შინაბერას მონოლოგი ზეციური საქართველოდან

ომის დროს მე შინაბერა ვიყავი.
შინაბერებისთვის ომი განსაკუთრებულად ომია. იმიტომ, რომ შინაბერები განსაკუთრებულ მშვიდობაში ცხოვრობენ. განსაკუთრებულად მშვიდ მშვიდობაში. ძალიან მყუდროში და თვინიერში.
მეც ეგეთ მშვიდობაში ვცხოვრობდი და უცებ: ბააჰ! ბუუჰჰ!! დდ-დდ-დდ!!
ჩემს ადგილზე ნებისმიერ სხვა შინაბერას თავგზა აერეოდა.
მაგრამ მე – კატა მყავდა! ეს დიდი რამაა.
მე მყავდა ოქროსფერი, ირანული კატუნა. ისე თვალშისაცემად ლამაზი, რომ ომის დროსაც კი იქცევდა ყურადღებას.
არადა, ომის დროს ადამიანები აღარაფერს აქცევენ ხოლმე ყურადღებას. აღარც ლამაზ განთიადებს და დაისებს, აღარც შორიდან მონაბერ მელოდიას… მით უმეტეს, კატას!…
მაგრამ ჩემი – იქცევდა!
უფრო ხშირად ხელში აყვანილს დავატარებდი., გულზე მიხუტებულს.
გრძელ პურის რიგებშიც კატამიხუტებული ვიდექი ხოლმე.
ზოგი ქალი ჩვილით იდგა.
მე – კატით.
ზოგჯერ ჩვილბავშვიანებს ურიგოდ ატარებდნენ. ცოტა უფრო პირქუშად და ნაძალევად, ვიდრე მშვიდობისას, მაგრამ მაინც.
ჰოდა, ერთხელ – მეც გამატარეს! ურიგოდ!
და მარტო იმიტომ კი არა, რომ თვალშისაცემად ლამაზი იყო ჩემი კატა და ყველა დახიბლა…
არა. მათ ჩემი სიყვარული იგრძნეს…
იგრძნეს, რომ იმ დედებზე ნაკლებ როდი მიყვარდა ჩემი კატა,
ჩვილები რომ აეხუტებინათ…
არც შემცდარან. მე ჩემი კატისთვის დედა ვიყავი.
ეს ისეთი სიამაყით მავსებდა…

მე ის შემოდგომის ერთ მზიან დღეს ვიპოვე.
მაშინ ჯერ კიდევ მშვიდობა იყო.
იმ დღეს დილიდან ვქარგავდი.. თავი არ ამიღია. მერე ლურჯი ძაფი გამომელია და საყიდლად გავიქეცი.
ლურჯი – ანგელოზის თვალებისთვის მჭირდებოდა. ანგელოზს ვქარგავდი.
თაფლივით დღე იყო. ტკბილი, ოქროსფერი და ბიბლიური.
უცებ, ვხედავ, ჭადრის ქვეშ ჩამოფენილ ფოთლებში ოქროსფერი მორგვი მოგორავს… სწორედ იმ მულინის ძაფის მორგვს წააგავდა, რომლითაც ანგელოზის გაშლილი თმა ვქარგე…
დავიხარე და კნუტი იყო. სამყაროს პირველი, მზიანი ნაგლეჯი აღმოეჩინა და ათვალიერებდა…
გული ისე შემიფრთხიალდა, ძარღვებში ისეთმა სითბომ დამიარა, თითქოს ჩვრებში გახვეული ჩვილი ვიპოვე!
ხელში ავიყვანე, ცოტა ხანს გულისკანკალით ველოდე, ვინმე თუ მოიკითხავდა, მაგრამ არავინ გამოჩენილა.
ჰოდა, წამოვედით.
მულინის ცისფერი ძაფი ვიყიდეთ ანგელოზის თვალებისთვის, ერთი პარკი რძე… და ახალი ცხოვრება დაიწყო.
განსაკუთრებული შინაბერა გავხდი. კატიანი.
აქამდე მჯერა, რომ კატუნა იმ ლურჯთვალა ანგელოზმა გამომიგზავნა, მე რომ ვქარგავდი.
სულაც არ ვბრაზობდი, ჩემი მულინის ძაფის ფერად-ფერად გორგლებს რომ დაერეოდა ხოლმე! ისე საყვარლად, ისე მიამიტად ერთობოდა…
მერე წამოიზარდა.
ძლიერი, მოქნილი და ლამაზი კატა დადგა.
შვილი რო წამოესწრებათ ხოლმე დედებს, ისე მეამაყებოდა მისი გაზრდა.
თავის მოვლაც კი დავიწყე!
თმა მუქ ჩალისფრად, სწორედ მის ბეწვისფრად შევიღებე. სათვალის ჩარჩოც გამოვიცვალე. ის ძველი, ბებრული გადავაგდე და კოხტა, ოქროსფერი ვიყიდე.
დედები რომ იპრანჭებიან, – ფეთხუმური იერით შვილი არ შევარცხვინოთო…
ყოველთვის მშვენივრად ვიცოდი, რომ შეუხედავი ქალი ვიყავი.
მარცხენა თვალი ოდნავ გამირბოდა სადღაც, განზე. ცხვირი კეხიანი მქონდა და ყურის ბიბილოები კი ისეთი უჯიშო, საყურეს ვერანაირად რომ ვერ მოიხდენდა.
მაგრამ სკვერში, სკამზე რომ დავჯდებოდი ხოლმე და მუხლებზე ჩემს კატას დავიჯენდი, გული მაინც წყნარი ნეტარებით მქონდა სავსე და ცხოვრება მზეთუნახავებზე არანაკლებ მიხაროდა.
თითქმის ყოველი ასეთი ჯდომისას ვინმე ნელა, ოდნავ წინ წამოხრილად მოგვიახლოვდებოდა და ჩემს კატას აღტაცებული, ტკბილი ღიმილით დააცქერდებოდა.
ზოგჯერ ეს “ვინმე” მამაკაცი იყო და მე სულაც არ ვღიზიანდებოდი, არც იმედგაცრუებას ვგრძნობდი, რომ იგი მე კი არა, ჩემმა კატამ მიიზიდა…
სულაც არა! პირიქით, სიამაყით ვნეტარებდი. ლამაზი შვილის დედებივით. შეფერებული, თავმომწონე სიამით რომ ისმენენ მათ ქება-დიდებას…
ომი რომ დაიწყო, წინასწარ ვიცოდი, რომ მოვიგებდით. იმიტომ, რომ გულში თითქოს საჭრეთლით მქონდა ამოტვიფრული: “ყველაფერი კარგად იქნება!”
და ეს სულ კატის წყალობით!..

ომის დროს ძალიან გამიჭირდა.
ერთხელ, როცა მარტოხელობის პენსია 3 თვით დამიგვიანეს, შიმშილიც ვიგემე.
სწორედ იმ ხანებში, სკვერში მჯდომს ვიღაც ომიანობისთვის შეუფერებლად მსუქანი ქალი მომიახლოვდა და რაღაცნაირად, მბრძანებლურად მკითხა:
­ – ირანულია?
– ჩემია, – ვუპასუხე მე.
– შენი კია, მაგრამ ირანული თუა-მეთქი!
რადგან ის ქალი მოარულ გატიკნილ საფულეს ჰგავდა, საფრთხე ვიგრძენი.
– არ გავყიდი. არასდროს. – ვუთხარი.
– 100 დოლარს მოგცემ – მითხრა ქალმა.
ხმაც კი არ ამომიღია.
– ორასს, – თქვა და ჩემს ბადურას დააცქერდა. ორი ცალი სტაფილო და 300 გრამი ვერმიშელი მქონდა ნაყიდი.
წამოვიწიე და მან კი მითხრა:
– კარგი, სამასი იყოს, არაა პრობლემა.
ისე წამოვედი, არაფერი მითქვამს.

მერე, ომი დამთავრდა.
ყველა ამბობდა, რომ წავაგეთ, მაგრამ მე არ მჯეროდა.
არც ახლა მჯერა!
ყოველ შემთხვევაში, დარწმუნებული ვარ, რომ ერთხელაც იქნება, მოვიგებთ.
იმიტომ, რომ ის “ყველაფერი კარგად იქნება” აქაც გამომყვა, ზეციურში…
ჩემმა კატუნამ, მისი სხეულის მყუდრო ღუღუნმა ისეთი საუკუნო იმედით ამავსო, ყველა ომიდან გამარჯვებული რომ გამოჰყავხარ.

ერთხელ, – ეს უკვე ომის მერე, – სკვერში ვისხედით…
წვიმას იწყებდა. მაგრამ ნელა, რაღაცნაირად, ყოყმანით.
ირგვლივ ყველა აჩქარდა, წამოიშალა, მე და ჩემი კატა კი ვისხედით და წვიმას ველოდით. პატარა თავგადასავალი გვინდოდა და იმიტომ.
და უცებ ჩვენსკენ სიმპათიურად შეჭაღარავებული მამაკაცი დაიძრა.
უკვე ვიცოდი: ჩემმა კატამ მიიზიდა. აი, თვით ასეთიც კი!
გული დედობრივი სიამაყით ამევსო და გავუღიმე.
მაგრამ მ ა ს კატისთვის არც შეუხედავს და თქმითაც…
– წვიმის არ გეშინიათ? – მკითხა.
– წვიმის?.. არა, – ვუპასუხე..
ძალიან, ძალიან გამიკვირდა, კატაზე რომ არ თქვა რამე. ცოტა არ იყოს, შეურაცყოფილიც კი დავრჩი.
– ესე იგი, რომანტიკული ქალბატონი ყოფილხართ, – თქვა კაცმა და ჩვენს გვერდით ჩამოჯდა.
მე მაინც ჩავიჩოჩე, თუმცა შუაში ორი ადამიანი დაეტეოდა.
მეორე დღეს ისევ მოგვიახლოვდა. მესამე დღესაც.
მერე, ერთ საღამოს მითხრა, ძალიან სათნო და მიმზიდველი ქალბატონი ბრძანდებითო და ჩემს კატას ზურგზე გადაუსვა ხელი.
კატუნამ ბეწვი ბრაზიანად აშალა და ნეტა, ნეტა მაშინვე მიმეპყრო ამისთვის ყურადღება.
– ხომ ლამაზია? – ვკითხე მე.
– ვინ…
– ჩემი კატა! – ვითაკილე მისი გულგრილობა კატუნას მიმართ.
– ძალიან…
– ჰო. ძალიან ლამაზია. – დავუბეჯითე მე.
– ძალიან, – თქვა მან, მერე ხელი კატუნადან მარჯვედ გადმოაცურა ჩემს ხელზე და დაამატა:
– იცით, რა? მოკლედ რომ ვთქვა… და გულახდილად… ძალიან მომწონხართ. მე აი, იქ ვცხოვრობ… – ფანჯრები დამანახა, – ყოველ საღამოს გხედავდით… თქვენ… არავის არ გავხართ. … მართლა ძალიან მომწონხარ…
და ხმის დადაბლებისთანავე “თ” მოაკლო.
მინდოდა მეკითხა: “თვალი რომ გამირბის?” “კეხიანი ცხვირი რომ მაქვს?” “და უჯიშო ბიბილოები?”
მაგრამ არ ვკითხე.
სიმპათიური, შავგვრემანი, შეჭაღარავებული მამაკაცი იყო. მისი ხელის სიმხურვალემ ომზე მეტად ამრია და სუულ ცოტა ხნით ჩემი კატუნას თბილი ღუღუნი გადაფარა…

ჯვარს რომ ვიწერდით, ჩემი კატა გარეთ, ტაძრის წინ მჯდომ ერთ უპოვარ ქალს ჩავაბარე.
– ორივე ხელი კარგად მოხვიეთ. არ გაგექცეთ…” – ვუთხარი.
იმან უკბილო პირით გამიცინა და მკითხა:
– მერე რაღა გავისვირო, სვილო?

ტაძარში სულ ხუთნი ვიყავით.
გრილოდა და ჩვენი ნაბიჯების ხმაც რაღაცნაირად, გრილად და სუფთად ისმოდა.
მეჯვარეებს არ ვიცნობდით. ტაძარშივე, ვიღაც უცნობ ქალს და კაცს ვთხოვეთ…
მეგონა, გულს არ დაუდებდნენ საქმეს, მაგრამ შევცდი. თვალები უბრწყინავდათ და მიფუჩეჩებაზე სულაც არ იყვნენ. ძალიან მოინდომეს.
აი, მე კი სწორედ მაშინ, როცა მღვდელმა მკითხა, თანახნა ხარ თუ არა, ცოლად გაყვე ამ მონას ღვთისას და ჭირში, ლხინში, ავადმყოფობაში და სამუდამოდ მის გვერდით იყოო, თავში სულ სხვა აზრი მომივიდა! უფალო მომიტევე!
ვიფიქრე, ის ქალი, კატუნა რომ მივაბარე, ხომ სულ უპოვარია!
მოდი და, სწორედ ახლა, დაადგეს თავს იმ მსუქანი ქალივით ვინმე და შესთავაზოს 300 დოლარი? ხომ ეგრევე მისცემს?! ის ხომ მისი დედა არაა! ორასადაც მისცემს! ასადაც…. 1 ლარადაც!…
ისე ავფორიაქდი, რომ მღვდელს ხმამაღლა, მოუთმენლად დავძახე:
-თანახმა ვარ, თანახმა!
და მზემომდგარ გასასვლელს გავხედე.

მე და ჩემი ქმარი შევთანხმდით: ერთ თვეს ჩემს ბინაში ვიცხოვრებდით, მეორეს – მისაში (ისიც მარტო იყო) და ასე…
პირველი თვე ჩემთან მოვითხოვე.
ჯვრისწერის ღამით, ჩემს სიცოცხლეში პირველად, საწოლში მამაკაცი შემომიწვა.
კატუნა, როგორც წესად გვქონდა, ჩემს ფეხისგულებთან თბილი, ფუმფულა გორგალივით იდო. მაგრამ უწინდებურად მყუდროდ არ ღუღუნებდა!… მოუსვენრად, იჭვნეულად წრიალებდა.
ჩემმა ქმარმა, როგორც მოველოდი კიდეც, ალერსი დამიწყო.
ჯერ შუბლი დამიკოცნა, მერე თვალები. ჩემს კეხიან ცხვირსაც მიუალერსა. უჯიშო ბიბილოებმა კი რატომღაც, სულ გაახელა. ერთთავად მეჩურჩულებოდა, რა ტკბილი და რა გემრიელი ხარ, რა კანი გაქვს, რა სურნელი… რა ლამაზი ხარ…
მე კი, – მეჩოთირებოდა.
იმიტომ, რომ არასდროს, არცერთ სარკეს არ უთქვამს ჩემთვის ლამაზი ხარო. სარკეები კი, არ ტყუიან.
თანდათან მის სინაზეს მოუთმენლობა დაეტყო, მოუთმენლობას, -უხეშობა.
აღმოჩნდა, რომ ჩემი ფეხები ვერა და ვერ დარჩებოდა უწინდელად გაშოტილ მდგომარეობაში…
ტუჩების, თვალების, ბიბილოების ნაზი წუთები გაქრა და რაკიღა ამის უფლება თვით ზეცისგან ჰქონდა მიღებული, ჩემმა ქმარმა იერიში ჩემს ფეხებზე მიიტანა!
ის ახლა ფაქიზად როდი ჩურჩულებდა ლამაზ-ლამაზ ტყუილებს. დაუნაწევრებლად ბურდღუნებდა და საქმიანად ფათურობდა.
ბევრიც არ უფიქრია, ისე გაჰკრა წიხლი ჩემს კატას და კედელს მიანარცხა.
სიბნელეში მწვანედ გაანათა ორმა თვალმა და გამწარებული, შეურაცხყოფილი ჩხავილიც გაისმა.
ეს ვერ ავიტანე.
ჩემს ქმარს ბანჯგვლიან მკერდში ვატაკე ორივე ხელისგული, წამოვუხტი საწოლიდან და ჩემს კატუნას ვეცი.
ავიყვანე, გულზე მივიხუტე და სასტუმრო ოთახში გავედი.
ჩემი საბრალო კატა ისეთი ნაწყენი იყო! ისეთი ნაწყენი!!
მეგონა, ვეღარასდროს დავიბრუნებდი.
თავი მეზიზღებოდა და მთელი ღამე ასე დაუფიქრებლად დაკარგულ შინაბერულ მშვიდობას მივსტიროდი…
დილით გაირკვა, რომ ჩემი ქმარი არანაკლებ შეურაცხყოფილი და იმედგაცრუებულია.
ისევ ის მითხრა: მართლა არავის გავხარო. ოღონდ განსხვავება ვიგრძენი.
მივხვდი, ადრე ეს კარგი ეგონა, ახლა კი – ნამდვილი საშინელება და ქვეყნის დაქცევა!…
მერე კი, ჩემს კატუნას დაუფარავი მტრობით დააცქერდა.
კატას თვალები მწვანე, ბრაზიან კოცონებად აენთო და ბეწვიც წამოეშალა.
არა. ერთმანეთს არასდროს შეიყვარებდნენ.
მეორე საღამოს ჩემმა ქმარმა მითხრა, თუ გააცნობიერებ, რომ გათხოვილი ქალი ხარ და საერთოდაც, ქ ა ლ ი ხარ, საძინებელში შემოდიო.
მაგრამ მე ვერაფერსაც ვერ ვაცნობიერებდი.
მთელი ერთი თვე სასტუმრო ოთახში მეძინა, ტახტზე და ჩემი კატუნა ჩემს ფეხისგულებთან უწინდებურად ღუღუნებდა…
თითქოს ძველი ბედნიერება დაბრუნდა!
რომ არა დროდადრო საძინებლიდან შემოღწეული ხვრინვის ხმა, ასეც იქნებოდა…
ასე გავიდა პირველი თვე.
მე კი.. ისევ ქალწული ვიყავი.

მეორე თვე შეთანხმებისებრ, ჩემი ქმრის სახლში უნდა გაგვეტარებინა.
მის სახლში თავს დაუცველად და ეულად ვგრძნობდი და ჩემ კატას უფრო მივეჯაჭვე. მხოლოდ ის იყო იქ ჩ ე მ ი.
პირველსავე საღამოს ქმარმა განმიცხადა, კატას საძინებელში არ გავაჭაჭანებ, სამზარეულოში ჩავკეტავთ და სიყვარულით მშვიდად დავტკბებითო.
ხმა თავის სახლში უფრო მტკიცედ და მბრძანებლურად უჟღერდა. ბოლთასაც უფრო დიდი და მოურიდებელი ნაბიჯით სცემდა.
ჰ! დავტკბეთო…
რა დამატკბობდა?!
ღამით, სანამ ჩემი საწოლშიუფლებამოსილი ქმარი სინაზიდან უხეშობამდე და ჩურჩულიდან ბურდღუნამდე გზას გადიოდა, მე ყური სულ იქით მქონდა… სამზარეულოსკენ!
იქ ჩემი კატა ისე მარტოსულად, ისე მიტოვებულად გაჰკნაოდა, რომ სხვა არაფერი მესმოდა და ვერაფერს ვგრძნობდი. ტკბობაზე ხომ ლაპარაკიც ზედმეტი იყო!
კვლავ ვატაკე ორივე ხელისგული ბანჯგვლიან მკერდში ჩემს ქმარს, კვლავ წამოვუხტი ლოგინიდან და ჩემი კატუნასკენ გავქანდი.
ხელში ავიყვანე, გულზე მივიხუტე და ცხარე ცრემლით ვთხოვე პატიება…
ცოტა ხანში ზეწარშემოხვეული ჩემი ქმარი დაგვადგა თავს და თქვა:
­- ეგ კატა ოჯახს დაგვინგრევს.
თეთრ ზეწარშემოხვეული რომელიღაც რომაელ თუ ბერძენ ფილოსოფოსს ჰგავდა. და ეგრე, ფილოსოფოსურადაც თქვა.
მე ხმა არ ამომიღია. არც მანაღვლებდა დიდად, რას ამბობდა. წესიერად არც ვუსმენდი. ჩემი კატუნას ღუღუნს თუ ხიხინს ვაყურადებდი. მინდოდა მეგრძნო, აღსდგა თუ არა ჩვენი მშვიდობა…
– და… ორივეს ვერ გაგვწვდება ეგ შენი სიყვარული? – მკითხა ქმარმა, – მეც და მაგ კატასაც?
“მაგ კატასაც” ისეთი ზიზღით გამოცრა, მივხვდი, სინამდვილეში სიყვარულის ნასხლეტსაც არ გაუნაწილებდა არავის.
სად იყო და სად არა, მე-8 კლასში კარგად ნასწავლი საზეპირო ამომიტივდა და მშვიდად ვთქვი 3 ათეული წლის მერე:
– ვერავის ხელეწიფების ორთა უფალთა მონებად.
დიდად არ გაკვირვებია, რადგან თვითონაც ექნებოდა გაზეპირებული ეს სიტყვები თავის მე-8 კლასში. ის კი არა, ჩაცინებით ბრძანა:
– ჰმ! მაშინ ერთსაც გეტყვი!
და იმავე, მე-8 კლასის სახელმძღვანელოდან სხვა საზეპირო მოაყოლა:
– დედაკაცის ბუნებაი იწრო არს!
– არს და იყოს! – მივახალე მე და ჩემი კატუნა გულში უფრო მაგრად ჩავიკარი.
ჩემი ქმარი ბოლთის ცემას მოჰყვა. იმდენი და ისე გამწარებით სცა, ზეწარი ჩამოსძვრა და ფეხებში აებლანდა.
მის ბანჯგვლიან, უცხო სხეულს თავზარდაცემით ავარიდე თვალი.
ზეწარი ბრაზიანი სისინ-შიშინით შემოიხვია და სწორედაც რომ ბერძენი პროკურატორივით განაცხადა:
-მოკლედ ასე: ან კატა, ან მე!
და საძინებელს მიაშურა.
მე ფიქრისთვის ნახევარი საათი მოვითხოვე, მაგრამ 25 წუთში გავედი და ვამცნე:
­ -კატა.
და წამოვeდი.
სამუდამოდ.
უწინდებურად ქალწული.

მე და ჩემი კატა ბედნიერ და უბიწო, სიყვარულით სავსე ცხოვრებას დავუბრუნდით. მშვიდობას, რომელსაც ომი ვერაფერს აკლებს.
ის უკვე დიდი, შეუდარებელი კატა იყო.
უღრუბლო ბედნიერების ხანა გვედგა, მაგრამ ერთ დღეს თავი შეუძლოდ ვიგრძენი.
მეორე დღეს – უარესად.
მესამე დღეს ექიმთან წავედი.
– მმმდააა. – თქვა ექიმმა, – ეხინოკოკია.
– საშიშია? – ვკითხე.
– მმმ. საკმაოდ. სასწრაფო ოპერაცია გესაჭიროებათ.
– და… ეგ რისი ბრალი უნდა იყოს, ექიმო… ეგ ეხინო…
ექიმი ჩემს მუხლებზე მოკალათებულ კატას დააცქერდა, და თქვა:
– დიდი ეჭვი მაქვს, რომ სწორედ მაგის. მუხლებზე რომ გიზით.

საოპერაციოში რომ მიმაგორებდნენ საკაცით, გვერდიდან ექთანი ქალი მომსდევდა და დამჩურჩულებდა:
– ქალბატონო… არ ინერვიულოთ… მე ვიცი, რას ნიშნავს კატის სიყვარული… მე თვითონაც მყავს… ციმბირული. ხვადი. სანამ აქ იქნებით, თქვენს კატას ჩემთან წავიყვან… თუ საწინააღმდეგო არაფერი…
თავი უხმოდ დავუქნიე და ძლივს ამოვთქვი გამშრალი ტუჩებიდან:
­ -ნა… დუღი უყ… ვარ…ს….

აქეთ შუა ოპერაციისას გამოვფრინდი…. ზეცისკენ.
ახლაც არ ვიცი რამ გამაბედინა ეს თვითნებობა!…
ჩემს აქ დატოვებაზე ბევრი იბჭეს და იფიქრეს აქ, ზემოთ.
რაკი ეხინოკოკს შევეწირე, უდანაშაულო მსხვერპლად შემრაცხეს და გზაც, თითქოს, ხსნილი იყო…
თან, უბიწო ქალწული ვიყავი და კაცმა რომ თქვას, დიდი ისეთი ხელჩასაჭიდი ცოდვაც ვერ მომიძებნეს გარდა იმისა, რომ კატისგან კერპი შექმნაო…
მაგრამ ესეც მომიტევეს, რადგან მშვენივრად იცოდნენ, რა მხურვალედ ვლოცულობდი ყოველღამ ძილის წინ და რამდენ მადლობას ვუძღვნიდი უფალს ჩემი კატუნას ჩუქებისთვის…
არც ის დავიწყებიათ, ერთთავად ლურჯთვალა ანგელოზებს რომ ვქარგავდი ხოლმე…
მოკლედ, ახლა აქ ვარ, ზეციურ საქართველოში.
თუმცა “ზეციური საქართველო” ძალიან პირობითი ცნებაა.
ზეცა ზეცაა!
და სულაც იოლად გადავფარფატდები ხოლმე ზეციურ საფრანგეთში… ან ზეციურ მადაგასკარზე…
აქ ხომ არაა სასაზღვრო-გამშვები პუნქტები… ვიზები და გრინ- კარტები…
იფრინე შენთვის, იფარფატე…
აქედან ჩემს კატუნას ვხედავ.
ის უკვე დიდი, ჯიშიანი კატაა და უკვე განიცადა დედობა…
მანდ, ზოგჯერ ვიღაც-ვიღაცები მიხსენებენ.
აი, ისაო… კატით რომ დადიოდაო… ნწ, ნწ… რა ძალიან უყვარდაო… საწყალი, შეეწირა კიდეც მაგ სიყვარულსაო…
მე კი, – ბედნიერი ვარ, რომ სიყვარულს შევეწირე. ჩემი კატუნას სიყვარულს… და არ მოვკვდი რამე სხვა, ჩვეულებრივი და უფერული სიკვდილით… თუნდაც, ქმრის არსიყვარულით…
ახლა დავფარფატებ ხოლმე ამ თვალუწვდენელი, ნათელჩამდგარი მდელოების თავზე და მიხარია ჩემი სიყვარულსშეწირულობა.
ისე აქ, ზეციურში, ძირითადად სულ ეგეთები არიან, – სიყვარულს შეწირულები. სიძულვილს შეწირული აქ ვერავინ გაჭაჭანდება.
უფრო, სამშობლოს და უფლის სიყვარულს შეწირულები ჭარბობენ.
კატისას, მგონი ჩემს მეტი არავინაა…
სულ ვიკვლევ აქ სიყვარულის ამბავს და რაობას…
აი, გუშინ, სულმნათმა პოეტმა პირადად მითხრა, რომ სიყვარული აღგვამაღლებს…
მე მინდოდა მეკითხა, რა უჭირს, თუ კატის-მეთქი… თუკი მას ჩემი დედობა მივუძღვენი მეთქი? და სიცოცხლე?
მაგრამ არ მიკითხავს. მყისვე გადავიფიქრე რატომღაც…
ჰო. ძირითადად, აქ პოეტებთან და წმინდა მამებთან ვსაუბრობ ხოლმე.
უცნაურია, მაგრამ, ასურული, კოპტური, ფინიკიური და ძველი ბერძნული ისევე კარგად მესმის, როგორც ძველი ქართული..
სწორედ ახლახანს, თვით ნეტარ ავგუსტინესთან ერთად გადავუფრინე მარადიული სიმშვიდის მინდვრებს… ის მესაუბრებოდა. მე კი მესმოდა…
ნიავს ქნარის ტკბილი ხმა მოჰყვებოდა.
ჩვენ სიყვარულზე ვლაპარაკობდით. დიდ, ღვთაებრივ სიყვარულზე.
მე ჩემს კატუნაზე დავაპირე სიტყვის ჩამოგდება და ისევ გადავიფიქრე.
მაგრამ ახლა უკვე მივხვდი, რატომაც….
მე ხომ მასში მხოლოს კატა კი არა, ადამიანი, მთელი კაცობრიობა, მთელი სამყარო და… თვით… თვით უფალი მიყვარდა…
რაღა საჭირო იყო ამ სიყვარულში ეჭვის შეტანა და ჩემი სიყვარულის თითქოსდა დაკნინება? ან თავის მართლება?
ჰო, მართლა… ამასწინათ იმ სიტყვების ავტორი ვნახე, მე-8 კლასის სახელმძღვანელოდან რომ გავიზეპირე… “ვერავის ხელეწიფების…”
ბევრი არ მიფიქრია, ჩემი სრული თანხმობა და აღფრთოვანება გამოვუცხადე… სრული თაყვანისცემა!
მან ქნარი განზე გადადო და სათნო ღიმილით მითხრა, რომ მხოლოდ და მხოლოდ “სულელთა ყოველთა უდარეის იყო…” და მხოლოდ “ნეტართა მათ ოხით ჰპოვა ორკერძოვე ლხინებაი უძლურებათა მისთაი” წერისას… და რომ ბევრად ადრე, უფლის უნათლესმა მოციქულმა ბრძანა იგივე სიბრძნე…
მისმა დიდებულმა სიმდაბლემ რაღაც იმდაგვარი მომგვარა ფარფატა სულში, რასაც მანდ ცრემლს უწოდებენ…
მას მერე დავფრენ და ვეძებ თვით იმ უნათლეს მოციქულს…
ვიფრენ ასე მსუბუქად, აუჩქარებლად დროში და სივრცეში, რომელსაც საზღვარი არ აქვს და ოდესმე ვიპოვი.
არ შემიძლია, ჩემი სრული თანხმობა და მადლიერება არ გავუზიარო…

P.S. აქ სათვალე აღარ მჭირდება. ისედაც გხედავთ ყველას…

(c) „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი”

დიდი ბავშვებისთვის

(საახალწლო საკითხავი)

ეჭვი ყოველთვის მეპარებოდა, მაგრამ ისე ბუნებრივად ხდებოდა ყველაფერი,
ვერ ვბედავდი, ხმამაღლა მეთქვა, თოვლის ბაბუ არ არსებობსთქო.
ჩემს პატარა დას გავენდე, მას კი ჩვენი დედიკოსავით დიდი თვალები გაუხდა
და მკაცრად მიიდო თითი ტუჩებზე.

გამოცანა

დედა ნაძვის ხის მორთვითაა გართული, ჩვენ ახალ სათამაშოებს ვათვალიერებთ – ყოველ წელს სხვადასხვაგვარი ნაძვის ხე გვაქვს: თეთრი მხოლოდ ლურჯი ბურთულებითაა; თუ მწვანეა, მაშინ წითელი სათამაშოებითა და ბაფთებითაა მორთული; ხანაც ოქროსფერი – ზღაპრული არსებებით, ან კი ვერცხლისფერი წვიმებითა და ვარსკვლავებით დამშვენებული… მოკლედ, დედა როგორსაც გადაწყვეტს. ამ დღეს დედა ისეთი ბედნიერი, ხალისიანი და ჩვენხელაა…

ზევით ცამა მოიღრუბლა,
მ ო ი ს კ ი ლ ი კ ი მ ა ჟ უ რ ა…
ქვევით მელამ კუდი ჩაჰყო,
ჩ ა ი ს კ ი ლ ი კ ი მ ა ჟ უ რ ა…

– გამოიცანით, რა არის? – გვეკითხება და გვიღიმის.
ჩემი უმცროსი და ხელებს შლის, მამას ანიშნებს, პასუხი ხომ არ იციო? მამა მხრებს იჩეჩავს, ვერაფრით დაგეხმარებიო.
მამას და დედას უყვართ უცნაური სიტყვების, გამოთქმებისა თუ ამბების შეთხზვა. “თავიანთ ენაზე” საუბრობენ ხოლმე და ჩვენც იშვიათად მოგვმართავენ საკუთარი სახელებით.
ახლაც, ვეჭვობ, დედამ მოიგონა ეს გამოცანა და თავს არ ვიწუხებ პასუხზე ფიქრით.

მე

მე მაფიქრებს, საიდან მოვა თოვლის ბაბუ წელს? გულის უფრო გულში კი, სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად ვჩურჩულებ: “ნეტავ ამჯერად რას მოიგონებს დედა?”
ვცდილობ, აღვიდგინო შარშანდელი ახალი წლის ღამე, მსურს დავრწმუნდე, მართლა დავინახე თუ არა თოვლის ბაბუს მარხილი ცაში – არა და, თითქოს, დავინახე!

შარშან

12 საათი შესრულდა, მაგრამ არც კარზე “დაგვიკაკუნა ვიღაცამ,” არც ტელეფონზე “დაგვირეკა” და არც აივანზე “ამოგვიგდო” საჩუქრებით სავსე ხურჯინი. ვცდილობდი დედის მზერა დამეჭირა, გულში ვეკითხებოდი: სადაა თოვლის ბაბუ, ხომ არ იცითქო? გულის უფრო გულში კი, სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად ვჩურჩულებდი: ხომ არ დაგავიწყდა ჩვენთვის საჩუქრების ყიდვათქო? დედა კი, ვითომც აქ არაფერი, მიმოდიოდა, გვილოცავდა, თვალებით მამას ეკეკლუცებოდა.
“ჩემი ბრალია, რომ არ მჯეროდა…” – ის იყო გავიფიქრე და დედამ ფანჯარასთან მიირბინა: შეხედეთ, თოვლის ბაბუს მარხილიო! სანამ ჩვენ ფანჯრებს მივცვივდებოდით, მანსარდაში შეფრინდაო! – დაიყვირა და კიბეებისკენ გაიქცა.
მე კი… მე მოვასწარი ცალი თვალი შემევლო თოვლის ბაბუს მარხილისთვის… და დედას დავედევნე.
მანსარდაში ორი ჭრელა-ჭრულა ტომარა დაგვხვდა.
– როგორ ვერ მივუსწარით, – გულდაწყვეტილი ამბობდა დედა. მერე თვალები გაუფართოვდა, მის მზერას გავაყოლე თვალი და ფანჯარაზე თოვლის ბაბუს ქუდი დავინახე.
– დარჩა… მაგას რა ვუთხარი! – შეწუხდა დედა.
– ალბათ რასაც ვნატრობთ, თოვლის ბაბუ ყველაფერს იწერს, – ვუხსნიდი ჩემს დას დაბეჯითებით, როდესაც საჩუქრებს ვათვალიერებდით.
“ყოჩაღ დედა!” – ვიძახდი სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად, გულის უფრო გულში.

წელს

– იცი, დედა, აბუკამ თქვა, არ არსებობს თოვლის ბაბუაო, – განაცხადა ქეთამ, გამოცანის პასუხი რომ ვეღარ მოიფიქრა.
– ვისაც არ სჯერა, მისთვის მართლაც არ არსებობს…
– როგორ არ მჯერა, იტყუება! – შევშინდი და მამლის ბოლოსავით ჭრელა-ჭრულა ნაძვის ხეს მივაშტერდი.
– მე კი მჯერა და ველოდები კიდეც იმას, რაც ყველაზე ძალან ვინატრე. ხომ მომიტანს? – ღიმილით ეკითხება მამას დედა.
– რა თქმა უნდა! დედიკო წელს საუკეთესო ბავშვი იყო და საჩუქარიც საუკეთესო დაიმსახურა, – იღიმის ახლა მამა და დედას გულში იხუტებს.
– გამოცანის პასუხს ველი, გამოცანის! – დედა ზურგსუკან მალავს ნაძვის ხეზე ჩამოსაკიდად გამზადებულ ნაირფერ მამლაყინწას და კისკისებს.
– მამიკო, შენ? – მამას ზურგზე უკაკუნებს მუშტად შეკრულ ხელს ჩემი დაიკო.
– ხომ გითხარი ქეთათო, პასუხი არც მე ვიცი, – მამა ქეთას წინ ცუცქდება.
– საჩუქარზე გეკითხები. შენც მოგიტანს თოვლის ბაბუ საჩუქარს?
– ოოო… არ ვიცი. თუ დედამ კარგი სარეკომენდაციო წერილი გაუგზავნა, მომიტანს!
ქეთასთვის “სარეკომენდაციო წერილი” დედას გამოცანასავით ჟღერს. სამაგიეროდ მე მიძლიერებს ეჭვს მამას სიტყვები და გულის უფრო გულში, სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად, ისე, რომ ქვეყნად არავინ გაიგოს, ვცდილობ დავიჯერო, რომ ახალი წლის ღამეს თოვლის ბაბუს მოაქვს საჩუქრები, ვფრთხილობ, არასწორი ფიქრით რამე არ გავაფუჭო.

ქეთ(ათო)

– დედა, გამოცანას როგორ გამოვიცნობ, როცა ეგ სიტყვები არ ვიცი რას ნიშნავს? – იბუტება ქეთა.
– პასუხი მარტო დედამ იცის, გამოცანა თვითონ მოიგონა და იმიტომ! – გვერდით ვუდგები დას.
– თუ ასე ფიქრობთ, ჩემს “მოგონილ” პასუხსაც ჩემთვის დავიტოვებ!
დამნაშავესავით ვაფარებ თავს ფარდებს და ფანჯარაში ვიცქირები – ცას, მერე ქუჩას ვაკვირდები – იქ იმის გამოჩენას ველი, ვის არსებობაშიც ეჭვი მეპარება, სამაგიეროდ ვხედავ ფანჯრის მინაში არეკლილ ჩვენს ოთახს: დედა სავარცხლით ხელში სავარძელში ჯდება, ქეთა მუხლებზე ლოყას ადებს, დედა მის თმას მუხლებზე იფენს და ვარცხნის.
პირდაპირ ვუჯდები – მიყვარს ამ დროს მათი ყურება: დედა არაბულ ლექსებს ყვება, ქეთა თვალებს ხუჭავს, ცდილობს აყვეს სტროფებს ტუჩებით, თუმცა არ გამოსდის, დედა ზოგ ხმოვანს ისე აგრძელებს, თითქოს მღერისო. არაბული ლექსები ქეთას თმასავით ლამაზია, ასე მგონია, დედამ იმდენი არაბული ლექსი მოყვა მისი თმის ვარცხნაში, რომ ქეთას თმის ბოლოები არაბულ ასოებს დაემგვანა.
– ჩემო ლამაზო გოგონა, ხომ არ დაგეძინა? – ეკითხება დედა თვალებმინაბულ ქეთას.
– როგორ იქნება არაბულად ლამაზი გოგო?
– ბინთუნ ჯამიიილათუნ.
– ლამაზი რომელია?
– ლამაზი არაბულად არის ჯამიიილათუნ, ანუ აქლემი.
– აქლემი ლამაზია?!
– ალბათ არაბებს ძალიან მოსწონთ, ლამაზს რომ ეძახიან. შენ რომელ ქართულ სიტყვას შეცვლიდი ლამაზით?
– ნაძვის ხეს! – აღტაცებით ამბობს ქეთა.
არ მომწონს ქეთას პასუხი:
– მე სიტყვა ლამაზს თმას დავარქმევდი!
– მე კი ფისოს – იღიმის მამა. ფისო დედას ზედმეტი სახელია და მე არც მამას პასუხი მომწონს.
– დედა, აბუკას დუდის რატომ ეძახი ხანდახან? – კითხულობს ქეთა.
– აბო დიდხანს ვერ გამოთქვამდა სიტყვა დედას, დუდის მეძახდა. ეს რომ არ დამვიწყნოდა, შევარქვი.
– ნეტავ მეც დუდი დამეძახა შენთვის, ახლა დუდი მერქმეოდა და არა ქეთათო, ქუთათო ან ათათო და ეგეთები. არცერთი არ მომწონს, – ქეთას თვალებზე ცრემლი ადგება.
– ქეთევან, როგორ გიხდება ახალი ვერცხნილობა! მოდი, ჩემო ლამაზო, ბინთათუნ ჯამალათუნ, თუ როგორ ამბობთ? – მამას ხელში აჰყავს ქეთა და სარკისკენ მიემართება.
– შეხედეთ, ქეთა… არა, უკაცრავად!.. შეხედეთ, ქეთევანი უკვე დიდი გოგოა და დროა საკუთარი სახელი დავუძახოთ! მე პირობას ვდებ, რომ ახალი წლიდან დავივიწყებ ყოველგვარ ქათუნ-ქუთუთ-ქათათუნებსა და ასე შემდეგ!
– მართლა? – თვალები უდიდდება ქეთას, თან საკუთარ თავს თვალს ვერ აშორებს სარკეში.
– აბა რა, ჩემო ქათათო!
– აი, მამა!.. ისევ დამიძახე!
– ჯერ ხომ ახალი წელი არ დამდგარა! ამიტომ რამდენიმე საათით ისევ ჩემი ქათათო ხარ, მერე კი ეჰ… მერე ჯობს არ იცოდე რა მოხდება, – მამა ქეთას ძირს სვამს და სავარძლისკენ მიემართება დაღონებული.
– რა, მოხდება? მითხარი!
– ეს ძალიან სევდიანი ზღაპარია. ახალ წელს კი სევდიან ამბებს არ ყვებიან.
– ახალი წელი ჯერ რომ არ დამდგარა!
– … მართალია! მაშინ მოგიყვებით.
მე და ქეთა სავარძლებში ვსხდებით, დედა გაკვირვებული შესცქერის მამას – ის კი არაბული ზღაპარივით იწყებს:

დავიწყებული ზედმეტი სახელების ამბავს

და როდესაც პატარა ქუცმაც-ცუნცულა გოგონები ქალიშვილდებიან, ხოლო აგურიქვადარკინა ბიჭები ყმაწვილკაცდებიან, დგება დრო, მათ დიდი ადამიანებივით მივმართოთ – ფუმფუს-ქუსქუს-თანთუების გარეშე! იმ დღეს, როდესაც მშობლები და შვილები ამ გადაწყვეტილებას მიიღებენ, პირობას დებენ, რომ სამუდამოდ დაივიწყებენ ზედმეტ სახელებს!
და ზედმეტი სახელები ამის გამო ისე მოიწყენენ, როგორც არავის არასდროს და არსად მოუწყენია, ისე დაღონდებიან, როგორც არავინ არასდროს და არსად დაღონებულა, ისე იტირებენ, როგორც შემოდგომის ღრუბლები, როგორც ბოსტნიდან გაძევებული ბაჭიები, როგორც ფუღუროდარბეული ციყვები, მაგრამ მაინც ვერ მოულბობენ გულს თავის ძველ პატრონს.
და როდესაც უკანასკნელ იმედსაც დაკარგავენ, ღაპაღუპის გაჩერებაზე გაემართებიან, სადაც დიიიდი აგადუდუდუმანქანა ჩამოივლის, ზედმეტი სახელების მდუღარე ცრემლებს ბენზინის მაგივრად ჩაისხამს და ზღაპართა დასასრულისკენ აიღებს გეზს.
ეჰჰჰ!
და ზედმეტი სახელები ჩასხდეეებიან, და ზედმეტი სახელები გააასწევენ, და ზედმეტ სახელებს არავინ, არასდროს და არსად გაიხსენებს!
და ზღაპარიც დასრულდება:

ჭირი იქააა . . .
რას იტყვით, იქა ჭირი?
არა?
კარგით, მაშიიინ . . .
აქა ლხინი . . .

არ(სებობს)?

კარზე კაკუნი გაისმა. მამამ ზღაპარი შეწყვიტა. ქეთამ სევდიანი თვალებით ახედა დედას:
– მართლა დიდი ვარ?
– ძალიან დიდი ხარ, ძვირფასო! შეხედე, შენი წლები ერთი ხელის თითებზე აღარ გეტევა!
ქეთამ ხუთი თითი გაშალა, მერე მეორე ხელის ორი თითი მიატყუპა მათ და კმაყოფილი თვალებით მამას დაანახა.
მამა მეზობელს, ბარათაძიას შემოუძღვა ოთახში. შესთავაზა ძველი წელი დავლოცოთო, მაგრამ ბარათაძია აღელვებული ჩანდა – ჩემდა გასაკვირად ისიც თოვლის ბაბუას გამო:
– ჯერ გამარკვიეთ, ამ ოჯახში როგორ არის საქმე, თოვლის ბაბუების ჯერათ?
– დიიიახ! – ერთხმად ვუპასუხეთ. სტუმარი შეცბა, აშკარად სხვა პასუხის მოსმენა სურდა.
– ოოო!.. იმათი არ იყოს, თქვენცა გყოლიათ, აი… თოვლის ბაბუები!
და მეორე მეზობლის ამბავი მოგვითხრო:
– ცუდად არის საქმე ჩვენი ძმის ოჯახში: პატარა ჯარჯი სამი საათია სავარძელში ზის გაუნძრევლად და თოვლის ბაბუს ელოდება. ამ ლოდინში ავი ფიქრი აეკვიატა, ვაი თუ, თოვლის ბაბუს გზა აებნეს და ვერ მოაგნოს ჩემს სახლსო, ნერვიულობაში ლოყები გაუწითლდა, სიცხე გაუზომეს და ოცდათვრამეტი ჰქონდა!
– მერე ვერ მიცეს საჩუქარი ცოტა ადრე ბავშვს? – აღელდა მამა და გაიყიდა კიდეც.
– საჩუქარიო?.. საჩუქარი კი არა, სიცხის დამწევი მისცეს, აჰა შენ პანადოლი, ჯარჯუკა, და ცოტა კიდევ მოიცადეო, მაგიტომა ვარ გადარეული!

ქეთამ შუბლზე დაიდო ხელი, დედამ გადაიკისკისა, მე შემომხედა და განაცხადა:
– თოვლის ბაბუს გზა არასოდეს აერევა, იქ ეს არ იციან?
– არა გენაცვალე, – კბილებში გამოცრა ბარათაძიამ და ძალით გაუღიმა დედას.
– ჰო და ცოტა ხანში დარწმუნდებიან, ჯარჯის კარზე თოვლის ბაბუ რომ დაუკაკუნებს!
– მე პირადად ჩემს ბავშვს ნერვებს არ ვუფუჭებ, საჩუქარს ცხრა საათზე ვაძლევ და არც ძილს ვუტეხავ, თანაც არავითარი თოვლის ბაბუ! იცის რომ მე ვყიდულობ: ამის ოხრობა არ იყოს, მიშრომია, ხელფასი ამიღია, მიყიდია და ვიღაც ვიგინდარას მივაწერო ყველაფერი? არა ძმაო, ასე ყველანი წყნარად ვართ ოჯახში და ზედმეტი ხარჯიც აღარ მიგვდის წამლებში.
– გაიხარე, ძმაო, კარგი კაცი ხარ! – მამა მხარზე ხელს ადებს და ძველ წელს ლოცავენ.

ეჭვები მიზღვავდება, მინდა მეც დავიდო შუბლზე ხელი, მაგრამ არა – დედა ისე ლამაზია, ნაძვის ხეც ლამაზად მოგვირთო, გამოცანაც ლამაზი მოიგონა: მო-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა… ჩა-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა… რა უცნაური სიტყვებია!
ქეთას ხელს ვკიდებ, საძინებელ ოთახში გამყავს და ვუყვები, როგორ დავინახე თოვლის ბაბუ იმ ორ ახალ წელს, როდესაც ის ძალიან პატარა იყო, წლები ერთი ხელის თითებზე ეტეოდა და 12 საათამდე ვერ ძლებდა.
– მართლა? – უკვირს ქეთას, თან უხარია, რომ ისევ მჯერა თოვლის ბაბუს არსებობისა და კითხვებს მაყრის:
– რა ფერის თვალები აქვს თოვლის ბაბუს? ძალიან დიდი ბაჩები აცვია? ოქროს ქამარი უკეთია? იმ მაზარუზარ ტომარაში როგორ პოულობს ვის რა უნდა მისცეს? თუ თვითონ ხტებიან საჩუქრები? ჯარჯის სიცხე ისევ აქვს ნეტავ? მართლა არ აერევა გზა თოვლის ბაბუს?
– არა, ქეთა, ხომ იცი, დედა არასოდეს იტყუება!
– ბარათაძიას ბავშვთან არ მიდის თოვლის ბაბუ?
– ეგ არ ვიცი. . .
– დედას ვკითხოთ?
– არა! ჯობია დედას მივეხმაროთ, ნათურები ჩავრთოთ ნაძვის ხეზე.

ნათურები მამლის ბოლოსავით ჭრელა-ჭრულა ნაძვის ხეს რიგრიგობით ანათებენ, სხვადასხვა მელოდიას მღერიან. მათ ცქერაში თვალები გვექანცება და იქვე, დივანზე ვწვებით.
– მამას ვეტყვი, წელსაც დამიძახოს ზედმეტი სახელები. სანამ ორი ხელის თითები მეყოფა წლების დასათვლელეად, ჩვენთან დავტოვოთ… კარგი, დუდიბუდი?
– კარგი იქნება ქუთათო, ზედმეტი სახელების გარეშე მოსაწყენია!
– გამოცანა გახსოვს, დუდი? მომიყევი რა…
ქეთას ზურგში ვეხუტები, რამდენჯერმე ვუყვები “დედას გამოგონილ” გამოცანას. ნეტავ რა უნდა იყოს? ვეკითხებით ერთმანეთს და უცნაურ სიტყვებს სიმღერ-სიმღერით გამოვთქვამთ:
მო-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა… ჩა-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა…
ძილბურანში ვგრძნობ როგორ გვაფარებს დედა პლედს და ჩურჩულით ეუბნება მამას:
– თავიანთ ლოგინებში ჯერ ნუ გადავაწვენთ, თოვლის ბაბუა როცა მოვა, ისეთი ხმაური ატყდება, მაინც გაეღვიძებათ.
ეს სიტყვები გულის უფრო გულში მწვდება და სულ-სულ მიქრობს იმ პატარა ეჭვს, ტკბილად ჩაძინებაში ხელს რომ მიშლის…

მამლაყინწადან მამლაყინწამდე

თითქოს, სიზმარში სიზმარს ვნახულობ, შესაძლოა, სიზმარში მეღვიძება – იმ უცნაურ სიტყვებს კი ისევ გამოვთქვამ სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად, გულის უფრო გულში:
მო-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა. . . ჩა-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა. . .
საბნიდან ვიცქირები: დედა თავის ციცქნა სეკრეტერთან ზის, დაღლილი თვალები აქვს. გვერდით ღამის პერანგში გამოწყობილი პატარა გოგონა უზის, ნახევრადგახელილი თვალებით, გაძეძილი, ხვეული თმებით და ჭრელაჭრულა ქაღალდებში შეფუთულ საჩუქრებს ხსნის.
– ბებო, თოვლის ბაბუმ არ იცის პატარა ბავშვები ცხრა საათზე რომ იძინებენ? – ეკითხება დედაჩემს.
– იცის, როგორ არ იცის.
– თოვლის ბაბუს მოსწონს ის ბავშვები, რომლებიც ცხრა საათზე არ იძინებენ?
– არა, არ მოსწონს.
– მაშინ, რატომ მოდის ჩემთან ასე გვიან?
– მანანიკო, ამდენი ეჭვებით თოვლის ბაბუას დაღლი, გაანაწყენებ და შენთან არამც თუ გვიან ღამით, საერთოდ აღარ მოვა, – ტუქსავს პატარას ცისფერხალათიანი გოგონა, მანანიკოსავით დაუვარცხნელი თმებით, დედაჩემივით გამოუძინებელი თვალებით, ორი ფინჯანი ყავით ხელში.
– ძალიანაც კარგი, თუ არ მოვა! მაინც არ მოაქვს ის, რასაც გულში ჩუმად ვიფიქრებ, მარტო ის ესმის, რასაც ბებოს ან შენ გეუბნები.
დედაჩემი და ცისფერხალათიანი გოგონა ერთმანეთს გამომცდელად აკვირდებიან, ეღიმებათ, ყავას წრუპავენ და მზერა სეკრეტერზე გაშლილ საშობაო მისალოცებზე გადააქვთ.
მისალოცებზე წელს დედამ მატარებლის პატარ-პატარა ვაგონები დახატა, წინ ორთქმავალი მიდის, მის საკვამურზე კი მამლაყინწა შემოსკუპულა.
ჭრელაჭრულა მამლაყინწა ჩვენი ნაძვის ხის წვერზეც მოჩანს.

სიზმარში სიზმარს ვნახულობ თუ სიზმარში მეღვიძება? იქნებ, წინასწარ ვხედავ რა მოხდება თორმეტი წლის შემდეგ? იქნებ თორმეტი წლის წინანდელი მახსოვს გუშინდელი დღესავით?
იმ უცნაურ სიტყვებს კი ისევ გამოვთქვამ სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად, გულის უფრო გულში:
მო-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა. . . ჩა-ი-სკი-ლი-კი-მა-ჟუ-რა. . .

ოთხი წლის წინ

საახალწლოდ მეგობრები მესტუმრენ – ყველა დაოჯახებული. დედა, როგორც ყოველთვის, ნაძვის ხეს დასტრიალებდა, მამას ეკეკლუცებოდა დიდი თვალებით და, როგორც ქეთამ გამანდო, გული წყდებოდა, “ვინმე საინტერესო გოგონა” რომ არ მოვიპატიჟე სახლში. მამა კი უღიმოდა, “ტყუილად დარდობ დუდიბუდიზეო.”
ახალი წლის ღამეს ხმაურით შევხვდით, ის იყო ჩემთვის გავიფიქრე სულ-სულ ჩუმ-ჩუმად, გულის უფრო გულში, ასეთ ხმაურში თოვლის ბაბუ რომც მოსულიყო, ვერ გავიგებდითთქო და დედამ დამიძახა:
– აბო, შენს ოთახში, საწოლის თავთან ჭრელა-ჭრულა ყუთი დავდე, გამოიტანე, ფანტი მოგიმზადეთ, შენს მეგობრებს გავართობ.
ისევ ხმაური ატყდა, გოგონები დედაჩემს გარს შემოეხვივნენ, კოცნიდნენ – ფანტი არასოდეს გვითამაშია, რა კარგია, რამდენი ხნის ოცნებას ავისრულებთო!
ჭრელა-ჭრულა ყუთის ასაღებად რომ დავიხარე, საწოლთან ფეხი წამოვკარი რაღაცას, ჩავცუცქდი – ახალთახალ, ფაფუკ ჩუსტებში მთელი წლის ნანატრი ლეპტოპი დამხვდა.
ჭრელაჭრულა ყუთი სტუმრებთან გამოვიტანე, დედას გადავეცი, ვაკოცე და ხელზე ხელი მოვუჭირე. მან კი ვითომც აქ არაფერიო – ეტყობა, ერჩივნა თოვლის ბაბუას მადლიერი ვყოფილიყავი ახლაც, როცა ჩემი წლების დასათვლელად არც ჩემი და არც ქეთას თითები მყოფნიდა . . .
იმ ჭრელაჭრულა ყუთში, დედას მოხატულ, ფერად-ფერად ბარათებზე საოცარი დავალებები ეწერა – არაბული ზღაპრებივით დამაინტრიგებელი. თითოეულ ფანტს მისსავე პატრონს სამახსოვროდ უტოვებდა დედა. ჩემი მეგობრები ისე მოიხიბლენ ამ უცნაური საჩუქრებით, ისე გახალისდნენ, რომ მხოლოდ მაშინ გამიხსენეს, როდესაც ყუთში ერთი ბარათიღა დარჩა:

“ამ ფანტის პატრონი გავიდეს ქუჩაში!
იქ დაელოდოს პირველ შემხვედრ გოგონას
(თუ გოგოა ბიჭს)…
დააა… აკოცოს.”

– კარგი რა, დედა, ახალი წლის ღამეს, თან ამ ყინვაში რომელი გოგო გამოივლის ქუჩაში?
– არ გსურს ჩემი დახატული ფანტი საჩუქრად გერგოს?
კამათს აზრი არ ჰქონდა: ბარათი ულამაზესი გახლდათ, დედაც, ნაძვის ხეც, ქეთას დიდრონი თვალები მევედრებოდნენ, გულს ნუ დაგვწყვიტავო, მამამ თავისი ფანტი დამანახა, მერე გულის ჯიბეში ჩაიდო და მიიხუტა.
სტუმრები აივანზე გაცვივდნენ, ზემოდან მითვალთვალებდნენ. დიდხანს ლოდინი არ დამჭირდა – ქუჩაში ორ გოგონას მოვკარი თვალი, ერთი ცისფერ პალტოსა და ცისფერ ბეწვის ქუდში გამოწყობილიყო, მეორე… მეორე კარგად აღარც მახსოვს.
ცისფერქუდიანი გავაჩერე:
– უნდა გაკოცოთ!
– ?
– ფანტს ვთამაშობთ და ასეთი დავალება შემხვდა…
– მიყვარს ფანტი!.. გამოცანას გეტყვი, თუ გამოიცნობ, მაკოცე.
– გამოცანების არ მეშინია, ამ ქვეყნად ყველა გამოცანის მცოდნე და გამომგონებელი ხომ დედაჩემია!
– მაშინ, ყურადრებით მოისმინე:

ზევით ცამა მოიღრუბლა,
მ ო ი ს კ ი ლ ი კ ი მ ა ჟ უ რ ა . . .
ქვევით მელამ კუდი ჩაჰყო,
ჩ ა ი ს კ ი ლ ი კ ი მ ა ჟ უ რ ა . . .

რა ტყუილად დამიწყვეტია მაშინ გული დედასთვის, – გავიფიქრე და ჩვენი აივნისკენ გავიხედე.
– ნაკარნახევი პასუხი არ ჩაგეთვლება, ზემოთ ნუ იყურები…
– … არა, არა, უბრალოდ… სიცივეა და ყინავ…
– ყოჩაღ!.. გამოიცანი!.. მართლა სიცივე და ყინვაა ამ გამოცანის პასუხი!
ცისფერპალტოიანი ჰაერში შეხტა, ცისფერი ხელთათმანებით ტაში შემოჰკრა და ლოყა მომიშვირა.
ვაკოცე…

ახლა

ცისფერხალათიანი გოგონა, გამოუძინებელი თვალებით, გაშლილი თმებით ჩემს საწოლს უახლოვდება, მკოცნის, ყავის სურნელი ასდის. თვალებს ვხუჭავ და თვალწინ მიდგება დედას მოხატული ფანტი, რომელსაც სამი წელია სათუთად ვინახავთ მე და ჩემი მეუღლე ჭრელაჭრულა ყუთში.
მანანიკო გამორბის, საჩუქრებს ზურგსუკან მალავს, გამომცდელად მიყურებს და მეკითხება:
– მამა, გამოიცნობ რა დამიტოვა წუხელ თოვლის ბაბუამ?
ჩემს ქალიშვილს მართალია დედაჩემის სახელი ჰქვია, მაგრამ ჩემსავით… არა, ჩემზე მეტად ეპარება ეჭვი თოვლის ბაბუს არსებობაში. თუმცა, ეს ფაქტი არც მის დედიკოს და არც ბებიას აღელვებთ, ისინი განაგრძობენ ზრუნვას სასწაულების მოსახდენად და ზოგჯერ ისე ბუნებრივად გამოსდით ყველაფერი, მეშინია არასწორი ფიქრით რამე არ გავაფუჭო.

2005 წლის იანვარი.
ბაკურიანი.

(c) ”წიგნები – 24 საათი”

გზა-ტკეცილი

“ხალიჩები გაგფენოდეს ოთხივ მხარეს” – მარინაა,
მე კი რკინის ქალამანი ტერფს მიხრავდეს, მარილიან
წყალს და ქვის პურს ვჯერდებოდე, შემიჭამოს
ქარმა თმა და შენ გეგონოს – შევიჭერი,
მთა გავაღო – თეთრი – სულ რომ შავად მოჩანს –
დახურული ჩემი ცით და შენი ჭერით:
ასე მინდა. მაგრამ მაინც გამოვკეტე
მონატრება იმ მთის გულში. შეიძლება-
დაგეკარგო. ალმასად ნუ შეიცვლები.
გულისგულში შეინახე ჩემი ძვლები.

* * *

ცა გამიხდა ფოთოლ-ფოთოლ საძებნელი,
ცის გადაღმა შენ გეძებე.

გამიტკბილდა შემოდგომის საწებელი,
ცას თითებით შევეწებე.

რასაც გეტყვი, სიტყვასაც ნუ დაიჯერებ –
ყველა სიტყვა მალსტრიმია.

სამართებლით ცა ფოთლებად დავიჭერი,
თავზე თეთრად დამტირიან –

თოლიები – სანაპიროს დარაჯები –
წყალს ნაპირი რომ არ გაყვეს.

არც წყალს მივდევ, არც ნაპირზე აღარ ვრჩები,
გზაც კენჭებად დავინაყე.

შარშან მგონი ფოთოლ-ფოთოლ შენ მეძებდი.
არც კი მახსოვს, სად ვიყავი.

არც ის ვიცი, თუ მიპოვე. შეიძლება –
მხოლოდ ეს მაქვს საკითხავი.

ფოტო – სინთეზი

ეს ის არის, რაც ვერტიკალურ ადამიანებს
ნებისმიერ ობიექტივში
გიგანტურებს ხდის შენობებთან
და ხეებთან აპატარავებს:

ადამიანი ხის ჩრდილია,
რომელსაც ხე გამოეცალა
და თვითონაც ადგა, წავიდა.

საზღვრების მაგიერ

საზღვარი,
რომლამდეც ვერაფრით მიხვედით –
მითია – მოძრავი,

საზღვარს ჩაყოლილი ვეება სკინჰედი –
ბოთლიდან მომძვრალი
საცობი, დასპირტულ სულებს რომ აორთქლებს –
პრიალა კეფიდან –
დამიზნებულია შენს შუბლზე.

ეგ სისხლი სჭირდება კეფირად.
ეგ მკერდი უნდა, რომ
ნოხივით, ყოველთვის ფეხებთან ეფინოს,

ეგ წაწვეტებული ქედები,
ლურსმების ზეწრად რომ ეფინა –
ასი წელიწადი, ორასი,

ეგ კეხი, ეგ შავი ნაწნავი,
ეგ ჭროღა თვალები –
ერთ ჭაში ჩაყრილი შუქი და ნაცარი,

ეგ შენი “ეკალზე ვარდი” და ტაძრები –
ცასავით მართლები –
მიწასთან, საზღვრებთან –
რომლებიც მითია. რომლებიც – არც არის.

რაც არის – თქვენს შორის –
საზღვარზე მეტია – საზღვრებად გამლღვარი:

ყოველთვის იქნება –
ის – უფრო გაშლილი,
შენ – უფრო – მაღალი.

* * *

პროტესტანტულ სისადავით
უჭერო და უკარებო
ნისლში გდია გზის სანდალი.

დღეს პირველად დავაპირე
ავიღო და გადავღვარო
ჭიქა ლუდიც, სანაპიროც.

ფოთოლსაც კი აღარ იმჩნევ,
უზარმაზარ საფერფლეში
მე როგორღა გადაგირჩე?

ჩრდილოეთი დამიძველდა –
ორი ფერით, არც მეგონა –
აქამდე თუ გამიძლებდა.

დამიძველდა, როგორც ფქვილი,
როგორც პური გამომცხვარი,
ამოხსნილი გამოცანა,

შენ თუ იცი, ნოემბერო,
შენზე უფრო უკარებას
როგორ უნდა მომეფერო?

მთვარეული

მთვარე თმის სარჭია –
მაღლა წევს ღამის ცას –
ჩინური ქაღალდის ფარანი,

და რომც მოვაცილოთ
ცას დეკორაცია,
არ მოისაკლისებს არავინ.

თვალებზე დასმული
მინის საჭრეთლებით
ღამის ქალაქები ელავენ,

ჩვენ ორმა მთვარეს რომ
მხრები მივაჭედოთ,
ამასაც შეამჩნევს ვერავინ.

ჩვენს შორის იმდენი
გზა და ჰაერია –
სხეულის უსაფრთხო კედლებად,

მიმართულება რომ
სულაც აგვერიოს,
ფილტვები არ ჩაგვეკეტება.

ყველგან შეიძლება
შეყუჟვა, დარჩენა –
ჟანგბადის იმდენი ბალიში

და წყვილი თვალია
მაშველად გაჩრილი –
შეგეძლო მშვიდადაც გაგეშვი.

მაგრამ სხვა მაგნიტი –
მძლავრი, ძველებური
განაგებს ყოველგვარ ხეტიალს –

ის, რომ მე შენსკენ ვარ
გამოძევებული –
ჩვენს შორის – ჰაერზე მეტია.

ძილისპირული ჰორიზონტისათვის

ჰორიზონტი ხარ, როდესაც გძინავს –
შუბლის გასწვრივ გილაგია ტერფები,
მშვიდად შეგიძლია გაატარო ყველა ხომალდი –
ყველა ჩრდილი სარკმლიან კედლის,
ყველა სახე, ყველა სახელი –
შეგიძლია ააცალო ერთმანეთს და გაატარო
ძალიან მშვიდად. შეგიძლია შენს გარეთ იყოს
სიცხიანი ქალაქი, ზედ რომ ოდნავ ყვითელი ზამთარი ადევს
როგორც ძმრიანი დოლბანდი და იმასაც სძინავს.
შეგიძლია იყო თითქმის ახალშობილი –
გაიცალო გუშინდელი ტანსაცმელი
და სხეულიც ზედ მიაყოლო, ან პირიქით –
გაიცალო სიამაყე და დაემსგავსო
ქალაქის შიშველ ქანდაკებებს – გიყურონ, გხატონ,
ხოლო შენთვის სულერთი იყოს,
გაიცალო ენები და ენების წვერზე ასხლეტილი
ინფორმაცია, ვარსკვლავები –
რომლებისგანაც ცარიელ ბოთლის სატყუარებს
ბავშვებისთვის ასკანერებენ,
გაიცალო ომები და კოცონებზე ძვლებგამთბარი
დაძინებამდე ვერტიკალური ქონდრისკაცებიც,
შეგიძლია მშვიდად, შენს მიღმა გაატარო –
ეს ყველაფერი – ყოველ ღამე, ყოველ სიცოცხლე.
შეგიძლია არაფერი ჩაიპირქვავო.
შეგიძლია გაატარო სიყვარულიც
და თან თვალიც არ გააყოლო, არც დაარქვა არაფერი –
ჩაიაროს, როგორც ნავმა მძინარე წყალზე;
სანაპიროსთან შუქურის სხივიც გაატარო –
ღიმილივით გადაგიაროს სახეზე –
მშვიდი სიზმრების ნიშნად.
მით უმეტეს, შეგიძლია შეუმჩნევლად გაატარო
მცენარეები – ეს უცნაური ქმნილებები –
ძილშიც ცას რომ ეჭიდებიან,
რომ ჰორიზონტს არ დაემსგავსნონ.

* * *

უსაზღვრებოდ –
თანაბარი კათეტებით
ნაძვებიდან გუმბათები გამოდიან.

ამ ქალაქში – სამი კვირის ადვენტია.
მაგ ქალაქში – სამი წელი მალოდინა
თოვლმა.

ყველგან სადენები – უძინარი –
ნათურების თითო მუჭი სილამაზე.

ხოლო თოვის კალენდარით – უწინ არის –
შობა – ნარაიამაზე.

ჩამოყარა
ერთი კალთა, მეტი არა –
ფქვილი,

ქვები – მონამქრული, ობიანი –
წინ დამიწყო მზემ და
ზურგით შეტრიალდა.

ისევ სამშობლოში მიცხობს –
ბარბარობის ლობიანებს.

Freia

ლექსის წერას სჯობდა მტრედი შემეჩვია,
სათითაო ნაძვის მორთვას – მერჩივნა –
დურგალივით – ხე – ნავისთვის შემერჩია,
ნიაღვრებში თავი გადამერჩინა.

ქარის კუდზე გამობმული მარხილით და
გამოძენძილ მოსასხამის ნამქერით
გაიხვეტა თოვლი – გზად რომ ავიხირე
და თვითონაც – თოვლთან ერთად გავქერი.

ხერხემალზე დასათვლელი ფიორდები,
სუნთქვის ორთქლით ასავსები ჰაერი –
თხილამურებს შევატოვე. მეორდება
წარღვნის მარტი – შარშანდელისნაირი.

სივრცის ასე დაკეცვა და ალაგება
ჭირვეული ქალღმერთისგან ვისწავლე.
წავედი და ლექსი გელაპარაკება
და ბალახის აწეწილი სიმწვანე.

© “ცხელი შოკოლადი”

მიახლოება მკითხველთან

თუკიდიდე, ისტორია, ადაპტირებული თარგმანი ლევან გორდეზიანისა. თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა”, 2007.

ქართველები, ალბათ, არასოდეს ვიქნებით იმდენი, რომ ქართულის გარდა, სხვა ენა არ დაგვჭირდეს უცხო, დროითა თუ სივრცით დაშორებულ სამყაროთა აღქმისათვის. ქართულ ენაზე კარგად თარგმნილი თითოეული წიგნი თითო ნაბიჯია ამ აღქმის გასაიოლებლად, გზის შესამოკლებლად. მაგრამ რას ნიშნავს “კარგი თარგმანი”?
რეცენზიაში ვერაფრით გაიშლება მსჯელობა თარგმანის თეორიასა და კონცეფციებზე. მოკლედ შეიძლება ითქვას, რომ თარგმანი ორგვარია: მთარგმნელი ან ავტორს აახლოვებს მკითხველის ენასთან ან პირიქით – მკითხველი “მიჰყავს” ავტორთან, მკითხველს უახლოვებს სხვა ენას. ამ უკანასკნელის, ანუ ავტორის ენასთან მკითხველის დაახლოების ნიმუში გახლავთ ასევე ძველი ბერძენი ავტორის, “ისტორიის მამის”, ჰეროდოტეს ქართული თარგმანი. ის თინა ყაუხჩიშვილმა შეასრულა და სრულად გამოსცა 1976 წელს. თუკიდიდე, რომელიც ასაკით შვილად ერგებოდა ჰეროდოტეს, თარგმნა ქალბატონი თინას შვილიშვილმა, ლევან გორდეზიანმა.
ჰეროდოტეს ქართული თარგმანი “მძიმე” საკითხავია. მთარგმნელის ხელში ქართულ ენას აღმოაჩნდა საკმარისი “გრამატიკული ტოლერანტობა” საიმისოდ, რომ თარგმანს მთლიანად გადმოეცა ის, რითაც ჰეროდოტეს ნაწერი არ ემსგავსება მანამდე არსებულ არც ერთ ქართულ ტექსტს – არც თარგმანს, არც ორიგინალს. ჰეროდოტეს ქართული თარგმანი გეხმარება, “გახვიდე” მშობლიური ენიდან და მიუახლოვდე სხვას, ამ შემთხვევაში, ძველ ბერძნულ ენას. თუკიდიდეს მთარგმნელი პირიქით იქცევა. ჰეროდოტეს დაგემოვნებით კითხვას ძალისხმევა, გნებავთ, თვითიძულება სჭირდება, სამაგიეროდ, გერგება ჯილდო – ეს არის სრულფასოვანი ექსკურსია ძველი წელთაღრიცხვის VI-V საუკუნეებში. შენ ხედავ, რა განგასხვავებს, შენსავე დროსთან ერთად, იმ დროისაგან. თუკიდიდეს თარგმანის კითხვისას კი პოულობ მსგავსებას, ავლებ პარალელებს, ადარებ ქცევებსა და სიტუაციებს.
ლევან გორდეზიანის თარგმანი იკითხება ისე, თითქოს თანამედროვე რეპორტაჟს ან პოლიტიკურ ანალიზს კითხულობდე. ეს არა მხოლოდ მთარგმნელის “ბრალია”, რომელმაც, ჩანს, განიზრახა, XXI საუკუნის ქართველს ისევე აღექვა “ისტორია”, როგორც ჩვენს ერამდე IV საუკუნის ბერძენს. თუკიდიდე წერს თავის თანამედროვეობაზე, წერს იმას, რისი ერთდროულად მონაწილეც იყო და დამკვირვებელიც. ის წერს ომზე, რომელმაც შემუსრა უმწვერვალესი დემოკრატია მსოფლიო ისტორიაში. თუმცა, ასეთი დემოკრატიის მომხრე არ ყოფილა: მკვლევართა აზრით, თუკიდიდე ზომიერი ოლიგარქიის (ან, თუ გნებავთ, ფრიად ზომიერი დემოკრატიის) ადეპტი გახლდათ.
თუკიდიდე პირველი ჟამთააღმწერელია, ვინც პოლიტიკის გასაგებად ყურადღება მხოლოდ ადამიანებს მიაპყრო. მასთან კვალიც აღარ რჩება ღვთაებრივი რისხვისა და შურისგების, ისტორიის ზებუნებრივი აგენტებისა, ასე ხშირად რომ შეხვდებით ჰეროდოტესთან. მითოსურ გადმოცემებსა და გმირებსაც თუკიდიდე პოლიტიკური ისტორიის ნაწილად მიიჩნევს ისე, რომ ისტორიის მითოლოგიზაციას კი არ ეწევა, პირიქით – მითოლოგიაში ჭვრეტს პოლიტიკურ მოტივებს. რაც შეეხება თანამედროვეობას, ომს ათენსა და სპარტას შორის, რომელსაც ის აღწერს, თუკიდიდეს არც მორალურ-სამართლებრივი მიზეზები აინტერესებს – ანუ არ ეძებს, ვინ არის დამნაშავე. თუკიდიდესთან ვერ ნახავთ სენსაციებსა და უტრირებას. ის ექიმივითაა (ტყუილად არ იყო ჰიპოკრატეს მოწაფე) – აკვირდება სიმპტომებს, ადგენს დიაგნოზს, ასხვავებს ომის ძირეულ მიზეზებსა და უშუალო საბაბებს.
ათენისა და სპარტის ომი 30 წელიწადს გაგრძელდა. ომმა აქცია თუკიდიდე ისტორიკოსად. სანამ ათენში ცხოვრობდა, პროცესების თვითმხილველი იყო. 36 წლის თუკიდიდე ათენმა ფლოტს ჩაუყენა სათავეში. დამარცხდა და ათენიდან გადაასახლეს, სადაც ოცწლიანი ექსორიის შემდეგ დაბრუნდა. დაბრუნდა საბოლოოდ დანგრეულ დემოკრატიაში. ეს 20 წელი თუკიდიდემ დაახარჯა არა მხოლოდ მასალებისა თუ წყაროების მოპოვებას, არამედ ისტორიული პროცესისადმი საკუთარი დამოკიდებულების გამომუშავებას. სისტემური მიდგომა, პოლიტიკისა და ისტორიის კვლევის მეთოდი უთუოდ იმ წლებშია ჩამოყალიბებული. თუკიდიდე აცხადებს, რომ მიზნად დაისახა მიაკვლიოს ჭეშმარიტებას და სასარგებლო იყოს მომავალში.
თუკიდიდესთან ძალიან მნიშვნელოვანია ადამიანის ბუნება და მასების ფსიქოლოგია, რომელიც საფუძვლად უდევს ისტორიული ცვლილებებისა თუ განვითარების კანონს. ადამიანი ესწრაფის თავისუფლებას, ეგოისტია, სურს, იბატონოს სხვებზე და რაც შეიძლება, მეტი მოიხვეჭოს. გარემოებათა გავლენის კვალად, კაცი შეიძლება გამხეცდეს ან გადაგვარდეს და პირიქით – გაკეთილშობილდეს, თუ მასში იმძლავრებს სწრაფვა თავისუფლებისაკენ. ერთადერთი, რაც უცვლელი რჩება – ადამიანის ეგოისტური ბუნებაა.
რა თქმა უნდა, თუკიდიდე არ არის ბოლომდე მიუკერძოებელი – ან ვის დაუწერია აბსოლუტურად მიუკერძოებელი ისტორია? გარკვეულ მიკერძოებას ის ავლენს ფაქტების შერჩევასა და შეფასებებში. გასაკვირია, მაგრამ თუკიდიდეს ნაწერში არ ჩანს მისი არაერთი თანამედროვე და თანამოქალაქე გენიოსი, ასევე არ ასახელებს ინფორმაციის წყაროებს.
თუკიდიდე “ისტორიაში” მხოლოდ მოვლენებს არ აღწერს. ასე რომ იყოს, მშრალი ქრონიკის ამარა დავრჩებოდით. თხრობაში ჩართულია პოლიტიკურ მოღვაწეთა სიტყვები, რომლებიც ავლენენ წარმომთქმელთა ხასიათს, ცხადყოფენ კავშირს სიტყვასა და საქმეს შორის, ამზადებენ და განაპირობებენ მოვლენათა შემდგომ განვითარებას, ამა თუ იმ საკითხს იაზრებენ დაპირისპირებულ მხარეთა პოზიციებიდან. თუკიდიდემ უკვდავყო პერიკლეს სიტყვა, რომელიც პოლიტიკური მჭევრმეტყველებისა და მსოფლიო ლიტერატურის შედევრად ითვლება (ქართულ თარგმანში გვ.81-გვ.86).
დაბოლოს, თუკიდიდეს წინამორბედის, ჰეროდოტეს ხსენებას ზემოთ კიდევ ერთი მიზეზი ჰქონდა: “სამხედრო ბიბლიოთეკის” სერიით მისი “ისტორიაც” გამოიცა. ორივე ისტორიის თარგმანი შემოკლებული და ადაპტირებულია. ეტყობა, ეს არის დოზა, რომელსაც ქართველი მკითხველი (სამხედროც და სამოქალაქოც) აიტანს.

© “ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი”