მო იენის ეს წიგნი 1992 წელს გამოვიდა, ინგლისურად 2000-ში ითარგმნა და ხან Liquorland-ს უწოდებდნენ, ხან The Republic of Wine-ს. ჩვენი, ქართული „ღვინის ქვეყანა“ 2014 წელს გამოვიდა[1] და ბევრი ქართველი ლიტერატურისა და ღვინის მოყვარული გააკვირვა. გააკვირვა პირველ რიგში მსგავსებებმა, დამთხვევებმა, ქართული ენო-გასტრონომიული კულტურისთვის (თუ უკულტურობისთვის) დამახასიათებელმა დეტალებმა, რომელიც ჩინეთის მიყრუებული პროვინციის მაცხოვრებელთა ზოგიერთ ქცევაში ამოიცნეს.
რას არ წერდნენ „ღვინის ქვეყანაზე“, ხან ჯოისს ადარებდნენ, ხანაც დევიდ ლინჩის „ტვინ პიკსი“ ახსენდებოდათ. ერთმა ისიც აღნიშნა, თუკი ამ რომანამდე მო იენი ჩინური ლიტერატურის ერთგვარი მაქსიმ გორკი იყო, მის შემდეგ თავისი ქვეყნის ივლინ ვოდ და გრაუჩო მარქსად იქცაო. ამ ნატურალიზმით შეზავებულ სიურეალისტურ, ჰალუცინაციებით სავსე რომანში ბევრი ამბავია მოთხრობილი, მაგრამ ხანდახან თხრობა აზრს ჰკარგავს, ისეთ თრობაში ეშვებიან პერსონაჟები და იმდენად დაუჯერებელ ამბებში ეხვევიან. ერთმა რეცენზენტმა მოკლედ ასე დაახასიათა რომანი: ფანტასტიკური პოსტმოდერნული სალაფავი, რომელშიც იპოვით კუნგ ფუ რომანების კვალს, ასევე დეტექტიურ თრილერებს, ტრადიციულ ჩინურ მოთხრობებს ზებუნებრივის შესახებ, ამერიკულ ვესტერნებს და მაგიურ რეალიზმს.
წიგნი სამი ძირითადი ხაზისგან შედგება, და ერთ-ერთი მათგანი დეტექტიური თრილერების პაროდიაა. გამომძიებელი ტინ გოუარი ჩადის ჩინეთის ერთ მხარეში, რომელსაც „ღვინის ქვეყანას“ უწოდებენ და ცდილობს კანიბალიზმის ფაქტები გამოიძიოს. ცენტრამდე ხმა მივიდა, რომ რეგიონში გახშირდა ბავშვების ჭამის შემთხვევები (ინგლისურში ტერმინიც არსებობს, Infanticidal Cannibalism), რომელიც ტინ გოუარმა უნდა გამოიკვლიოს და აღკვეთოს. და როგორ ფიქრობთ, რა ხდება პირველ რიგში? რა თქმა უნდა, იწყება სმა, გამომძიებელს მაგარ პურმარილს უშლიან, ნაირნაირი სასმელით დამშვენებულს და შემდეგ უკვე მთელი რომანი ამ სცენარით ვითარდება, ბევრი დაძალებით, ჩასხმებით, გულისრევებით, მოჩვენებებით, ცნობიერების მოჩანჩქერო ნაკადებით და ნასმურევობით.
წიგნში სმა-ჭამის დიადი ქაოსი ბატონობს. აქ ყველაფერი ერთმანეთშია არეულ–აზელილი, რაც საბოლოოდ მთხრობელის ან ავტორის ცნობიერებაში ირევა და ერთიან, მძიმე მასად მიეწოდება მკითხველს. რომანში ყველა სვამს, ქალი, კაცი, ბავშვი, ცხოველები. ერთ–ერთ პირველ სცენაში მაგ. ქალი მათარიდან სვამს ღვინოს, თან ყნოსავს, თითქოს არომატებით ტკბობა და ხარისხის გამორკვევა უნდაო, შემდეგ კი მოიყუდებს და ბოლომდე გამოცლის ჭურჭელს. გაოგნებული მთავარი გმირი, ტინ გოუარი აღფრთოვანებულია, ქალის შექებაც მოუნდება, მაგრამ უცებ ახსენდება, რომ ძიოუგუოში (იმ რეგიონში, ღვინის ქვეყანაში) ღვინის სმისთვის შექება უაზრობა იქნებოდა და გადაიფიქრებს. აი, ასეთ მხარეში აღმოჩნდება დეტექტივი, რომელსაც წინ დიდი უცნაურობები ელის.
ღვინის ქვეყანაში მძღოლებიც სვამენ, კაბინებში მსხდომი თანამგზავრებიც, მეეტლეებიც. ჩამოატარებენ დიდ, მუქ იისფერ ბოთლს, რიგრიგობით მოიყუდებენ, დააყოლებენ დიდ თეთრ ბოლოკს (ამასაც რიგრიგობით კბეჩენ, ახრამუნებენ) და მამაპაპურად აბოყინებენ. ბოლოკს არაყსაც ატანენ, და მასთან ერთად დალეულ არაყს კუილის (ან უარესი, ცუილის) სუნი აქვს ხოლმე.
სუნს რაც შეეხება. აქ ჰაერშივე გრძნობენ ღვინის ხარისხს. ბოთლი გაიხსნება თუარა, მაშინვე სურნელი დგება და ბევრი დიდოსტატი შეგხვდებათ, ვინც ზუსტად გრძნობს, – ზოგჯერ შორ მანძილებზეც, – რომ ღვინო კარგია, ან დაძმარებულია, ანაც დაჟანგული. მაგ. სოფელში, სადაც ჰაერი დაბინძურებული არაა, „ცივ საღამოებში მკაფიოდ ვრცელდება ათასნაირი სუნი, და თუ რამდენიმე ასეული მეტრის რადიუსში ღვინოს სვამენ, ამას საკმაოდ ზუსტად ვსაზღვრავ“ – ამბობს ლექციაზე ძინ განცუანი, რომანის ერთ-ერთი გმირი. ეს სურნელი გადმოლახავს სახლების დათოვლილ სახურავებს, გამოძვრება ყინვითა და თოვლით შესუდრულ ხეებში და გზად ყველას და ყველაფერს ათრობს – ქათმებს, იხვებს, ბატებს და ძაღლებს. თვრებიან თევზებიც, რომლებიც წყალმცენარეებზე წვანან და ბუშტულებს უშვებენ. თვრება ორი ბუ, თვრებიან თხუნელები. და „ამ ვრცელ გარემოში, გაყინულში, მაგრამ სიცოცხლით სავსეში, ყველა ცოცხალი სულდგმული იგემოვნებდა ადამიანისგან ქმნილ სურნელს, რომლისგანაც დაიბადა ეს ღვთაებრივი გრძნობა, ეს სიტკბოება სმისა“.
ამ სურნელით მთვრალს ძაღლის ყეფა ბოთლს აგონებს, ბუს კივილი – შეყვარებულთა ნაზ ღუღუნს. გარეული ბატები შინაურებთან წყვილდებიან, მიუხედავად იმისა, რომ დაწყვილების სეზონამდე ჯერ კიდევ შორია (ძიოჩენში, ღვინის ქალაქში, ღვინის სურნელებს ბოინგებიც კი გრძნობენ და ყირაზე გადადიან). აქ ცნობილ კალიგრაფს ლიუ ბან პინი ჰქვია (ნახევარლიტრიანი), რაც იმას ნიშნავს, რომ ერთ იეროგლიფსაც კი ვერ დაწერს, თუ ნახევარი ლიტრი კარგი ღვინო არ დალია.
რაც ზემო 2 აბზაცში ითქვა, ყველაფერ ამას ლექციაზე ჰყვება ერთი მეცნიერი, ღვინის მესაიდუმლე და მაგარი მსმელი და ეს ლექტორი იქამდე მიდის, რომ ღვინის სურნელში ზემატერიალურ, ყველაზე დიდ სულიერებას ხედავს, რწმენად, წმინდა რწმენად სახავს მას, სულის მაჟრჟოლებლად. შემდეგ კი დასძენს: „ღვინო მერცხალია, ბაყაყია, წითელთვალებიანი კრაზანაა, ჭიამაიაა, იგი ცოცხალი სულია, „სული, ბოროტების დამთრგუნველი““.
რომანში ბევრ სხვა წეს-ჩვეულებას თუ უცნაურობას შეხვდებით. მაგ. დაგვიანებული თავად იჯარიმებს თავს ოცდაათი სირჩით. სმას კი ბავშვობიდან სწავლობენ. თუკი ღვინო არა აქვთ, ტექნიკულ სპირტს სვამენ, რათა „შიგნეულობა გამოაწრთონ“. ხშირად უხმოდ სვამენ, წვეთსაც არ ღვრიან და არც ტოვებენ, სვამენ პატიოსნად, ლამაზად და დახვეწილად. ყოველი სირჩის შემდეგ კი ტემპს უმატებენ.
სვამენ ნაირნაირ ღვინოს. გვხვდება დასახელებებიც: ტოუ პინ სან ლი სიანი (სურნელი სამ ლიზე ვრცელდება), შავი მარგალიტი (საუკეთესო ყოფილა საჭმლის მოსანელებლად), სიმენ ცინი (ეროტიულ ფანტაზიებს იწვევდა), იუნიუ და მრ. სხვ. გაიხედავ და ღვინოში ჩაყრილ მოყვითალო ჟენ-შენის ძირებსა და მარწუხებიან შვიდ შავ მორიელს დაინახავ, ანდა სულაც აღმოჩნდება, რომ თქვენი მასპინძელი ღვინოში შარდს ამატებს.
ეროტიული ფანტაზიების ხსენებაზე ერთი ეპიზოდი უნდა დავიმოწმო, სადაც ღვინოს გადაყოლილ კაცზე ამბობს ცოლი, „ღვინოს ისე უყურებს, როგორც ქალს, სწორედ მან დაამკვიდრა პრაქტიკაში ქალის სილამაზის შედარება ღვინოსთან. მან სმით შეცვალა სექსი, და ყოველი სექსუალური ლტოლვა გადაიტანა ღვინოზე, ღვინის ბოთლზე და სირჩაზე…“.
ტინ გოუარი პირველ რიგში ერთ-ერთ მაღაროში მიდის გამოძიების დაწყებისას, სადაც შესასვლელში ასეთი ლოზუნგია გამოკრული: „სამჯერ თუ არ გადაჰკრავ, სამუშაოს დაჰკარგავ!“ და აი ამ მომენტში იწყება პირველი დაძალებებიც რომანში, რომელიც წიგნის ბოლო აბზაცებამდე გაგრძელდება. „მემგონი დავთვერი“, ამბობს გამომძიებელი და მას იქვე პასუხობენ, რომ შეუძლებელია ასეთი წარმოსადეგი მამაკაცის დათრობა, და რომ „ინტელიგენტები, კულტურული ადამიანების წარმომადგენლები“ არასდროს თვრებიან. ასეთებს „მზიანი გაზაფხულის თეთრი თოვლის“ ადამიანებს უწოდებენ.
რომანში ერთ-ერთი ხაზია თავად ავტორისა და ახალბედა ღვინისმცოდნისა და დამწყები მწერლის მიმოწერა, სადაც ასეთ სიტყვებსაც ამოიკითხავთ: ღვინოა ლიტერატურა და ლიტერატურაში გარკვევა არ შეუძლია ადამიანს, რომელიც ღვინოში ვერ ერკვევა. ამის გამო ცხადია, ბევრგან შეხვდებით კლასიკურ ჩინურ პოეზიასაც. მაგ. ციტატას: „პოეტ ლი ბოს ერთი დოუ (დახლ. 10–11 ლიტრი) ღვინო ას ლექსად უღირს“. ასევე გაიგებთ, რომ დუ ფუ თურმე მეტწილად სოფლის მჟავე, დაბალი ხარისხის ღვინოს სვამდა, ბებერი ქვრივივით გამოფიტულსა და სუსტს.
პოეტური ფრაგმენტების გარდა წიგნში, როგორც ზემოთაც ვნახეთ, ლოზუნგები და სენტენციებიცაა, ბრძნული გამონათქვამები თუ პრაქტიკული რჩევები: „მთავარი პრაქტიკაა, მსროლელის სიმარჯვე გასროლილი ტყვიების რაოდენობასთან ერთად იზრდება, ხოლო სმის ხელოვნება – შესმული ღვინის რაოდენობასთან ერთად“.
რომანში რამდენიმეჯერ მოწიწებით მოიხსენიებენ ე.წ. მაიმუნის ღვინოს, რომლის შესახებაც უფრო დაწვრილებით წიგნის ბოლოსკენ ვნახულობთ აბზაცებს. აი ორი ციტატა, რომელიც ორი ძველი წიგნიდანაა მოყვანილი წიგნში: „ხუანშანის მთებში ბევრი მაიმუნია… ისინი აგროვებენ ნაყოფს ამოღრუტნულ ქვებში და იქ ახერხებენ ღვინის დაყენებას, რომლის არომატი ასობით ნაბიჯზე იგრძნობა“. „გუანსიში, პინლეს მაზრაში და სხვა მთებში ბევრი მაიმუნია. ისინი აგროვებენ ნაყოფს და აყენებენ ღვინოს. შეშისმჭრელები პოულობენ ამოღრუტნულ ქვებს, რომლებშიც რამდენიმე დანი (უდრის 100 ლიტრს) ღვინოა. ამ ღვინოს, რომელსაც არაჩვეულებრივი არომატი და სასიამოვნო გემო აქვს, „მაიმუნის ღვინოს“ უწოდებენ“. იქვე ჩიტებიც შემოდიან საქმეში. ისინი ზოგჯერ ბუდეში აგროვებენ ხილს, მაგრამ ხანხდახან, როცა მარაგი დიდია, ვერ ასწრებენ ხილში ნისკარტის გასვრას და დროთა განმავლობაში ეს ბუდეში ნაგროვები ხილი ღვინოდ იქცევა. ცხადია, ამ ამბებს დასკვნაც მოჰყვება, რომ ადამიანებს ღვინის დაყენება ფრინველებმა და ცხოველებმა ასწავლეს.
სმაზე საუბარი მაოტაით უნდა დავასრულოთ, ჩინური ეროვნული სასმელით, არყით, რომლის შესახებაც ბევრ საინტერესო რამეს ვიგებთ წიგნში, მათ შორის იმასაც, რომ თურმე მაოტაის ჩინეთის რევოლუციაში განსაკუთრებული როლი შეუსრულებია. იმ დროს ყველა ამ არაყს სვამდა – მაო ძედუნიც, ჯუ დეც, ჯოუ ენლაიც და ბან ზიანსიანიც, მოკლედ, მთელი ხელმძღვანელობა ურტყამდა. როცა მაო მაოტაის სვამდა, გენიალური იდეები მოსდიოდა თავში. სწორედ მაოტაის ამბავს მოჰყვება ჭეშმარიტად რევოლუციური საყვედური. ერთ-ერთი პერსონაჟი დალევას ერიდება და მეორე ეუბნება: „დალევის გეშინია? მხოლოდ მოღალატეებს და პროვოკატორებს ეშინიათ დალევის – ფრთხილობენ, რომ სიმთვრალისას არ წამოაყრანტალონ საიდუმლო. შენც მოღალატე ხარ? თუ პროვოკატორი?“. როგორია, ასეთ კითხვებს რომ დაგისვამს ძველი რევოლუციონერი დაძალებისას? ხოდა ტინ გოუარიც იძულებულია კიდევ დალიოს და თვალწინ ცხადად დაუდგეს „მაოტაის“ ნათელი, „მაოტაის“ სული.
რომანი პაროდიული, სატირის შემოვლითი გზით ამყარებს აზრს იმის შესახებ, რომ ჩინეთში, სადაც ყველაფერი ღვინის სურნელითაა გაჟღენთილი, არაფერია უფრო პერსპექტიული, უფრო დიდი მომავლის საქმე, ვიდრე ღვინოთმცოდნეობა. ფაქტია, რომ ჩინეთი უმცირეს დროში ღვინის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს არამხოლოდ მომხმარებლად, არამედ მწარმოებლადაც იქცა. რომანში, რომელიც 90-იანების დასაწყისშია დაწერილი, ეს თანამედროვე მდგომარეობა წინასწარ განიჭვრიტება, იგი ხილვებიდანაც გამოსჭვივის, ლოთურ ჰალუცინაციებშიც იკითხება, თუმცა სმის გარდა მეორე ძლიერი ნაკადი რომანში კულინარიისაა. გასტრონომიული თემებით მანიპულირებას და მის გაპამპულება–გათამაშებას წარმოუდგენელ სახეებამდე მივყავართ მო იენთან.
ჭამა ყოველ ფეხის ნაბიჯზეა. რაღაცა ხომ უნდა მიაყოლონ ამდენ სასმელს? ხოდა ამიტომაც ყველა საკვებს თუ სასუსნავს ეძებს. მაგ. რომანის პირველივე გვერდებზე ავი ძაღლი შემოაკვდება გამომძიებელს და მაშინვე გაჩნდება იდეა, რომ ძაღლი კულინარიის აკადემიას მიჰყიდონ, სპეცკულინარიის განყოფილებას, მაგრამ მალევე გადაიფიქრებენ, „არ მოიხარშება, ბებერი ძაღლია“-ო.
ერთ-ერთი პერსონაჟი ბავშვობას იხსენებს და ჰყვება, როგორ დაინახა სუფრასთან მსხდომი პარტუჯრედის მდივანი, დიდი საწარმოო ბრიგადის ბუღალტერი, სახალხო მილიციის ასმეთაური, ქალთა კავშირის თავმჯდომარე… თითოეული მათგანი მოხარშული ცხვრის ფეხს აწობდა სოიოს სოუსით და ქუნჯუთის ზეთით შეკმაზულ დანაყილ ნიორში. ამ სცენის წაკითხვისას ბოლომდე ვერ იგებ, ეს ბავშვის ხილვაა, სიზმარი თუ რეალობა, თუმცა მალე დასტურად საიდანღაც ცხვრის თავი გამოტყვრება, რომელსაც მოსახარშად ჩაადგამენ და ხარშვისას, ოხშივარამოვარდნილ ქვაბზე მიყურადებისგან გადაღლილები, ყველანი ღვინოზე იწყებენ ფიქრს და ოცნებას. ღვინო არა აქვთ, ამიტომ, სპირტს სვამენ, რომელიც პერსონაჟის ბიძას, პროფესიით ვეტერინარს აღმოაჩნდება. იწყება ზემოხსენებული წრთობის ძნელი პროცესი, რომელიც იმით მთავრდება, რომ ორი თანამეინახე ბრმავდება.
მაგრამ დავუბრუნდეთ დასაწყისს, გამომძიებლის ჩამოსვლას. მას სერიოზულ დახვედრას უწყობენ. სპეციალურად მისთვის მომზადებულ საბანკეტო დარბაზში, დიდ, მრგვალ, რესტორნის სამიარუსიანი მაგიდის პირველ იარუსზე ლუდის დაბალი სქელი კათხები დგას, მაღალი ბოკლები ღვინისთვის, ფეხიანი სირჩები მაგარი სასმელისთვის, სახურავებიანი კერამიკული ფინჯნები ჩაისთვის და ათასი სხვა ატრიბუტი ჭამა-სმისთვის. იქვეა დაწყობილი სიგარეტის კოლოფები, ჭუნხუა და მარლბოროდან – ფილიპინურ სიგარებამდე. მეორე იარუსზე რვა კერძია დალაგებული – ატრია კვერცხითა და გამხმარი კრევეტებით „ხაი მი“ (ზღვის ბრინჯი), ცხარედ შეკმაზული ძროხის ხორცი, ფერადი კომბოსტო კარის საწებლით, დაჭრილი კიტრი, იხვის ფეხები ცივად, ლოტოსის დამტკბარი ფესვები, ნიახურის მხალი, კარგად შემწვარი მორიელები. სასმელი: მაოტაი, ვანჩაო, ცინდაო (პირველი, მოგეხსენებათ, არაყია, დანარჩენი ორი – ღვინო). ტინ გოუარი ყველაფერ ამას მიმოიხილავს, როცა ჩინური დაძალების წმინდათაწმინდა ეტაპი იწყება, გაისმის ჩვენთვის კარგად ნაცნობი გამოთქმები: თუ არ დალევთ უხერხული იქნება, აქ ყველა შინაური ვართ, ღვინის დალევით ქვეყნის მეურნეობაში დიდი წვლილი შეგაქვს, სირცხვილით თვალებში როგორ შემოგხედოთ და მსგავსი რაღაცეები. არყის სირჩები პირდაპირ სახესთან მოდიან და ტინ გოუარი ისევ სვამს. უჭახუნებენ პარტმდივანი და დირექტორი, აპირქვავებენ გამოცლილ ჭიქებს (თუნდაც ერთი წვეთის დატოვებისთვის ჯარიმა სამი ჭიქაა), ამბობენ სადღეგრძელოებს, იკრიჭებიან, აქეზებენ ერთმანეთს.
მეცხრე სირჩაზე ტინ გოუარის ცნობიერება და სხეული ერთმანეთისგან განცალკევებას იწყებენ და რაც შემდეგ ხდება, ბურუსითაა მოსილი, ამ ბურუსში კი ჯერჯერობით მხოლოდ კერძები მოჩანან: ხელისგულისოდენა ასთაკვი, სქელი კრევეტები ცხარე საწებლით, ტანკივით კუ ნიახურის წვენის მწვანე ბულიონში, ოქროსფრად მოელვარე ქათამი, ცხიმში მოლაპლაპე წითელი ჭანარი, ორთქლში მომზადებული მოლუსკები, წითელი ბოლოკი. ტინ გოუარს „მე“ უკვე ხელიდან ეცლება, ფრინდება, ღვინის ბოკალი ამომავალ მზეში ერევა, ლუდის ჭიქაში კი მთვარეს ხედავს, მოკლედ, იწყება ალკოჰოლური ჰალუცინაციების გრძელი რიგი, რომელიც მთელი რომანის მანძილზე შეივსება და ახალი ხილვებით მოირთვება.
დგება გადამწყვეტი მომენტი და დარბაზში ჩვილის კერძი შემოაქვთ. ბიჭი ფეხმოკეცილი ზის მოოქროვილ ლანგარზე. მოოქროსფრო-მოყვითალო სხეულს სურნელოვანი ცხიმი სდის, სახეზე კი სასაცილოდ მიამიტური ღიმილი აქვს შეყინული. სხეულს ზურმუხტისფერი მწვანილის წნულები და წითელი ბოლოკების ასხმულები ამშვენებს. გამომძიებელს გონება ებინდება, იგი იარაღს დააძრობს და იწყება დაძაბული სცენა, სროლებით და აურზაურიც, რომლის ბოლოსაც ირკვევა, რომ ჩვილი სხვადასხვა ინგრედიენტითაა დამზადებული:
„ბიჭის ხელი დამზადებულია იუელიანის ტბის ლოტოსის სქელი ფესურისაგან, რომელიც განსაკუთრებულადაა დამუშავებული და თექვსმეტი ბალახი და სანელებელი აქვს დამატებული. ბავშვის ფეხები ნამდვილად განსაკუთრებული ლორის ძეხვისაა. ტანისათვის გამოყენებულია სპეციალურად დამუშავებული მეწველი დედაღორის ხორცი. თავი, რომელიც შენ ტყვიით მოაგლიჯე, დაშაქრული ნესვისაა. თმა ჩვეულებრივი მწვანილისაა. ამ საფირმო კერძის ყველა კომპონენტის დაწვრილებითი და ზუსტი აღწერა და მისი მომზადების ყველა წვრილმანისა და სირთულის მოყოლა, მე, უბრალოდ, არ შემიძლია. ეს ძიოგუოს პატენტია, მასზე მხოლოდ ზოგადი წარმოდგენა მაქვს, თორემ თავად დავიწყებდი მზარეულობას. მაგრამ შემიძლია ავტორიტეტულად განვაცხადო: ეს კერძი სრულიად კანონიერია, ჰუმანურია, და მას ჩხირით უნდა შეეხოთ და არა ტყვიით“.
ბავშვებზე მთელი რომანის განმავლობაში საუბრობენ პერსონაჟები. ვიღაცას ქუჩაში გამოსული ბავშვების ჯგუფი თევზის ან კარგად შემწვარი ჩიტების დიდ ასხმულას აგონებს, მადისაღმძვრელ არომატულ სანელებლებში შემწვარ ჩიტებს. ან სულაც ტოტზე დაკიდებული წვნიანი, მწიფე ნაყოფები ახსენდებათ მათ დანახვაზე. რომანში სიურეალისტური თავებია ე.წ. „სახორცე ბავშვებზეც“, სადაც მათი მომზადების სხვადასხვა წესია ჩამოთვლილი: ზეთში შეწვა, ორთქლში მოხარშვა, მოშუშვა, ნაჭრებად დაჭრა, ძმარმოსხმული შეწვა, შებოლვა და მრავალი სხვ. ცხადია, ამ ეპიზოდებზე ბევრი სხვა ტექსტიც შეიძლება გაგვახსენდეს, მაგ. ჯონათან სვიფტის გენიალური პამფლეტი „მოკრძალებული შეთავაზება…“ (A Modest Proposal: For Preventing the Children of Poor People in Ireland from Being a Burden to Their Parents or Country, and for Making Them Beneficial to the Public), თუმცა პოსტმაოისტური ჩინეთის კონტექსტში ეს „ინფანტიციდური კანიბალიზმი“ სხვა მნიშვნელობებითაც ივსება.
გასტრონომიული ნაწილი განსაკუთრებით მდიდარია „ღვინის ქვეყანაში“ და მო იენი ბოლომდე აჭენებს ფანტაზიას. დაუვიწყარია ჯორის ფლოქვის ისტორია, რომელიც წიგნის მეოთხე თავშია მოთხრობილი. ისე მოხდება, რომ ერთ საბრალო, საზიდარში შებმულ ჯორს ფლოქვი (ჩლიქი) მოტყდება და მყისვე ადგილზე გაჩნდებიან რომელიღაც სასტუმროს მზარეულები. ჯორის პატრონი ვეტერინარებს ელოდება, ამშვიდებს თავის ჯორს, ნუ გეშინია, ვეტერინარები უკვე მოვიდნენო, მაგრამ ვაი, რომ მათ პირსისხლიანი მზარეულები დაასწრებენ: „ხვალ მაღაროში ქალაქის უფროსობა მოდის, და დირექტორმა გვიბრძანა, რადაც არ უნდა დაგვიჯდეს, უმაღლეს დონეზე უნდა მივიღოთ. ქათამი და თევზი რა დიდი ამბავია! რით უნდა გავაკვირვოთ!.. არ ვიცოდით როგორ მოვქცეულიყავით, და გავიგეთ, რომ ჯორს ფლოქვი მოსტეხია“. იწყება ფლოქვზე ვაჭრობა, თან მზარეულები ხან მის ზეთში შეწვაზე ფიქრობენ, ხან ლაბასხმულზე (ხალადეცს რომ უხმობენ ჩვენში). მოკლედ მზარეულები სულ მალე არამხოლოდ იმ ერთს, არამედ დანარჩენ სამ ფლოქვსაც დაითრევენ, ჩვენ კი ისღა დაგვრჩენია ჯორის საცოდაობით დავიწვათ.
შემდეგ უკვე ვირებზე ძალადობის დრო დგება. აღმოვჩნდებით ვირების ქუჩაზე, სადაც ვინ იცის, რამდენი ვირის სისხლი დაღვრილა, რამდენი ვირი დაკლულა. ესაა ქუჩა, სადაც „უდანაშაულოდ დაკლული ვირების სულთა ჯოგები დაძრწიან…“. აქ ყოველი ქვა ვირების სისხლითაა გაპოხილი და ყველაფერი ვირულ არსს მოუცავს, რომელიც კვამლივით ფარავს მზის შუქს. სხვადასხვა სუბპროდუქტიდან თუ ნაჭრებიდან დამზადებულ კერძებსაც შეხვდებით – ვირის კუჭი, ვირის ღვიძლი, ვირის გული, ვირის ნაწლავები, ვირის ფილტვები, ვირის ენა, ვირის დრუნჩი, ყურები, ტვინი და მარგალიტივით ვირის თვალები. ვირის შემწვარი ნეკნები ღვინოში, ენა მწნილის წვენში, შემწვარი მყესები ცხარე საწებლით, შემწვარი კისერი მსხლით და ლოტოსის ფესვებით, ვირის კუდი „ოქროს მათრახი“, ვირის შიგნეულობა, ზეთში შეპიწკინებული, ვირის მოშუშული ფლოქვები, ვირის ღვიძლი ხუთი სანელებლით და ბოლოს, ვირის პენისი, რომელსაც ვირის საშოსთან ერთად ამზადებენ: მათ ჯერ სამჯერ რეცხავენ ცივ წყალში, სამჯერ სისხლში და შემდეგ სამჯერ თუთქავენ (წალავენ) მარილწყალში. აშორებენ ძარღვებს, წვავენ სახამებლიან ცხიმში, შუშავენ ნელ ცეცხლზე, ხარშავენ მაღალი წნევის ორთქლში და ლამაზად სერავენ, კმაზავენ, რთავენ მწვანილით და „მამალი ვირის სამუშაო იარაღი გარდაიქმნება შავ დრაკონად, ხოლო დედალი ვირისა – შავ ფენიქსად. დრაკონი და ფენიქსი კოცნით ერთდებიან და კუდებით ეხლართებიან ერთმანეთს, ცოცხლებივით გაწოლილები მთელი ლანგრის გასწვრივ, ფერთა ამ ნიაღვარში“.
კიდევ უფრო დეტალურადაა წიგნში მოთხრობილი იხვნისკარტას დამუშავებისა და მომზადების პროცესი, თუმცა ალბათ არ ღირს ყველაფრის ასე წვრილმანებამდე მოყოლა, მკითხველი უკვე ისედაც დათრგუნული იქნება ჯორ-ვირების ისტორიებით. ამიტომ ერთი რჩევით გადავაგორებ ამ დათრგუნულობას: „კულინარს ქვის გული უნდა ჰქონდეს და მზარეული ემოციებს არ უნდა აჰყვეს“. თავს, სადაც ამ სიტყვებს წარმოთქვამენ, „კულინარული ხელოვნების გაკვეთილი“ ჰქვია და მასში ისეთი დაუჯერებელი სისასტიკეები წერია, მხოლოდ ერთი ადამიანის თვალმა და ტვინმა უნდა წაიკითხოს, შუამავლის გარეშე. მე ვერ გავრისკავ დანარჩენი რეცეპტებისა და რჩევების გადმოცემას, თქვენ თავად გამოსცადეთ ამ „ხელოვნებასთან“ ზიარების შოკი.
ნაბახუსევის, ნასმურევის მდგომარეობა რომანში არაერთხელ გვხვდება, ხშირია მოწამვლები და გულისრევები, რომლის შემდეგაც მწვანე ჩაის სვამენ (მაგ. სიჰუ ლუნძინს) ან დაძველებული შანსიური ყვითელი ძმრით მკურნალობენ. აქვეა დაშაქრული ლოტოსის ნაკუწი, თაფლიანი მსხლის ნაჭერი (ხებეის პროვინციის ტრადიციული საშუალება ყოფილა ნასმურობიდან გამოსაყვანად) და სხვა სითხეები თუ მისაყოლებლები.
ზემოთ ერთი-ორჯერ სიურეალიზმი ვახსენე და კიდევ ვიტყვი, რომ რომანს მთლიანად გამსჭვალავს ასეთი ხედვები, თუმცა ხშირად თავად ავტორიც ჩნდება ნაწარმოებში და ზოგჯერ გმირების ბედსაც იზიარებს. რომანის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს, ეპისტოლარულ ხაზში მთავარი როლი თავადმო იენს აკისრია და იგი ხანდახან იმ აზრებსაც გვიზიარებს, რაც მას წიგნის წერისას ეუფლება. იგი ფიქრობს, რომ მისი ტინ გოუარი სულ წავიდა ხელიდან, ვერ გადაუწყვეტია, თავი მოაკვლევინოს თუ გრძნობების დაკარგვამდე დაათროს, კიდევ ერთხელ. არადა წინა თავშიც და იმის წინაშიც უკვე მაგრად დაათრო. ერთი სიტყვით, შემოქმედებით ტანჯვაშია და ამის გამო ადგება და თავად დათვრება, გაილეშება, შთაგონებას ელის, რომელიც არ მოდის, მხოლოდ ჯოჯოხეთური ხილვებია გარშემო. „კარგი არაფერია ამაში“, ამბობს იგი. ტინ გოუარი კი ამასობაში სულ უფრო და უფრო იძირება, მწერალი გრძნობს, რომ მასზე წერის გაგრძელება უკვე აღარ გამოვა და თავად ჩადის ძიოუგუოში, უკეთესი ფინალის მოსაფიქრებლად. ფინალში უკვე თავად მო იენი ჩნდება, რომელიც სასმლის დაძალებას (მოძალადე ქალი მერის მოადგილეა) მაგიდის ქვეშ ემალება. მას გამოათრევენ და დიდი ფაიფურის თასით (განსხვავებულით) ძალით ასმევენ ღვინოს. მო იენს ცრემლი სდის და გრძნობს მერის მოადგილის ხელიდან წამოსულ სხეულის სურნელს. მან იცის, რომ შეყვარებულია და ამ ცოდნაში ყველაფერი ერთიანდება – ტოტალიტარული სახელმწიფო, ძალადობა, წარმოსახვა და ეროსი, სასმელითა და თრობით გაჟღენთილი ურთიერთობები, ერთი სიტყვით, „ღვინის ქვეყნის“ ქაოსი.
[1] ჩინური დედნის პწკარედი – ალექსანდრე ლატარია, თარგმნა ანზორ აბჟანდაძემ. გამომცემლობა „ინტელექტი“.
© არილი