამ პინჩონი, რომელიც ნამდვილად კონტრკულტურის წარმომადგენელია – და რომელმაც თავის შემოქმედებით გზაზე უფრო მეტს მიაღწია, უფრო გააფთრებით იბრძოდა და უფრო გახელებით მუშაობდა – მათზე უფრო ენიგმური პიროვნება აღმოჩნდა. ის მხოლოდ აბუჩად როდი იგდებს თავის თაყვანისმცემლებს, არამედ მკითხველთა მისტიფიკაციასაც მიმართავს და ბიძგს აძლევს საკუთარი პიროვნების სხვადასხვაგვარ ინტერპრეტაციასO(შესაძლოა, იმ მიზნით, რომ დაანგრიოს ამერიკელთა ცნობიერებაში არსებული მოდელები გამოჩენილი მწერლის შესახებ). როგორც ამბობენ, პინჩონს სურს, “საკვლევი მასალით უზრუნველყოს რამდენიმე თაობის მეცნიერები”, მაგრამ მისი შემოქმედების მკვლევრები, რომელთაც ხელმოსაკიდი არაფერი ექნებათ, სტალკერების როლში აღმოჩნდებიან. რაც უფრო მეტად გაგვირბის, მით უფრო მეტ ინტერესს იწვევს – ახლაც კი, 76 წლის ასაკში, ერთ-ერთ რიგით მწერლად მოაქვს თავი, რომელსაც ვერც კი იცნობთ ქუჩაში. თუმცა, ალბათ, ჭორებიც გსმენიათ: პინჩონი ტერორისტი იყო; გამოძიების ცენტრალური ბიუროს აგენტი გახლდათ; უშვერი ლანძღვა-გინებით აღსავსე წერილები გაუგზავნა ერთ-ერთი გაზეთის გამომცემელს. 1976 წელს მწერალი ჯონ კელვინ ბეტჩელორი ვრცელ ესეში ამტკიცებდა, რომ პინჩონი არ არსებობს, ხოლო მისი ყველა რომანი ჯ.დ. სელინჯერმა დაწერა. ოცი წლის შემდეგ ბეტჩელორმა და პინჩონმა გამოაქვეყნეს მოთხრობები ნიუ-იორკის საკათედრო სკოლის (რომელშიც მათი შვილები სწავლობდნენ) საინფორმაციო ბიულეტენის ერთსა და იმავე გვერდზე. მათი სახელები ერთმანეთის გვერდით ეწერა: “ჯონი რომანისტია”; “ტომი მწერალია”.

ტომი ჭეშმარიტი მწერალია. სამართლიანად ითვლება, რომ პოსტმოდერნიზმის იდეები სრულყოფილად და მრავალმხრივ აისახა მის მესამე რომანში – “მიზიდულობის ცისარტყელა”, აგრეთვე – სხვა მრავალფეროვან ნაწარმოებებში და კიდევ რამდენიმე წიგნში, რომელთაც ის ხალტურას უწოდებს, სხვები კი – დიდი მწერლის მეორეხარისხოვან თხზულებებს. “სისხლმდინარე ნაწიბური”, რომელიც სექტემბერში გამოიცა, არის სიყვარულითა და სიძულვილით აღსავსე დოკუმენტი თორმეტი წლის წინანდელი ნიუ-იორკის შესახებ, როდესაც ინტერნეტ 1,0-მ სათავე დაუდო 11 სექტემბრის ელვისებრ სწრაფად მომხდარ კატასტროფას. მოქმედება ხდება ნაწილობრივ ლონგ-აილენდზე, სადაც პინჩონი გაიზარდა – მაგრამ ძირითადად ვესტ-საიდში, რომელსაც რომანის მთავარი ქალი-პერსონაჟი “წარმატებულთა (“იაპების”) რაიონს” უწოდებს. და ესაა წიგნი იმის შესახებ, რაზეც პინჩონს არასოდეს არაფერი დაუწერია: სამშობლოზე.

ბეტჩელორი და პინჩონი ახლა, ალბათ, იცნობენ ერთმანეთის შემოქმედებას (თუმცა, არც ერთი მათგანი არ გამოეხმაურა თხოვნებს ინტერვიუს შესახებ). მაგრამ მათი პირველი კონტაქტი მაშინ განხორციელდა, როდესაც პინჩონმა თავის თანამოკალმეს წერილობითი კომენტარი გაუგზავნა მალიბუდან მიღებულ მოთხრობაზე, რომელიც MGM-ის (sic!) ქაღალდზე იყო დაწერილი. პინჩონი წერდა: “ზოგიერთი ადგილი დამაჯერებელია, მაგრამ არც ერთი მათგანი არაა საინტერესო. განაგრძეთ თქვენი მცდელობები”.

“მიზიდულობის ცისარტყელის” დასაწყისში ტაირონ სლოთროპი სევდიანად ფიქრობს თავისი მდიდარი წინაპრების შესახებ: “ფეკალიებმა, ფულმა და სიტყვამ – ამ სამმა ამერიკულმა ფასეულობამ, ამერიკული მობილურობის მამოძრავებელმა ძალებმა, სამუდამოდ დააკავშირა ისინი ქვეყნის ბედ-იღბალთან. მაგრამ წარმატებას ვერ მიაღწიეს… იმაში, რისკენაც ისწრაფოდნენ”. ეს თითქოს პინჩონთა საგვარეულოს წარმომადგენელთა ზოგადი დახასიათებაა – ერთ-ერთი მათგანის ისტორიული დამსახურება მძიმე ტვირთად დააწვა შთამომავლებს. მომავალი მწერლისთვის ეს სიამაყისა და სირცხვილის წყაროდ გადაიქცა.

პინჩონები წარმომავლობით ნორმანდიიდან არიან. მათი წინაპარი – გვარად პინსო – ვილჰელმ დამპყრობელს გამოჰყვა ინგლისში. მწერლის წინაპარი გახლდათ თომას რაგლზ პინჩონი – ტრინიტი-კოლეჯის პრეზიდენტი, რომლის ოჯახი – “პინჩენები” – აღწერა ნათანიელ ჰოთორნმა თავის “შვიდფრონტონიან სახლში”. პინჩონებს შორის იყვნენ ფილოსოფოსები, გეოდეზისტები და რელიგიური მოღვაწეები. ამ რესპექტაბელურ წვრილბურჟუაზიულ ოჯახში 1937 წელს, ლონგ-აილენდზე, ოისტერ-ბეის მახლობლად, დაიბადა თომას რაგლზ პინჩონი.

მამამისს – ტომას პინჩონ-უფროსს – კარგად ახსოვდა, როგორ ესალმებოდა ეკლესიაში თავისი მრევლის წევრს, ტედი რუზველტს. ლონგ-აილენდის მოსახლეობის უმრავლესობის მსგავსად, ტომასი რესპუბლიკელთა პარტიის წევრი გახლდათ. მათ კანდიდატს – ეიზენჰაუერს – მხარს უჭერდა ომისშემდგომი ნიუ-იორკის თეთრკანიანი მოსახლეობა. ტომას პინჩონ-უფროსმა, მამამისის კვალობაზე, ინჟინრის პროფესია აირჩია, მაგრამ მოკლე ხნით პოლიტიკურმა მოღვაწეობამ გაიტაცა. ის მუშაობდა ოისტერ-ბეის სუპერინტენდანტის თანამდებობაზე, შემდეგ კი ქალაქის მმართველადაც (მერის ეკვივალენტური თანამდებობა) დაინიშნა, სანამ ბრალს დასდებდნენ იმის გამო, რომ საგზაო კომპანიას ქრთამი შეაძლია. წინასაარჩევნო კამპანიის დროს პინჩონმა-უფროსმა აღიარა დანაშაული. “რამდენიმე ეგზოტიკური მექსიკური მცენარე მაქვს”, – უთხრა მან თავის ბრალმდებლებს, – “და დიდი სიამოვნებით დავდებ ერთ-ერთ მათგანს თქვენს პოლიტიკურ საფლავზე”. შემდეგ ქალაქს 32 წლის განმავლობაში განაგებდა პირველი მერი-დემოკრატი. ამ სკანდალის დროს მომავალი მწერალი ნიუ-იორკში აღარ ცხოვრობდა, მაგრამ საკმარისად კარგად გაეცნო პატარა ქალაქის დიდ პოლიტიკას, რათა თავისი პირველი რომანის (რომელსაც საბოლოოდ “V.” უწოდა) შესაძლო სახელწოდებად შეერჩია “რესპუბლიკური პარტიის მექანიზმი”. ოჯახის მეგობარი იხსენებს პინჩონებს, როგორც ძალზე წიგნიერ ოჯახს”, რომელშიც, წინაპრების პორტრეტებთან ერთად, საკმაოდ დიდი ბიბლიოთეკა ინახებოდა. კვირა დღეებში სამივე ბავშვი სხვადასხვა ეკლესიაში დადიოდა – ზოგი ეპისკოპურ ტაძარში მიჰყვებოდა მამას, ზოგიც – კათოლიკურში – დედას (რომელიც შტატის ჩრდილოეთ ნაწილიდან იყო) – მოგვიანებით კი ერთმანეთს ხვდებოდნენ როთმანის სტეიკ-ჰაუსში.

ტომი აწოწილი და გამხდარი ბიჭი იყო. რცხვენოდა, რომ წინ გამოწეული კბილები ჰქონდა. ენა ებმოდა და გოჭუნა პორკი პიგს ამსგავსებდა თავის თავს, მაგრამ მისი მეგობარი პინჩონის ახირებული “სოციალური ქცევის მიზეზად” ბიჭის “ძალზე არახელსაყრელ ოჯახურ მდგომარეობას” მიიჩნევს. თვით პინჩონი თითქმის არასოდეს საუბრობდა თავისი მშობლების შესახებ, განსაკუთრებით, ახალგაზრდობისას, მაგრამ ერთხელ – სამოციანი წლების შუა ხანებში – ის თავის შეყვარებულთან, მერი ენ თარალდსენთან ერთად ბიგ სურში გაემგზავრა. გზად გოგონამ დაიჩივლა, გული მერევაო. სურდა, ბართან შეჩერებულიყვნენ და რაიმე სასმელი დაელია, იმ იმედით, რომ მუცლის გვრემა გაუვლიდა. თარალდსენის თქმით, ტომმა გაბრაზებით უთხრა გოგონას, შუადღისას სასმელის დალევის უფლებას არ მოგცემო. როდესაც მერი ენმა მიზეზი იკითხა, ტომმა აუხსნა, რომ ერთხელ მთვრალმა დედამისმა ტომის მამას თვალი სარეცხის სამაგრით დაუზიანა. ეს იყო ერთადერთი შემთხვევა, ამბობს თარალდსენი (რომელიც იმხანად პინჩონთან ერთად ცხოვრობდა), როცა პინჩონმა თავისი ოჯახი ახსენა. “მათთან ყოველგვარი კავშირი გაწყვეტილი ჰქონდა”, – ამბობს მერი ენი, – “მგონი, იქ რაღაც უსიამოვნება შეემთხვა”.

ყმაწვილმა პინჩონმა, რომელიც თავგადაკლული მკითხველი და ნაადრევად ჩამოყალიბებული მწერალი გახლდათ, სავარაუდოდ, ორი კლასის პროგრამა ერთ წელიწადში დაძლია და უფროს კლასებში გადავიდა. გარეუბნის მცხოვრებისთვის დამახასიათებელი ირონიული დამოკიდებულება მან გამოხატა მახვილგონივრულ პაროდიებში, რომლებშიც ქირდავდა სკოლის ხელისუფალთ. ის ფსევდონიმებით აქვეყნებდა ნარკვევებს უფროსი კლასების გაზეთში, რომლებშიც აღწერილია, როგორ იყენებენ მასწავლებლები ნარკოტიკებსა და იარაღს და როგორ მიჰყავთ ისინი სიგიჟის პირას მოსწავლეთა ოინებს. ერთ-ერთ მოთხრობაში მემარცხენე აგიტატორმა “მთელი ღამის განმავლობაში გაგრძელებული საქმიანობის ბოლოს მწარედ იგემა ხელკეტი”. მოგვიანებით პინჩონი იხსენებდა, რომ მისი პირველი “უგულწრფელესი” მოთხრობა მეორე მსოფლიო ომს მიეძღვნა – თუმცა, ამას ერთვოდა ფიქრები იმის შესახებ, როგორი ორიენტირები უნდა შეერჩია ომისშემდგომი ამერიკის ერთფეროვან კულტურას. “იდეალიზმი გამოუსადეგარია”, დაასკვნა მან. “აბსტრაქტული დებულებების ერთგულება იწვევს ისეთ უსიამოვნო მოვლენებს, როგორიც ომებია”.

საინჟინრო ფიზიკის – კორნელის უნივერსიტეტის უძნელესი კურსის – დანიშნულებას წარმოადგენდა ცივი ომის დროინდელი ამერიკისთვის ელიტის – საუკეთესო, ბრწყინვალე ახალგაზრდა სპეციალისტების მომზადება. ერთ-ერთი პროფესორი თავის სტუდენტებს “ინტელექტუალურ სუპერმენებს” უწოდებდა; პინჩონის ძველ მეგობარი დევიდ შეცლაინი კი თანაკურსელებს “ლოგარითმულ ბიჭებს” ეძახდა. მაგრამ დაახლოებით ორი წლის შემდეგ პინჩონმა დატოვა კორნელის უნივერსიტეტი და დაიწყო სამსახური სამხედრო-საზღვაო ფლოტში. ის წერდა, რომ უნივერიტეტში აღრიცხვა იყო ერთადერთი საგანი, რომელიც ვერ დაძლია, მაგრამ მას ყოველთვის სჩვეოდა თვითდაკნინება, რათა თავი აერიდებინა კითხვებისთვის. პროფესორები იხსენებენ, რომ პინჩონი წარმატებული სტუდენტი იყო. თარალდსენის თქმით, პინჩონის ინტელექტის კოეფიციენტი დაახლოებით 190 გახლდათ. მაშინ რატომ წავიდა კორნელის უნივერსიტეტიდან? მოგვიანებით ის წერდა, რომ კოლეჯში სწავლისას გრძნობდა, თითქოს “სხვა სამყარო იხმობდა” – და ამ გრძნობამ ყარიბად აქცია – გამუდმებით აიძულებდა, მთელი სიცოცხლის განმავლობაში ამერიკის სხვადასხვა ადგილას ეხეტიალა. პინჩონს, აგრეთვე, ხიბლავდნენ ტომას ვულფი და ლორდი ბაირონი. სავარაუდოდ, მას სურდა მიებაძა მათთვის, განეცადა თავგადასავლები დამოუკიდებლად და არა სხვათა ბრძანებით.

პინჩონი დარწმუნდა, როგორი უწესრიგობა და თავაშვებულება სუფევდა სამხედრო-საზღვაო ფლოტში (რაც “V”-ში აისახა). თვითონ ჩრდილში ყოფნას ამჯობინებდა. სტივენ ტომასკიმ, ბიბლიოთეკარმა, რომელიც ათეულობით წლის განმავლობაში აკვირდებოდა მწერლის ცხოვრებას, იპოვა მხოლოდ რამდენიმე ძველი მეგობარი, რომლებისთვისაც ცნობილი იყო პინჩონის სახელი. “ასე მგონია” – ფიქრობდა ის ერთ-ერთი მათგანის შესახებ, – “რომ ბარსელონაში, სადაც მეზღვაურები ბარებსა და საროსკიპოებში დადიან, პინჩონი შოპენის ხელების თაბაშირისგან დამზადებული ასლის სანახავად გაეშურებოდა”. ყველაფერი აინტერესებდა. მოგვიანებით პინჩონი წერდა, რომ როდესაც სუეცის კრიზისის დროს საზღვარგარეთ იმყოფებოდა, “რომანტიკოსიდან ერთგვარ კლასიცისტად იქცა”; კლასიცისტი კი, მისი აზრით, ისეთი მწერალია, რომელიც ფიქრობს, რომ “სხვა ადამიანები უფრო საინტერესონი არიან, ვიდრე თვითონ და ამიტომ მათ შესახებ წერა უფრო საინტერესოა”. პინჩონის ფლოტელმა მეგობრებმა მითხრეს, რომ ის არ აპირებდა სწავლის გაგრძელებას, მაგრამ ასე მოიქცა, რათა ინგლისური ენა და ლიტერატურა უკეთ შეესწავლა.

“ცოტათი ახირებული კაცი გახლდათ”, ამბობს მისი ყოფილი თანაკურსელი კირკპატრიკ სეილსი. – “ახლოს არავის იკარებდა”. მაგრამ ამ თხისსახიან ინტროვერტს გიტარა შეუყვარდა. მან და სეილსმა დაიწყეს წერა ოპერეტისა, რომელსაც “მენესტრელის კუნძული” უწოდეს – იმ ადგილის შესახებ, სადაც ხელოვანნი გარბოდნენ IBM-ის მიერ მართული “კვადრატული ამერიკიდან”. “ეს რუხი ფლანელის კოსტიუმების სამყარო, მნიშვნელოვანწილად, ჩვენს მომავალს წარმოადგენდა”, – ამბობს სეილსი. – რაც, რა თქმა უნდა, თავზარს გვცემდა”. უთავბოლო მუშაობა მიუზიკლზე წინ უძღოდა პინჩონის გაბედულ მიზანს – აესახა წარმოდგენები და შიშები ადამიანებისა, რომლებიც გაურბიან ყოვლისშთანმთქმელ მექანიზმს (რესპუბლიკური პარტიისას, ელექტრონულს, ნებისმიერს). პინჩონის მსგავსად, ეს პერსონაჟები, ძირითადად, იმთავითვე ზნეობრივი ადამიანები არიან – ოფიცერი სლოთროპი; “ლოტ 49-ის გამოცხადება” იწყება იმით, რომ ოიდიპა მაასი ტაპერვეარის წვეულებიდან შინ ბრუნდება – წვეულებაზე მყოფთ, მათდა უნებურად, საშინელი ხილვები ეწვევათ.

პინჩონმა ბევრი რამ ისწავლა კორნელის უნივერსიტეტის ინგლისური ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტზეO(თუმცა, არ არსებობს არავითარი საბუთი იმისა, რომ მას ვლადიმირ ნაბოკოვი ასწავლიდა). მაგრამ ასევე ბევრი რამ ისწავლა თანატოლებისგან. მის ოთახში ცხოვრობდა მწერალი და მომღერალი რიჩარდ ფარინია, რომელიც პინჩონის უახლოეს მეგობრად და, გარკვეული გაგებით, მის “ალტერ ეგოდ” იქცა. ფარინია ძალზე გაწაფული იყო თვითმითოლოგიზების ხელოვნებაში. პინჩონმა აღწერა მათი მეგობრობა თავის ერთ-ერთ იშვიათ ინტერვიუში – ფაქსით – დევიდ ჰაიდუს კულტურული ბიოგრაფიისთვის “უშუალოდ მეოთხე ქუჩა”. “ის შეშლილი იყო, მე – რაციონალისტი”, – წერს ჰაიდუ. – ის საქმით გატაცებული იყო, მე P – თავშეკავებული, ის ლმობიერი იყო, მე – ფიცხი”. შეცლაინმა უთხრა ჰაიდუს, რომ მისი აზრით, პინჩონს “აღაფრთოვანებდა რიჩარდის ძლიერი ზეგავლენა ქალებზე”. სწორედ ფარინია (და სეილი) მონაწილეობდნენ კორნელის უნივერსიტეტში მომხდარ არეულობაში, რომელიც წინამორბედი იყო სამოციანი წლების სტუდენტური არეულობებისა. სტუდენტები კვერცხებს ესროდნენ პოლიციელებს და ქუჩებში დაატარებდნენ პლაკატებს წარწერით: “ბინებში სტუდენტთა წვეულებების ჩატარება ზნეობრივია! აღმზრდელობითი დანიშნულება აქვს! აუცილებელია”! პინჩონი – მარადიული დამკვირვებელი და, იშვიათად, მონაწილე – არ შეუერთდა ამბოხებულთ.

ფარინიას ერთადერთ რომანში – “თუ საკმარისად დიდხანს ეცემი, ზევით ასვლას შეძლებ” – ეს წლები ასახულია, როგორც ბიტნიკური ამბოხება, როგორც ერთგვარი მითოპოეტური ავტობიოგრაფია, რასაც არ ეთანხმება პინჩონი. მაგრამ ის ახასიათებს თავისი მეგობრის წიგნს, როგორც “სიამოვნების აპოთეოზს… როგორც გუნდურ ალილუიას, რომელსაც სასულე საკრავებზე უკრავს 200 ბრწყინვალე მუსიკოსი”. პინჩონის აზრით, ესაა ე.წ. “აღზრდის რომანი” კორნელის უნივერსიტეტის ახალგაზრდათა შესახებ, რომლებმაც ისტებლიშმენტს ჰიპების თაობა ჩაუნაცვლეს.

პინჩონმა უნივერსიტეტი წარმატებით დაამთავრა, მაგრამ სწავლის გაგრძელება აღარ მოინდომა. მან მაშინვე მიმართა ფორდის ფონდს გრანტისთვის, რათა ოპერის ლიბრეტო დაეწერა. შესაძლოა, იმის მიზეზი, რომ ათწლეულების შემდეგ მწერალს ამ ფაქტის მიჩუმათება სურდა, იყო ქედმაღლური კილო განცხადებისა, რომელშიც კონკრეტული პროექტი არც კი იყო წარმოდგენილი, – ან კიდევ იმან, რომ ეს იყო მისი ოცნებების ერთი ნაწილი, რომელიც არ ახდა. 22 წლის ჭაბუკის კონკურენტები გახლდნენ რობერტ ლოუელი და რიჩარდ უილბერი. პინჩონმა აღიარა, რომ გამოქვეყნებული ჰქონდა მხოლოდ ორი მოთხრობა (თუმცა ტრაბახობდა, რომ გამოსაქვეყნებლად გადასცა მესამეც, რომელსაც ძალზე მაღალი შეფასება მისცეს საუნივერსიტეტო ქალაქის გაზეთში), და საკვირველი თავდაჯერებით აღწერა თავისი ლიტერატურული განვითარების ეტაპები: “ტომ ვულფის პერიოდი, სკოტ ფიცჯერალდის პერიოდი, ბაირონის პერიოდი… ჰენრი ჯეიმსის პერიოდი, ნელსონ ელგრენის პერიოდი, ფოლკნერის პერიოდი” და ა.შ. ის ვარაუდობდა, რომ შეეძლო ლიბრეტოს დაწერა მეცნიერული ფანტასტიკის მასალის – შესაძლოა, რეი ბრედბერის “მარსიანული ქრონიკების” – საფუძველზე (პინჩონი ბავშვობიდანვე გატაცებული იყო ამ ჟანრის თხზულებებით). მას ეჭვი ეპარებოდა თავის ვოკალურ ტალანტში, თუმცა “მაქვს გიტარა, რომელზეც დროდადრო გასართობად ვუკრავ როკ-ენ-როლს”. რაც შეეხება იმას, თუ სად სურდა მუშაობა, “ჩიკაგოში, სადაც ჩემი შეყვარებული სკოლაში სწავლობს”.

სიყვარული პინჩონს, შესაძლოა, უქადდა იმას, რაც წვრილბურჟუაზიულ იდეალად მიაჩნდა – მყარ შემოსავალს, ცოლს, საკუთარ სახლს. სკოლის დამთავრებისას მას სერიოზული ურთიერთობა ჰქონდა ლილიან ლაუფგრაბენთან. დაქორწინებასაც აპირებდნენ, მაგრამ ლილიანის მშობლებმა აითვალწუნეს არაებრაელი სასიძო. 1977 წელს ჯულს სიგელმა “პლეიბოიში” გაჭორა თავისი ყოფილი მეგობარი ტომი და გოგონას სახელი არასწორად (შესაძლოა, განზრახ) დაწერა: “ელენ ლანდგრაბენი”. ახლაც კი მხოლოდ ახლო მეგობრებმა იციან პინჩონის სატრფოს ნამდვილი სახელი. 1962 წელს ლაუფგრაბენი ფსიქიატრზე გათხოვდა. ამჟამად ისინი პინჩონის მახლობლად ცხოვრობენ, მაგრამ არ სურთ საუბარი მწერალთან რაიმენაირ ურთიერთობაზე). პინჩონმა საცოლესთან დაცილება მოიმიზეზა, რათა არ წასულიყო ნიუ-იორკში, სადაც კირკ სეილი ცოლად ირთავდა მათ საერთო მეგობარ ფეისს – “V”-ს პირველი ვარიანტის რედაქტორს. ის წერდა, რომ ლილიანი გათხოვდა “ლამაზ, პერსპექტიულ სტუდენტ-მედიკოსზე, რეფორმატორული ეკლესიის მრევლის წევრზე. მეყო! აქაურობა შემძულდა”. სეილისა და პინჩონის საერთო მეგობრის, მაიკლ კერტისის თქმით, როდესაც პინჩონმა აღწერა ებრაელი ესთერის ცხვირის ოპერაცია (“V”-ში), ამის მეშვეობით “გაიქარვა ლილიანის დაკარგვით გამოწვეული სევდა”.

პინჩონი, რომელიც ელოდა ლილიანსაც და ფორდის ფონდის გრანტსაც, ნიუ-იორკში ავარიაში მოყვა და მთელ დღეებს წერაში ატარებდა, ხოლო ღამღამობით – ბიტნიკურ ფანტაზიებში ეფლობოდა, უსმენდა ორნეტ კოლმენს და გამოსაჯანსაღებლად მინიმუმ ორ ბოთლ ლუდს სვამდა (ერთხელ მარიხუანა გასინჯა, არ მოეწონა და სამუდამოდ შეიძულა). გრანტი ვერ მიიღო, მაგრამ ლიპინკოტის გამომცემლობის რედაქტორი კორკ სმითი დათანხმდა, შეეტანა პინჩონის მოთხრობა – “დაბლობები” – ანთოლოგიაში. მანვე სურვილი გამოთქვა, შეესყიდა რომანი, რომელზეც პინჩონი მუშაობდა. პინჩონის ერთგულმა ლიტერატურულმა აგენტმა კანდიდა დონადიომ, კორნელის უნივერსიტეტის პროფესორის დახმარებით, ჰონორარი 1500 დოლარამდე გაზარდა, მათგან 500 დოლარი გამომცემლობას ავანსად უნდა გადაეხადა. ამ ფულის წყალობით პინჩონმა შეძლო, დაეტოვებინა ქალაქი.

პინჩონის ორი კორნელელი მეგობარი – მისი მომავალი შეყვარებული მერი ენ თარალდსენი და მერი ენის ქმარი, დევიდ სიდლერი, სიეტლში დასახლდნენ და სთხოვდნენ პინჩონს, მათთან ჩასულიყო. თარალდსენის თქმით, სიეტლში ჩასული პინჩონი ღრმა დეპრესიას განიცდიდა. მერი ენი “ბოინგის” კომპანიაში მუშაობდა და შესთავაზა ტომასს, დაეწყო სამსახური ამავე კომპანიაში, რაც ტექნიკური დოკუმენტაციის შედგენაში მდგომარეობდა. ავიაციური მრეწველობის ამ გიგანტში იმხანად მიმდინარეობდა ბალისტიკური რაკეტების – მინითმენების კონსტრუირება. ალბათ, სწორედ ამიტომ მოხდა, რომ პინჩონმა წლების შემდეგ “მიზიდულობის ცისარტყელაში” (რომელშიც მოვლენები მეორე მსოფლიო ომის დროს ვითარდება) რაკეტის გასროლის მეშვეობით მძაფრ საშიშროებაზე მიგვანიშნებს (პინჩონის შემოქმედების კვლევისას ერთ-ერთ სასიამოვნო ფაქტორს წარმოადგენს დაკვირვება შორეულ კავშირებზე მის ნაწარმოებებსა და მისსავე რეალურ გამოცდილებას – NSA-ში მუშაობას; მექსიკაში შარლ დე გოლის ნახვას; 1972 წელს პრიმიტიული მუსიკალური სინთეზატორით გართობას შორის).

ერთი კოლეგა იგონებს, რომ სამსახურში პინჩონი ფიცხი და გულჩათხრობილი იყო. მან გააგრძელა “V”-ზე მუშაობა კონტრაქტზე ხელის მოწერიდან წელიწად-ნახევრის შემდეგ, როდესაც ამოიწურა მისი სამსახურის ვადა. რამდენიმე თვის ინტენსიური მუშაობის შემდეგ მან აიღო თავისი 1000 დოლარი, დატოვა “ბოინგი” და დაიფიცა, რომ კომპანიაში აღარ დაბრუნდებოდა. თავის საქციელს “ფულისგან გაქცევა” უწოდა, გადაწყვიტა, ეს უკანასკნელი შემთხვევა ყოფილიყო მის ცხოვრებაში – და კვლავ ხეტიალი დაიწყო. ამჯერად მექსიკაში გაემგზავრა.

მისი მიზანთროპია მსოფლმხედველობად იქცა. პინჩონმა მისწერა სეილსს, სიეტლი კოშმარული ქალაქიაო. “უკაცრიელი რომ ყოფილიყო, უკეთესი იქნებოდა”. მომდევნო წერილში ჩიოდა, რომ ბოინგის საკონფერენციო დარბაზში შეკრებილი “ათი მეტ-ნაკლებად ინდივიდუალური ადამიანი… სრულიად სხვა რაიმედ – ჟურნალად იქცა”. მის წერილებსა და წიგნებში აისახა დაძაბული, წინააღმდეგობრივი მიმართება ცალკეულ ადამიანებსა და ჯგუფებს, ინტენსიურ ცნობისმოყვარეობასა და უკიდურეს იმედგაცრუებას შორის. ის მთელი სიცოცხლის განმავლობაში გაურბოდა ბრბოებსა და ქალაქებს, შორიახლოდან აკვირდებოდა კულტურებსა და საზოგადოებებს, შემდეგ კი ულმობლად დასცინოდა მათ (მეგობრები აღწერენ პინჩონს – პირადადაც და წერილობითაც – როგორც იმიტაციის უბადლო ოსტატს). იგი იშვიათად ეკითხება თავის თავს, რატომ იქცევა ამგვარად. სეილსი მოგვიანებით ჩააცივდა მას, ნუთუ მექსიკოც გძულსო. “ის რაც მძულს, შიგნითაა და არა გარეთ”, – უპასუხა მწერალმა. – “და ეს სიკვდილისკენ ლტოლვაა”.

მცირერიცხოვან საჯარო გამოსვლებში პინჩონი რეაგირებს ცნება “განდეგილზე” ან გამომწვევი უარყოფით (“’განდეგილი’ კოდური სიტყვაა, რომელიც ჟურნალისტებმა გამოიგონეს… და რომელიც ნიშნავს, რომ არ მსურს ჟურნალისტებთან ურთიერთობა”, უთხრა მან CNN-ის რეპორტიორს), ან თვითგანქიქებით (“ბოლოს და ბოლოს ხომ გადაიღეთ სურათი განდეგილ ავტორთან ერთად!” უყვირა მან ჟურნალისტს, როდესაც “სიმპსონებში” მონაწილეობის მისაღებად მიდიოდა). მან განდეგილობის გამოცდილება მიიღო მექსიკაში, რაც დიდად არ განსხვავდებოდა სელინჯერისეული განდეგილობისგან; მაგრამ პინჩონი ძალზე მოუსვენარია და ძალზე უყვარს დევნის სცენები; დევნა თითქოს რეალურ ცხოვრებაშიც სჭირდება, განურჩევლად იმისა, მდევარია თვითონ თუ დევნილი.

1963 წელს გამოქვეყნებული “V” თავისი დროისთვის იყო საოცრად პოლიმორფული რომანი, ორი მთავარი გმირით: ბენი პროფეინი იო-იოს მსგავსად დახტის და შემდეგ საწყის პუნქტში ბრუნდება; ჰერბერტ სტენსილი ეპიკური მაძებარია იდუმალი, ფარული წესრიგისა, რომელიც წარმოდგენილია სათაურში – “V”.

პინჩონი ნომინირებული იყო ეროვნულ ლიტერატურულ პრემიაზე, დააჯილდოვეს ფოლკნერის პრემიით საუკეთესო დებიუტისთვის, მაგრამ პრესა სიცოცხლეს უწამლავდა. სეილსს მან წერილობით აუწერა, როგორი სიამოვნებით (და გულისტკივილით) გაექცა “თაიმისა” და “ლაიფის” რეპორტიორებს მექსიკო-სიტიში. პინჩონი შინიდან გაიპარა, მისმა დიასახლისმა კი ჟურნალისტებს აუწყა, არაფერი ვიცი, თავი დამანებეთო; მწერალმა ორი დღით თავი შეაფარა სასტუმროს, ხოლო მოგვიანებით მალულად წამოიღო თავისი ნივთები და გუანახუატოში გაემგზავრა. ის ეჭვობდა, რომ ყოველივე ამაში “ლიპინფინკი” იყო დამნაშავე.

საბედნიეროდ, რიჩარდ ფარინია მალე უნდა დაქორწინებულიყო ცნობილი მომღერლის დაზე, მიმი ბაეზზე. აგვისტოში პინჩონი ავტობუსით გაემგზავრა კალიფორნიაში, რათა თავისი მეგობრის მეჯვარე ყოფილიყო. ფარინია იხსენებდა პინჩონს, რომელსაც თავი ჰქონდა ჩარგული Scientific American-ში, სანამ, ბოლოს “დაუბრუნდებოდა ცხოვრებას, ე.ი. გემრიელ სასუსნავს”. მოგვიანებით პინჩონი წერდა მიმის, რომ ფარინია დასცინოდა მას არაფოტოგენური სახის გამო: “მეუბნებოდა: “ხომ არ გეშინია, რომ ადამიანები ვერხვის პალოს გაგირჭობენ, როგორც ავ სულს? aqua regia ხომ არ დაგისხა?” ხომ ვერ ვეტყოდი, მართალია, ყველაფერი სწორად გაგიგია-მეთქი?”

ფარინიას ქორწინების Dშემდეგ პინჩონი გაემგზავრა ბერკლიში, სადაც თარალდსენსა და სიდლერს შეხვდა. მათ, ვინც შორიდან ზვერავდა პინჩონის ცხოვრებას, მრავალი წლის განმავლობაში ვერ გაეგოთ, რა სახის ურთიერთობა აკავშირებდა მწერალთან თარალდსენს. 1966-67 წლების კურსდამთავრებულთა ჩამონათვალში ის მოხსენიებულია, როგორც პინჩონის ცოლი, სინამდვილეში მათი ფარული ქორწინება კი არ მომხდარა, არამედ – სამწუხაროდ – თარალდსენისა და სიდლერის განქორწინება. პინჩონსა და თარალდსენს შეუყვარდათ ერთმანეთი და როდესაც პინჩონი – ჯონ ფ. კენედის მკვლელობის შემდეგ – დაბრუნდა მექსიკო-სიტიში, თარალდსენი მალე გაჰყვა მას.

მექსიკაში, თარალდსენის თქმით, პინჩონი მთელი ღამეების განმავლობაში წერდა, დღისით ეძინა და მერი ენს არ აჩვენებდა თავის ნაწერებს. როდესაც არ წერდა, მაშინ კითხულობდა – ძირითადად, სამხრეთამერიკელ მწერლებს, მაგალითად, ხორხე ლუის ბორხესს, რომლის მნიშვნელოვანი ზეგავლენა შეინიშნება რომანში – “ლოტ 49-ის გამოცხადება” (პინჩონმა, აგრეთვე, თარგმნა ხულიო კორტასარის მოთხრობა “აქსოლოტლი”). მისი უცნაური შემოქმედებითი ჩვევები უცვლელი დარჩა მთელი ცხოვრების განმავლობაში. მოგვიანებით, როდესაც ის ზემოხსენებული რომანის ერთ თავზე განსაკუთრებით დიდხანს მუშაობდა, იძულებული იყო – ხელმოკლეობის გამო – სწრაფი მომზადების საკვები შეეძინა (ზოგჯერ მარიხუანასაც ეწეოდა); ის ფანჯრებზე შავ ფარდებს აფარებდა, არასოდეს აღებდა კარს და თავს არიდებდა ყოველგვარ სავალდებულო საქმიანობას. სამოციანი წლების შუა ხანებში პინჩონი ხშირად მუშაობდა ერთდროულად რამდენიმე ნაწარმოებზე – სამზე ან ოთხზე. მისი მეგობარი იხსენებს, რომ 1970 წელს პინჩონს უკვე მოფიქრებული ჰქონდა “მეისონი და დიქსონი”, რომელიც 1997 წელს გამოქვეყნდა.

თარალდსენს ერთფეროვნება მობეზრდა, ამიტომ ისინი მალე გადასახლდნენ ჰიუსტონში, შემდეგ კი – მანჰეტენ-ბიჩზე. ქალი პროფესიით მხატვარი იყო. მის მიერ დახატულ პინჩონის პორტრეტზე მწერალს მხარზე უზის გოჭი, რომელიც მერი ენმა, ალბათ, იმიტომ მიახატა პინჩონს, რომ ამ უკანასკნელს ჯიბეში ყოველთვის ედო გოჭის პატარა ქანდაკება და ხშირად ელაპარაკებოდა ქუჩაში ან კინოში (ის, აგრეთვე, თავის თავს ცხოველებს ამსგავსებდა, აგროვებდა ღორების ატრიბუტებს და მეგობრებისადმი გაგზავნილ წერილებში ხელის მოწერის ნაცვლად ღორის გამოსახულებას ხატავდა.). ერთხელ თარალდსენმა დახატა კაცი უზარმაზარი კბილებით, რომლებითაც ხარბად ჭამდა ჰამბურგერს. ამ ტილოზე, ქალის აზრით, გამოსახული იყო უძირო, აუვსებელი არარა. პინჩონმა ივარაუდა, რომ ეს მისი გამოსახულებაა და განრისხდა. თარალდსენი უმტკიცებდა, ეს ასე არ არისო, მაგრამ მათი მეგობარი – მერი ბილი ესოდენ დარწმუნებული არ იყო, რომ პინჩონი ცდებოდა. “ვიცი, რომ თარალდსენის აზრით, პინჩონი “კაციჭამია” იყო, ისევე, როგორც – ყველა მწერალი. მწერლები სხვა ადამიანების სულებით იკვებებიან”.

თარალდსენს სძაგდა ლოს-ანჯელესი და გადაწყვიტა ბერკლიში დაბრუნებულიყო. “ვფიქრობდი, რომ აქ ქარაფშუტა და ზარმაცი ადამიანები ცხოვრობდნენ! მაგრამ ტომს ეს არ აწუხებდა, რადგან მთელი დღეები შინ იყო და მთელი ღამეების განმავლობაში მუშაობდა”. მწერალს აღარ მოსწონდა ლიპინკოტის გამომცემლობა (და სურდა, განეახლებინა საქმიანი ურთიერთობა კორკ სმითთან, რომელიც “ვაიკინგის” გამომცემლობაში გადავიდა); “ლოტ 49-ს” სასხვათაშორისოდ დაწერილ ხალტურად მიიჩნევდა, და აიძულებდა გამომცემლობას უარი ეთქვა ამ წიგნის გამოქვეყნებაზე და გაეუქმებინა კონტრაქტი, ან გადაეხადათ მისთვის 10 000 დოლარი. გამომცემლობამ, პინჩონის მოლოდინის საპირისპიროდ (რომელსაც, ვიმეორებთ, ეს რომანი მდარე ნაწარმოებად მიაჩნდა), ეს თანხა გადაიხადა. “დინჯი მოსწავლის” – ადრეულ მოთხრობათა კრებულის – წინათქმაში პინჩონი წერდა, რომ “ლოტ 49-ს წერის დროს არ გამომიყენებია ჩემი ცოდნა და დიდი ხნის განმავლობაში შემუშავებული უნარები”. ახლა კი “ლოტ 49” შეტანილია კოლეჯების სტუდენტთათვის სავალდებულო წიგნების სიაში და უფრო სერიოზული მასალის ასათვისებელ აუცილებელ საფეხურად ითვლება. ეს სერიოზული მასალა, რა თქმა უნდა, პინჩონის მომდევნო წიგნი – “მიზიდულობის ცისარტყელა” -Gგახლდათ.

ფარინიას რომანის (“თუ საკმარისად დიდხანს ეცემი, ზევით ასვლას შეძლებ”) გამოქვეყნების დღეს დებიუტანტმა ავტორმა მოტოციკლით გაისეირნა, ავარიაში მოხვდა და დაიღუპა. სულიერად განადგურებულმა პინჩონმა მისწერა მიმის, ფარინიას მეოხებით ჩემსავე სულში უკეთ გავერკვიეო. მაგრამ როდესაც მეგობრის სიკვდილის შემდეგ გონს მოვიდა, კიდევ უფრო მტკიცედ გადაწყვიტა, რომ მხოლოდ საკუთარი თავისთვის უნდა ეცხოვრა. ამბობენ, რომ ბერკლიში, 1965 წელს, ის მარიხუანას მიეძალა, მაგრამ ახლა, როგორც ჩანს, დაძლია ეს ჩვევა. მოგვიანებით თავის სამუშაო მაგიდაზე ის წერდა: “არ იზარმაცო”. “მიზიდულობის ცისარტყელა” მოწმობს, რომ ამ გზაზე მან წარმატებას მიაღწია, მაგრამ მანჰეტენ-ბიჩზე უმოქმედობა, სიზარმაცე არასოდეს გრძელდებოდა უფრო დიდხანს, ვიდრე ის დრო, რომელიც სჭირდებოდა ორი კვარტლის გავლას და პანამური წითელი კანაფის შეძენას, რომელიც პარაშუტისტ-მედესანტეებს შემოჰქონდათ აშშ-ში.

პოეტი ბილ პირლმენი, რომელიც მას იმხანად იცნობდა, ერთხელ წერდა, რომ მისი შთაბეჭდილებით, პინჩონს არ სურდა რაიმე საერთო ჰქონოდა მოზრდილთა სამყაროსთან – რომ ის “უფრო მეტ სიამოვნებას და ინფორმაციას იღებდა ახალგაზრდებისგან და თვითონაც, გარკვეული გაგებით, ინფანტილური იყო”. იქ, მანჰეტენ-ბიჩზე ჩაეყარა საფუძველი იმას, რაც წლების შემდეგ პინჩონის კულტად იქცა – ყოველ შემთხვევაში, მისი პირადი ცხოვრების კულტად, რომელმაც გაამყარა ლეგენდა “განდეგილი ტომის”Dშესახებ. “მას გარს ეხვია ადამიანთა ჯგუფი, რომლებიც გააფთრებით იცავდნენ, – ამბობს ამ ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი, ჯიმ ჰოლი, – და მათ ან უნდა დათანხმებოდით, ნაწილობრივ მაინც, ან – არა”. თმაგაჩეჩილი, ულვაშიანი და ჯარისკაცის სამოსში გამოწყობილი მწერალი, რომელიც ოდესღაც უილიამ ფოლკნერს წააგავდა, ახლა უფრო ფრენკ ზაპას დაემგვანა. ერთხანს მისი სატრფო გახლდათ ფილის კოუტსის (ლოის ლეინის ყაიდაზე გამოჭრილი) ნორჩი ქალიშვილი; პინჩონი ზრდიდა მის ვაჟს, ეთანს. “ისინი შეყუჟულნი იყვნენ ჯურღმულში, სადაც პინჩონი ცხოვრობდა, – იგონებს კოუტსი, – “ტომი ძალიან კარგად ექცეოდა ეთანს”. ამგვარ ურთიერთობას უწინ ოდესღაც ერთად ყოფნას უწოდებდნენ, ახლა კი ინტიმურ კავშირს ეძახიან. პინჩონის სატრფოთა შორის იყო ჯულს სიგელის ცოლი – კრისი ჯოლი. ამიტომ სიგელის გვერდი “პლეიბოიში” ამგვარად იყო დასათაურებული: “ვინ არის ტომას პინჩონი… და რატომ წამართვა ცოლი?”

სიგელმა და ჯოლიმ დაწერეს წიგნი პინჩონის შესახებ. ჯოლის თქმით, პინჩონს ნებისმიერი ადამიანის გულის მონადირება შეეძლო და ასეთ შემთხვევებში “ძალზე მიზანსწრაფული იყო”. “მან არაერთი ოჯახი დაანგრია კეთილი ზრახვების ზეგავლენით”, – დასძენს ჯოლი, – “ძალზე მორიდებული იყო იმისთვის, რომ რომელიმე ქალი თავისად მიეჩნია”. თარალდსენიც ადასტურებს ამას: “ასეთია მისი modus vivendi”, – ამბობს თარალდსენი, P- ძალზე მარტოსული იყო და მხოლოდ თავისი მეგობრების ცოლებზე მიუწვდებოდა ხელი… როგორც წესი, ასე ხდებოდა”.

“მიზიდულობის ცისარტყელა”, რომელიც იწყება ფრაზით: “ცაში გრუხუნი გაისმა”, მთავრდება არა სროლის ხმით, არამედ დანაწევრებით – დევნილი სლოთროპი იშლება პერსონაჟისა და სიუჟეტის ფრაგმენტებად. პინჩონიც, როგორც ჩანს, ნაწევრდება – როდესაც თავს აღწევს შემოქმედების ბანგს, როდესაც ქვეყანაში დაძრწის თავისი რომელიმე იო-იო გმირის მსგავსად. მისი თხზულება ბიძგს აძლევს ადამიანებს, გაექცნენ სახელმწიფო-ინდუსტრიული კომპლექსის ტოტალიზაციას; ამჟამად, გაურკვეველი დროის განმავლობაში პინჩონი აპირებს ხორცი შეასხას თავის ლიტერატურულ ჩანაფიქრს. ამასთან, სამწუხაროა, რომ იზოლაციაში გატარებულმა ათმა წელმა გამოფიტა მისი შემოქმედებითი შესაძლებლობები.

კორკ სმითმა “ცისარტყელას” 1300 ხელნაწერი გვერდიდან ამოიღო მხოლოდ 100 გვერდი და ვერ მიხვდა, რომ ტექსტზე მუშაობა უნდა გაეგრძელებინა. რომანი მიჩნეულ იქნა შედევრად, თუმცა იმ სახის შედევრად, რომლის შეძენა უფრი ადვილია, ვიდრე – თავიდან ბოლომდე წაკითხვა. თითქოს იმისთვის, რომ დაედასტურებინა თავისი, როგორც აუტსაიდერის სტატუსი, პულიცერის ჟიურიმ შეარჩია პინჩონის ეს ნაწარმოები 1974 წლის პრემიის მისანიჭებლად, მაგრამ კომიტეტმა უარი თქვა პრემიის მინიჭებაზე, რადგან “მიზიდულობის ცისარტყელა” უხამს რომანად მიიჩნია. მას მიენიჭა ეროვნული ლიტერატურული პრემია, რომელიც რალფ ელისონმა გადასცა იმ პიროვნებას, რომელიც ელისონის აზრით, პინჩონი უნდა ყოფილიყო, მაგრამ სინამდვილეში იყო კომიკოსი ირვინ კოური, რომელიც (პინჩონის ნებართვით) ვაიკინგის გამომცემლობამ გაგზავნა პრემიის მისაღებად და რომელმაც მადლობა გადაუხადა ხალხს საესტრადო ბუფონადის მსგავსად აგებული ტექსტით.

იმ დროს პინჩონი ქალაქში იმყოფებოდა. მანჰეტენ-ბიჩიდან ის გაჰყვა მეგობრებს ჯერ ნარკომანებით გადავსებულ ევრიკაში, შემდეგ კი – ნიუ-იორკში. იმ ზამთარს მან შეცლაინებს მისწერა, რომ იმედი გაუცრუა ქალაქმა, რომლის ბოჰემური პერიოდი უკვე დასრულდა. ვილიჯ-გეიტში ჩატარდა კრება, რომელზეც ნიქსონს იმპიჩმენტი გამოუცხადეს. “რატომ არ მოიქცნენ ასე 68 წელს?” – იკითხა პინჩონმა. ის გამოდიოდა ნიუ-იორკის – დაცემის გზაზე დამდგარი იმპერიის “ბინძური, გაპარტახებული გულის” – უვარგის ხელისუფალთა წინააღმდეგ და აკრიტიკებდა “უმწიკვლო” ლიბერალებს, რომლებიც ცნობილნი არიან “ქალაქის ნაგვის” სახელწოდებით. მას აღარ შეეძლო “ხელი მოეკიდა ‘ლიტერატურული‘ საქმიანობისთვის”. თავის შეყვარებულთან ერთად შეეძლო “გადაეცურა ზღვა” ან, იქნებ, დასავლეთისკენ გაეწია. “ეს უმიზნო ხეტიალს წააგავს, ხომ ასეა?”

ამ ვითარებაში პინჩონის cri de coeur რადიკალური სულაც არ გახლდათ; ეს იყო ამერიკულ ცხოვრებაში გაჩენილი ღრმა ბზარის მხატვრული შენიღბვა. იმათ, ვისთანაც მწერალი სამოციან წლებში მეგობრობდა, კალიფორნიის ტყეებს შეაფარეს თავი, რაც რომან “ვინლანდიის” თემად იქცა (ამ ნაწარმოებზე პინჩონი ჩვიდმეტი წლის განმავლობაში მუშაობდა). მისი თანამოკალმეები შეერივნენ “ნაგავს”, რომელსაც პინჩონი აგდებით მოიხსენიებდა ხოლმე. საკვანძო სიტყვა “მიზიდულობის ცისარტყელაში” არის პრეტერიტი, რომელიც სიტყვასიტყვით “გარდასულს” ნიშნავს, მაგრამ პინჩონთან განსხვავებულ, ბიწიერ, მდაბიურ მნიშვნელობას იძენს. და მაინც, ვინაა პინჩონი?

“ვფიქრობ, იატაკქვეშეთში მიიმალა, – ამბობს შეცლაინი. – რაც ერთგვარი მჯდომარე აქციაა იმ პოზიციასთან დაკავშირებით, რომელიც მას ეკავა ამერიკული კულტურაში მიმდინარე წინააღმდეგობრივ პროცესებთან დაკავშირებით. ცენტრში ვერ დადგებოდა – იქ მყარი ნიადაგი იყო… იქ არაფერი ესაქმებოდა”. პინჩონი ამბობდა, რომ აპირებდა ავტობუსით – რომლის უკანა სავარძელში მოკალათდებოდა – მგზავრობას ქალაქიდან ქალაქში, სანახების დათვალიერებას… ყავიანი თერმოსი ხელში გაუგრილდებოდა….

ზოგჯერ ის სტუმრობდა შეცლაინებს ორეგონის შტატის სოფელში. “მახსოვს ცხენზე ამხედრებული პინჩონი, – ამბობს შეცლაინი. – დონ კიხოტს ჰგავდა”. შეცლაინის ყოფილი ცოლი, მერი ბილი ამბობს, რომ პინჩონი ჩვეულებრივ გვიანობამდე რჩებოდა მათთან და ტელევიზორს უყურებდა (კირკ სეილი იხსენებს, როგორ ეკამათებოდა მისი სტუმარი ბავშვებს, რომლებთან ერთადაც მულტფილმებით ტკბებოდა.). როდესაც სეილმა პინჩონი თავისი ქალიშვილის ოთახში დააბინავა, მან მერი ბილს უცნაური ქათინაური უთხრა: “ყველანი თავიანთი შვილების ოთახებს მითმობენ და პირველად მოხდა, რომ საწოლი შარდის სუნით არ ყარს”. შეცლაინების სახლი ყარიბი მწერლისთვის ნამდვილი ნავსაყუდელი გახლდათ. “მართლაც რომ იდუმალი კაცი იყო”, თქვა ქალმა.

ერთხელ, ტყეში გამართული წვეულების დროს, მათმა ნაცნობმა აღმოაჩინა, რომ ტომი ცნობილი მწერალი იყო, – იხსენებს ბილი, – რა თქმა უნდა, არავინ იქ არ კითხულობდა რომანებს – ისინი სოფლელი ადამიანები იყვნენ…. ტომი ამის გამო ისე დაითრგუნა, რომ მომდევნო დღესვე დატოვა ჩვენი სახლი”. რას უნდა დაეთრგუნა მწერალი? ბილის აზრით, მწერალს ერჩივნა, ხალხით გაჭედილ ოთახში ყოფილიყო, სადაც ვერ იცნობდნენ, ვიდრე ეცნო ერთ ადამიანს, რომელიც მას მოსვენებას აღარ მისცემდა.

აგენტმა, რომელიც პინჩონს უთვალთვალებდა, აღმოაჩინა, ყოველ შემთხვევაში, ერთი ნამდვილი სამალავი, შეცლაინის თქმით. 1976-1977 წლებში მან ერთ წელიწადზე მეტი ხანი გაატარა კალიფორნიის ქალაქ ტრინიდადში, პატარა, კოხტა წითელი ხის ქოხში, რომელიც სულ 300 ფუტი მანძილით იყო დაშორებული წყნარი ოკეანის მწვანე, კლდოვანი სანაპიროსგან. ეს იყო ჰუმბოლდტის ოლქის სიღრმეში, “ვაინლენდის” ცენტრში, ჰიპების სამოთხეში.

ეს წიგნი პინჩონს “ვაიკინგის” გამომცემლობასთან შეთანხმებით არ დაუწერია. “ვაიკინგისთვის” მან დაწერა “მეისონი და დიქსონი” (გეოდეზისტების შესახებ) და, აგრეთვე, აპირებდა დაეწერა რომანი (თუმცა, ეს ჩანაფიქრი არ განუხირციელებია), რომლის მთავარი პერსონაჟი – სადაზღვევო აგენტი მიფრინავს იაპონიაში გოძილას მიერ მიყენებული ზარალის შესაფასებლად. გამომცემლობა “ვაიკინგმა” მწერალს ავანსის სახით სულ 1 მილიონი დოლარი გადაუხადა, თავდაპირველად კი – სამი წლის განმავლობაში – 50 000 დოლარს უხდიდა. განდეგილობის პირველი მცდელობის დროს პინჩონმა მექსიკოში 1000 დოლარი დახარჯა; ახლა ის ბოლო წიგნის დაწერიდან რამდენიმე წლის განმავლობაში ცხოვრობს შესანიშნავად გადაკეთებულ გარაჟში. პინჩონი ახერხებს, თავი აარიდოს ჟურნალისტებსა და გამოძიების ფედერალური სააგენტოს თანამშრომლებს, მაგრამ ვერ უმკლავდება საკუთარ პარანოიას. უმკლავდება თუ არა ის სიზარმაცეს?

საჭირო იყო სიყვარული, რათა პინჩონს დაეტოვებინა თავისი მიყრუებული საბინადრო და დაბრუნებოდა ლიტერატურას, ოჯახსა და ნიუ-იორკს. მელანი ჯეკსონი ჭკვიანი და პატივმოყვარე ახალგაზრდა ლიტერატურული აგენტი იყოO(“ულამაზესი გოგონა გამომცემლობაში”, რედაქტორის თქმით), როდესაც კანდიდა დონადიოსთან დაიწყო მუშაობა. მელანი ტედი რუზველტის შვილთაშვილი და უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის შვილიშვილი გახლდათ – ნატიფი პროტესტანტი გოგონა ოისტერ-ბეის მეზობლად განლაგებული ქალაქიდან.

ისევე, როგორც ყოველი კარგი აგენტი, დონადიო ეხმარებოდა პინჩონს ცხოვრებისეული სიძნელეების დაძლევაში, მისი “მარჯვენა ხელი” იყო. დონადიომ აღიარა, რომ პინჩონი მის ბინაში ცხოვრობდა (პლატონურად), როდესაც მელანი ჯეკსონი შეუყვარდა. ქალები წაკინკლავდნენ. რის გამოც ჯეკსონმა 1981 წლის ბოლოს სააგენტო დატოვა. მის პირველ კლიენტად იქცა მისივე თაყვანისმცემელი – ტომას პინჩონი. მათ გადაწყვიტეს, გამოექვეყნებინათ პინჩონის ადრეული მოთხრობების კრებულიP- ის, რომელიც რამდენიმე ხნით ადრე დაიწუნა კორკ სმითმა. მან პინჩონს, ჰონორარის სახით, 25 000 დოლარი შესთავაზა, მაგრამ კრებული გადაეცა “ლითლსა და ბრაუნს”, რომლებმაც მწერალს, სმითის თქმით, 150 000 დოლარი გადაუხადეს. პინჩონმა დაწერა წინასიტყვა, რომელშიც ხუთი მოთხრობიდან ოთხს “მოწაფური ნაწარმოებები” უწოდა. ამ ნაბიჯის მიზანს წარმოადგენდა პირატული გამოცემების თავიდან აცილება და თავისი ლიტერატურული აგენტისთვის – ჯეკსონისთვის იმის საშუალების მიცემა, რომ პირველი “საქმე” წარმატებით დაეგვირგვინებინა. (მათ “ვაიკინგის” გამომცემლობიდან სხვა წიგნებიც წამოიღეს). ამ წინათქმაში მწერალმა თავისი უწინდელი (სანამ მიმალვის, ნარკოტიკების მოხმარებისა და თვითიზოლირების სურვილი გაუჩნდებოდა) ფსიქოლოგიური იერსახე შეაჯამა. ის წერდა წინააღმდეგობრივ რეაქციებზე (უცვლელად დაეტოვებინა თუ გადაესწორებინა), რომელთაც იწვევდა მასში ადრეული ნაწარმოებები – P მაგრამ “ამ ორმა იმპულსმა საბოლოოდ ადგილი დაუთმო შუახნის ასაკისთვის დამახასიათებელ უშფოთველობას, რომლითაც ამჟამად ვიხსენებ, როგორი მწერალი ვიყავი ახალგაზრდობისას”.

თვით პინჩონი თანდათან, აკვალანგისტის მსგავსად, ამოცურდა ცხოვრების მეინსტრიმის ზედაპირზე. კალიფორნიაში ის ორიოდე წლის განმავლობაში კვლევა-ძიებით სამუშაოს ეწეოდა, მაგრამ 1988 წლის ზაფხულში, როდესაც ჯეკსონის მცდელობათა წყალობით მოიპოვა მაკართურის გრანტი – 310 000 დოლარი, ის ნიუ-იორკში ცხოვრობდა (თუმცა მაკართურის ფონდის ნუსხაში ბოსტონის მკვიდრად მიიჩნეოდა). “ვაინლენდი” გამოქვეყნდა ორი წლის შემდეგ. ამ საოცრად სადა, მარტივმა და უთავბოლო თხზულებამ რეიგანის ეპოქისდროინდელი მემარცხენის ბოლო თავშესაფრის შესახებ იმედები გაუცრუა მკითხველებს, რადგან არ გამოირჩეოდა პინჩონისთვის დამახასიათებელი ღრმააზროვნებით. იმედგაცრუებულთა შორის დევიდ ფოსტერ უოლესიც იყო. ის წერდა ჯონათან ფრანზენს, რომ “ვაინლენდი” “ძალზე მდარე” რომანი გახლდათ და რომ “ისეთი შთაბეჭდილება შემექმნა, თითქოს ბოლო ოცი წლის განმავლობაში ავტორი მხოლოდ ნარკოტიკებით და ტელეგადაცემებით იქცევდა თავს”. ვერ ვიტყვით, რომ უოლესი მნიშვნელოვნად ცდებოდა, მაგრამ მას რაღაც გამორჩა. პინჩონის უნიათო გმირი კვლავ გარდაიქმნება და ახლა უნდა გადაწყვიტოს, შეუერთდება თუ არა რეიგანის მომხრეებს, თუმცა, ყველა შემთხვევაში უგულებელყოფს ჰუმბოლდტის ოლქის მკვიდრ გაბურძგნილ ნარკომანებს.

ტომას პინჩონი და მელანი ჯეკსონი 1990 წელს დაქორწინდნენ. ერთი წლის შემდეგ მათ შეეძინათ ვაჟიშვილი, რომლის პირველი სახელი “ჯეკსონია”. პინჩონი მეგობრებს ეუბნებოდა, რომ ახლა გაცილებით უფრო ხშირად ხედავდა თავის მშობლებს. მისი მომდევნო რომანი – “მეისონი და ჯეკსონი” – უფრო მნიშვნელოვანი და ახლებური იყო, ვიდრე “ვაინლენდი”, ამასთან, უფრო დინამიკური და შთამბეჭდავი, ვიდრე – “მიზიდულობის ცისარტყელა”. მასში, მწერალი, აგრეთვე, საუბრობს თავისი ამერიკელი წინაპრების შესახებ (პინჩონები დიდი ხნის განმავლობაში გეოდეზისტები იყვნენ), რომელთა დახასიათება გაცილებით უფრო დახვეწილია, ვიდრე სლოთროპის მისეული პორტრეტი. ამის შემდეგ დაიწერა “ჩემი დაკრძალვის დღეს” – კაპიტალიზმის – ვრცელი და უთავბოლო კრიტიკა, რომლის ავტორი სულ უფრო მეტად ტკბებოდა კაპიტალიზმის უპირატესობებით.

ბინძური მოტელების ყოფილმა მკვიდრმა, თავის ოჯახთან ერთად, დაიქირავა ბინა მდიდრული ვესტ-საიდის მთავარ გზაჯვარედინზე და წინდახედულად გაერია იქაურ საზოგადოებაში. პინჩონმა უკვე დაწერა “ნიუ-იორკ-ტაიმსისთვის” ესე ლუდიტების დასაცავად; მიმოხილვა “სიყვარული ქოლერის ეპიდემიის დროს”; ნარკვევი თავისი საყვარელი სასიკვდილო ცოდვის, სიზარმაცის შესახებ. მაშინ, როდესაც უწინ ის ძირითადად ფოსტით ან ტელეფონით უკავშირდებოდა კოლეგებს – “დროდადრო” ურეკავდა ჰარლან ელისონს, ერთხელ იმისთვის, რომ მოეთხოვა, საშემოსავლო გადასახადი აღარ გადაიხადოო, მაგრამ არასოდეს არავის აძლევდა თავისი ტელეფონის ნომერს – ახლა ის, ფაქტობრივად, დონ დელილოსთან, სალმან რუშდისთან და იენ მაკიუენთან ერთად სადილობს. როდესაც კრიზისულ მდგომარეობაში მყოფმა “ჯონ ლაროკეტის შოუმ” გამოიყენა პინჩონის სიუჟეტი, ის დათანხმდა იმ პირობით, რომ თვითონ არ გამოჩნდებოდა, ხოლო მის მიერ გამოგონილ ავატარს როკი ერიკსონის მაისურს ჩააცვამდნენ. ათი წლის შემდეგ პინჩონი დათანხმდა, მონაწილეობა მიეღო “სიმპსონებში” (მისი თქმით, ძირითადად, იმიტომ, რომ მისსავე ვაჟს მოსწონდა ეს სერიალი). სერიალის პროდიუსერი ელ ჯინი იხსენებს ულაზათო ულვაშა კაცს, რომელსაც უკან ცოლ-შვილი მოჰყვებოდა. ისინი კერძო სკოლებისა და სამზარეულოს რეკონსტრუქციის თაობაზე ლაპარაკობდნენ. პინჩონმა (საკმაო თავაზიანი კილოთი) უარი განაცხადა ფოტოსურათის გადაღებაზე: “ჩვეულებრივ, ფოტოსურათებს არ ვიღებ”. შოუს განმავლობაში ის ორჯერ გამოჩნდა თავისი საქაღალდით. პირველად ერთი სიტყვაც არ უთქვამს, მაგრამ მეორედ გამოჩენისას შესანიშნავი კალამბური წამოისროლა: “The Frying of Latke 49”.

ის, რომ პინჩონი დროდადრო გამოჩნდება ხოლმე ხალხში, ძირითადად, შემთხვევითობას უნდა მივაწეროთ, მაგრამ აქ, როგორც ჩანს, გადამწყვეტ როლს ასრულებს მწერლის პირადი ურთიერთობები. მაგალითად, მან დაწერა სარეკლამო ტექსტი (შემდეგ კი ინტერვიუც მისცა “ესქუაირს”) – ინდი-როკ-ჯგუფისთვის, რომელიც “ლოუშენის” სახელწოდებითაა ცნობილი. 1995 წელს, მამამისის გარდაცვალების შემდეგ, პინჩონი თავისი უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულთა შეხვედრაზე მივიდა. ის და რობ იანგბერგი, “ლოუშენის” მედოლე, მუსიკის ერთსა და იმავე პედაგოგთან სწავლობდნენ. მისტერ ლაკენბილი მათ 25 წლის განმავლობაში ცალ-ცალკე ასწავლიდა. შემდეგ პინჩონი ოისტერ-ბეის ბანკში შეხვდა იანგბერგის დედას, რომელმაც “ლოუშენის” ახალი ალბომი შეაჩეჩა. პინჩონმა მოუსმინა ჩანაწერებს და მალე მივიდა მათ სტუდიაში, ახალი ჩანაწერები წამოიღო და გაანდო ნაკლებად ცნობილი ფაქტები ლენტური მიკროფონების შესახებ.

“მხოლოდ ის მახსოვს, რომ ძალზე სასაცილოდ გამოიყურებოდა”, – ამბობს იანგბერგი. ჯგუფის წევრი, ბილ ფერგიუსონი, რედაქტორად მუშაობდა “ესქუაირში”; ჟურნალმა ინტერვიუ ითხოვა და, ყველას გასაკვირად, პინჩონი დათანხმდა. კითხვა-პასუხებს მან მიაწერა: “განდეგილ რომანისტს მოსწონს როკ-ენდ-როლი, რომლის სახელწოდება “ლოუშენია”. მან მოინდომა დაეკრა ჰავაურ გიტარაზე. ამიტომ ჯგუფმა ინტერვიუ მისცა”. ფერგიუსონი აღაფრთოვანა პინჩონის ცოდნამ, იუმორმა და ენერგიამ, მაგრამ გააკვირვა საუბრის ქარაფშუტულმა კილომ: “ის გულწრფელი კაცია, არ თვალთმაქცობს. მახსენდება რობერტ დე ნირო “ბრაზილიაში”. მან იცის სიმართლე, მაგრამ თავი უნდა იხსნას და ამბობს: “თქვენ როგორც გინდათ, ისე მოიქეცით, მე კი აქ ვერ დავრჩები”.

უკვე ოცდახუთი წელია, რაც ის ქალაქში ცხოვრობს. პრობლემა (რომელიც ზოგიერთისთვის ესოდენ მტკივნეულია) იმაში მდგომარეობს, რომ ადრე თუ გვიან პრესა კლანჭებს ჩაგავლებს: მაგალითად, ყოფილმა მეგობრებმა – დონადიომ და სეილსმა გამოაქვეყნეს თავიანთი მიმოწერა პინჩონთან. ორ შემთხვევაში – როდესაც დონადიომ მორგანის ბიბლიოთეკას გადასცა წერილები და, აგრეთვე, როდესაც აღმოჩენილ იქნა პინჩონის მიერ ფორდის ფონდისადმი გაგზავნილი თხოვნა – მწერლის ადვოკატმა და აგენტმა-ცოლმა შეძლეს მათი მიჩუმათება. პინჩონი ყოველთვის თავს არიდებდა საჯაროობას, მაგრამ ჩვენ განსხვავებულად განვიხილავთ ამა ქვეყნის ძლიერთა საიდუმლოებებს, ხოლო პინჩონი სწორედ რომ ძლიერი გახდა. ახლა, როდესაც მან სახელი და დიდება მოიპოვა, თავის დასაცავად ის ნაკლებად პოლიტიკურ და უფრო მეტად ფსიქოლოგიური ხასიათის ზომებს იყენებს.

“პინჩონი იმპერიულ თვალსაზრისს გამოხატავს”, – ამბობს კირკ სეილი, რომელთანაც მწერალმა ყოელგვარი კავშირი გაწყვიტა მას შემდეგ, რაც სეილი რეპორტიორს ესაუბრა. “ის იგონებს სამყაროს, რომელიც ისეთი უნდა იყოს, როგორიც მას წარმოუდგენია. თუ ასე არაა, ასეთი სამყარო არ მოსწონს… ამ გაგებით, შეიძლება ითქვას, რომ პინჩონს სურდა ისევე განეკარგა თავისი ცხოვრება, როგორც საკუთარი შემოქმედება”.

ბოლო საკითხი, რომელზეც გულწრფელად უნდა ვისაუბროთ ტომას პინჩონთან დაკავშირებით, ისაა, რომ “კლასიციზმს” თუ არ ჩავთვლით, მისი ყველა ნაწარმოები, გარკვეულწილად, ავტობიოგრაფიულია. მაგალითად, “თანდაყოლილ ბოროტებაში”, რომელიც დაბალი ხარისხის დეტექტივია, მან, მნიშვნელოვანწილად, ასახა ის ადამიანები, რომლებიც მანჰეტენ-ბიჩზე გაიცნო. შესაძლოა, ეს იმაზე მეტყველებს, რომ პინჩონს განსაკუთრებით უყვარს ეს ნაწარმოები, ან, შესაძლოა, კინემატოგრაფზე შეყვარებული ავტორი ოცნებობდა, რომ ეს წიგნი მალე იქცეოდა მის პირველ ეკრანიზებულ რომანად. ამჟამად პინჩონი უშუალოდ ლოს-ანჯელესში იმყოფება “იმპერიულ” კინორეჟისორთან, ტომას ანდერსონთან ერთად. მთავარ როლს ხოაკინ ფენიქსი შეასრულებს.

პინჩონის არც ერთი წიგნი არაა უფრო შთამბეჭდავი, ვიდრე “სისხლმდინარე ნაწიბური”. შეუძლებელია არ შევიგრძნოთ მცდელობა ჭაღარათმიანი ყარიბისა, თანდათან შეურიგდეს ნიუ-იორკს, კონფორმიზმს და საჯარო ცხოვრებას. ირონიული ეპიგრაფი ციტატაა დეტექტიური ნაწარმოებების ავტორის, დონალდ უესტლეიკის ერთ-ერთი ნაწარმოებიდან, რომლის მიხედვით, ქალაქი სხვა არაფერია, თუ არა “იდუმალი ეჭვმიტანილი, რომელმაც იცის საქმის რეალური ვითარება, მაგრამ არ აპირებს მის გაცხადებას”. ნაწარმოებში გვხვდება სცენა თვალთვალისა იმავე გზაჯვარედინზე, სადაც, 1998 წელს, სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის რეპორტიორი უთვალთვალებდა მწერალს, ამაზრზენი ფოტოსურათი გადაუღო და სცადა, ხელი ჩამოერთმია (“მომაშორეთ თქვენი წვინტლიანი ხელი”, – შეუღრინა პინჩონმა). რომანში შეხვდებით, აგრეთვე, ლირიკულ ეპიზოდს, როდესაც პერსონაჟი ქალი უთვალთვალებს შენობას, რომელიც ნამდვილად მანჰეტენის ცნობილი შენობა, “აპთორპია”. პინჩონის ვაჟი ისე გაიზარდა, რომ იმავე ორიენტირს უყურებდა – და იმავე ფანჯრიდან. ყოველივე ეს შეიგრძნობა, როგორც “განდეგილი ავტორისთვის” საშიში თამაშები – P თუმცა პინჩონის ოჯახი ამ ბინიდან ოთხი წლის წინ გადასახლდა (მათ, აგრეთვე, შეიძინეს აგარაკი ლონგ-აილენდზე, ერთი საათის სავალზე ოისტერ-ბეიდან). “სისხლმდინარე ნაწიბურის” დასაწყისსა და დასასრულს ფიგურირებს საფინანსო დარღვევების გამომძიებელი, მაქსინა, რომელიც ზრდის თავის ნაადრევად განვითარებულ ვაჟს, ზიგის. ისინი ხშირად ერთად დასცინიან საშუალო სკოლას, სადაც სწავლობდა ჯეკსონ პინჩონი.

ეს ხალისიანი, მახვილგონივრული ტრილერი “თანდაყოლილ ბოროტებას” წააგავს და აქილიკებს შეთქმულების თავისსავე თეორიებს. მაქსინა ხუმრობს, რომ “პარანოია იგივეა, რაც ნიორი ცხოვრების სამზარეულოში. ის ზედმეტი არასოდეს არაა”. 11 სექტემბრის – ამ ვითომდა გარდამტეხი თარიღის – შესახებ საუბრისას თავს იჩენს გულგრილობა, რომელიც დამახასიათებელია თანამედროვე ამერიკელთათვის. ამ კატასტროფის ტრაგიზმი, რომანის მიხედვით, სწრაფად გაანეიტრალა პოპ-კულტურის ხმაურმა, უსამართლო ომებმა და ქალაქის უსასრულო მშენებლობებმა.

რომანში პინჩონის შეხედულებებს გამოხატავს მაქსინას ქმარი, ჰორსტი, რომელიც ჰიპერმარკეტში აღიარებს, რომ მისი “იდეალური საარსებო სივრცე არის არც ისე ძალიან ჩაბინძურებული მოტელის ოთახი საშუალო დასავლეთში, სადღაც, უნაყოფო მიწებზე”. ყარიბისთვის მისი სახლი ერთგვარი თავშესაფარია, სადაც, რომანის უმეტესი ნაწილის განმავლობაში, უყურებს ბიოგრაფიულ ფილმებს ჩი-ჩი როდრიგესისა და ფეტი არბაკლის მონაწილეობით. რეალური პინჩონი ხშირად გამოდის ქუჩაში; ერთი ნაცნობი წარამარა ხედავს მას. მაგრამ მწერალი ნამდვილად ატარებს გარკვეულ დროს შინ. ნაწილობრივი ნუსხა რომანის პოპ-კულტურული მინიშნებებისა ამგვარია: ეის ვენტურა, ელი მაკბილი, ვარსკვლავური კრეისერი “გალაქტიკა”, ბრიტნი სპირსი, ელექტრონული სათამაშო რობოტები და ა.შ.

გაქირდვის, საზოგადოების მსუბუქი კრიტიკის მიუხედავად ნაწარმოებში იგრძნობა სევდა, რომელიც განსაკუთრებით მძაფრია ორი ადგილის ლირიკულ აღწერებში. ერთ-ერთი მათგანი არის პატარა კუნძული სტეიტენ-აილენდი, მეორე კი ვირტუალურია – არაკომერციული პატჩი ინტერნეტში, რომელიც ჯერ კიდევ “ანარქიული” იყოP2001 წელს. პინჩონი ადარებს ორივე მათგანს: “ისევე, როგორც მიდოუს კუნძულს, “დიპ-არჩერსაც” ჰყავს თავისი მუშაკები. როგორც უნდა გვჯეროდეს მათი სიმრთელისა, ერთ მშვენიერ დილას მოულოდნელად გაგვაოცებს იდუმალი კორპორატიული ვებ-კროულერების შემოჭრა, რომლებიც დააზიანებენ სუფთა დამცავ პროგრამებს საკუთარი ანგარებიანი მიზნებისთვის”.

“გამგზავრება” (departure)/ DeepArcher) – კალამბური ეჭვს არ იწვევს. სიამოვნება, რომელსაც გვანიჭებს პინჩონის რომანი, ემყარება წინააღმდეგობრიობას, რომელიც შეიგრძნობა ავტორის მიერ მთელი სამყაროს მოცვისა და მისგან გამიჯვნის, ამ სამყაროს განდიდებისა და, იმავდროულად, დაგმობის, მისი განადგურებისა და თვითგადარჩენის (ახლა კი, აგრეთვე, საკუთარი ოჯახის გადარჩენის) სურვილებს შორის. რომანი მთავრდება სწორედ ამგვარ ნოტზე, რომელიც გულისხმობს უმანკო ბავშვების დაცვას “ინდექსირებული სამყაროსგან”. ეს თავისუფალი სივრცეები რეალურად იმდენად როდი განსხვავდება მენესტრელთა კუნძულისგან, რომლის გამიჯვნას IBM-ისგან პინჩონი 1958 წელს ზეიმობდა კორნელის უნივერსიტეტში. მას ჯერ კიდევ არ უპოვია ეს კუნძული, ყოველ შემთხვევაში, ლიტერატურის საზღვრებს გარეთ.

“ეს სტატია აზუსტებს პინჩონის ნათქვამს, რომ მას სურს “საკვლევი მასალით უზრუნველყოს რამდენიმე თაობის მეცნიერები”, და არა “მეცნიერთა თაობები”.

[1] “ზეწოლა”.

Facebook Comments Box