არა, კისლავოდსკში არ იყო, თბილისში იყო, სერგიევის ქუჩაზე, სახლში #2 – ერთოთახიან ბინაში, კომუნალური სამზარეულო და საპირფარეშო რომ აკავშირებდა სხვა მდგმურებთან ამა სოფლისა: მოხარშული კომბოსტოს ყროლი და კლასიკური ქართული ჩეჩმა, მთელი თავისი ფეკალური ატრიბუტიკით… ხოლო კისლავოდსკში ნადია იყო, ნადეჟდა დაშკოვა – შაქრო კარმელის ყოფილი ხასა, რომელიც იჩემებდა, რომ კავკასიის გენერალ-გუბერნატორის, დიდი თავადის, ილარიონ ივანიჩ ვორონცოვ-დაშკოვის ნაბოლარა ქალისშვილი გახლდათ. იქ საშოვარზე იყო წასული – კისლავოდსკის მთავარ კურზალში ოფიციანტად მუშაობდა. ესეც შენი მთავარგამგებლობა და გუბერნატორობა, თავისი აქსელბანტებითა და ფრეილინებით, ჰა, ჰა, ჰა… თუმცა, შაქრო კარმელიც ხომ ნათავადარია, ჩემო ბატონო, და ნააფიცრალიც – პრაპორჩიკიდან ლეიტენანტამდე, და, სხვათა შორის – ნადეზერტირალიც: ევროპის ომში მოუწია მცირე ხანს გარევა, თუმცა მსუბუქად რომ დაიჭრა, მოახერხა და იქაურობას თავი დააღწია, მერე კიდევ ის რევოლუციაც მოხდა და სხვა ყველაფერი… ხოლო იმ “სხვა ყველაფრის” შედეგი კი ისაა, რომ დღეს შაქრო კარმელი ტფილისის ერთად-ერთი და სწორუპოვარი სატაქსო “გარრაჟის” მუშაკია – იზვოშჩიკი, ოღონდ მოტორიზებული… ასე და ამგვარად, შაქროს ბედის ტრაექტორიაც ნადიასას ეპარალელურება. მაგრამ, რუსის ქალს განა რა ქალი სჯობია?!
საბანი გადაიხადა და წამომდგარ სირს დახედა: დასაბამიერი, თაურმდგომი ასო, ჭეშმარიტი “ალფა,” ხოლო ყვერები – “ომეგასაებრ” მომრგვალებულნი: ალფა და ომეგა! დასაბამი და დასასრული! ნაწილი (სირი), რომელიც მთელს (შაქროს) მოიცავს და მთელი (შაქრო), რომელიც ნაწილში (სირში) განსრულდება იდუმალის დიალექტიკით! რამეთუ იყო იგი სხვა მისი… არა – ერთადერთი და მისი საკუთრება, როგორც იტყოდა მაქს შტირნერ… დილისმიერმა სექსუალურმა მუხტმა ამგვარი “ლაზღანდარობის” იშტაზე დააყენა შაქრო. ხოლო მის ნააზრევს რუსის ქალის შიშველი ხორცები ლანდებად ედებოდა… “ეპოქის სტილი სენსუალობაშია და სენსუალობა – სიტიტვლეში,” დასძინა შაქრომ, თითქო ვინმე ახლანდელ, ყავახანის ინტელექტუალს, ვინმე მოლაყბე “ესტეტს” მიუგდო ეს აზრი უგულისყუროდ… მერე საწოლზე წამოჯდა და ბალიშს მიეყუდა. ბანჯგვლიანი ბარძაყი მოიფხანა. ბარძაყიდან ჭრილობა ეღრიჯებოდა, ომიდან წამოღებული – ტევტონური ფოლადის ნამსხვრევით დანატოვარი…
ამასობაში კი სირმა, როგორც დირიჟორის ჯოხმა, ერთის გზნეულის მოძრაობით, შაქროს შიგადის ორკესტრი მონუსხა და მის ტანს ხურუშის ტალღამ ისე დაუარა, როგორც რომ ბეთჰოვენის საფორტეპიანო-საკონცერტო ინტროდუქციამ! სირი კი არა, მეტალურგიული ქარხნის ახალგაზრდა ინჟინერია, სარკესთან მდგარი, ახლადგაპარსული… სირი კი არა, ტატლინის კოშკია – ძეგლი “მესამე ინტერნაციონალისა” და ჭეშმარიტი “ჟან კრისტოფია” რომენ როლანისა – უდახვეწილესი თხზულება! სირი, როგორც ცხენი პატმოსის კუნძულიდან, მისი ნესტოები სეისმოგრაფია ყველა მიწისძვრების; კარდუს მონოლიტი, რისხვარი მარტორქა; ხოლო მისი სუნთქვა მოდის როგორც “მალშტრემ” ედგარ პოესი, რომელზეც რემბომ მიუშვა ულაყი ჰიპოპოტამ… ეს იყო ჰამადანში: საცა ერთ ღამეს დიდმა ალექსანდრემ ათიათასს მხედარს ათიათასი ქალი მოთენთილ ბალახზე ცოლებათ გაუფინა… ცირა წარბი, წარბენილი, ცაკუთხური, წაკუზული, წაკუთხური – კუბისტური: დედა დადა გოგირდმჟავა მოთუთო და თხელი უმბო ბბადაბუბა დადა-დედა-ფუტურ-ფუჩურ-ინდუსტრია და ხევსური-ჯვაროსანი…
სწორედ ამდაგვარ, შეიძლება ითქვას, სიმბოლისტურ-ფუტურისტულ შტრიხებში იკვეთება შაქრო კარმელის დილა (1926 წლის ივნისისა), იმიტომ, რომ შაქრო კარმელი ბუნებით ხელოვანია, მეტიც – იგი არა პერსონაა, არამედ პერსონაჟი; ხოლო სულით იგი არისტოკრატია და სოციალისტი იმავდროულად, თვითმგვემი ნარცისისტი და ნეტარი მაზოხისტი, რასსისტი-კაცთმოყვარე, წარმართი მართლმადიდებელი და უკუღმართი მოწამე, დაღლილი დენდი და ლუმპენ-პროლეტარი, უპოვარი ფაშა-ეფენდი – ეფექტების მოყვარული: ჰაფიზის ვარდი პრიუდომის უკანალში! არწივი დაჭრილი და ფრთოსანი გველი, ლომი და რწყილი, ნიჭი და ყიყვი, რაღაცა შეკოწიწებული და გადაყრილი, მიბნეულ-მობნეული… შაქრო კარმელი კაცი კი არა, დეკადანსია – დეკადანსი დროთა ნაღრძობი კავშირის წყვეტისას, როცა ლანდები თავიანთ საგნებს ჰკარგავენ!
დიახ, მე ვფიქრობ, ქართული მოდერნიზმის, თბილისური ავანგარდის ჩარჩო ზედგამოჭრილია შაქრო კარმელის პორტრეტისათვის. “ცისფერყანწელნი” – ჭლექიანი სიმბოლისტები, გრაალით მსმელნი; აპოკალიფსის და სიგიჟის, ვაჟას და ვაგნერის, ნიცშეს და ქართული მითოსის სინთეზი, აზარფეშებით ჩამოტარებული. დასტურ რომ ნადიმია მთავარი ჰანგი ჩვენი ნაბეჭდი სიტყვის და ჯერ არ გათავებულან სადღეგრძელონი იმა ნადიმის. ჩვენს მხრებს ჯერ არ მოსხმიათ მელანქოლიის წამოსახამი! ხოლო აქეთა ფლანგზე კი ახმაურებულ და ენერგიულ ჯგუფად დგანან და მერე შეტევაზე გადმოდიან ახალგაზრდები – საქართველო-ფენიქსის ფრთაშესხმული ფუტურისტები: ელექტრობამ ისე ჩააქრო მთვარე, როგორც ათაშანგმა – კაცის გული; აეროპლანების წყობილი შაირი და ლოკომოტივების მუსიკა გაგვიტაცებს ახალი სიმაღლეებისკენ – ცათმბჯენების სახურავებისაკენ, სადაც რკინის კალიები დახტიან, ცეპელინთა პროჟეკტორების შუქზე; კონსტრუქტივიზმი, ნიჰილიზმი და ალკოჰოლიზმი ისე სერავენ შეშუპებულ ტვინებს და გადიდებულ ღვიძლებს, როგორც დრედნაუტები და კრეისერები სერავენ ტრანსრაციონალური წარმოსახვის ზღვას; იქ, სადღაც, შორს, საქართველო ჩვენით იწყება!
თუმცა, არის ყველაფერ ამაში რაღაცა ზედაპირული: შაქრო კარმელი კაცი კი არა, სხვათა ყოფიერების კიდეზე გამოყვანილი ორნამენტია, ერთი რამ დეკორატიული პარაზიტი, ინდივიდუალური ბიო-სოციალური არშია. მისი ენერგია გარეშე მყოფთაგან მოდის, როგორც ენერგია ჭიისა, როცა მას ფეხს აჭერენ. საკუთარ ლოგინში წამომჯდარი, და სირწამომდგარი, იგი იმყოფება დიდი იმპერიის კიდეზე – იმპერიისა, რომელიც ცოტა ხნის წინ დაინგრა და ახლა ნელ-ნელა აღდგენას იწყებს და ამ კონკრეტულ შემთხვევაშიც მთელისა და ნაწილის თავისებურ დიალექტიკასთან გვაქვს საქმე: 1926 წლის ივნისის ამ დილას, შაქრო კარმელში თავს იყრიან რაღაცა არტისტული ილუზიები, სიმბოლიზმიან-ფუტურიზმიანად, რაღაცა “თვალღია ფანტასმაგორიები,” რომლებიც წარმომავლობენ იმდროინდელი ქართული ხელოვნებიდან საერთოდ, რომელიც, თავის მხრივ, ჩამოყალიბდა დასავლური ცივილიზაციის პერიფერიაზე, როგორც თავადვე პერიფერიული და ორნამენტული წარმონაქმნი. “განა ოსიპ მანდელშტამმა, ამ ურიას ჭონჭოლმა, სულ რაღაც ორ წინადადებაში არ მოათავსა ჩვენი კულტურის არსი?! ისეთი ნათქვამია, გონებაში პირდაპირ ლურსმანივით ჩაგესობა კაცს…” – ეს ერთმა მდრტვინავმა ლიტერატორმა, ფსევდონიმით “ლოტრეამონ მალდორორი,” განუცხადა შაქროს, “ავეტიკას დუქნის” გაბოლილ ღრიანცელში, და ჟურნალიდან ამოხეული ფურცელიც მიაჩეჩა, საცა ქიმიური ფანქრით შემოხაზული იყო სიტყვები: “ია ბი პრიჩისლილ გრუზინსკუიუ კულტურუ კ ტიპუ კულტურ ორნომენტალნიხ. ოკაიმლიაია ოგრომნუიუ ი ზაკონჩენნუიუ ობლასტ ჩუჟოგო, ონი ვპიტივაიუტ ვ სებია გლავნიმ ობრზაომ ეგო უზორ, ვ ტო ჟე ვრემია ოჟესტოჩონნო სოპროტივლიაიას ვნუტრენნე ვრაჟდებნოი სუტი მოგუშჩესტვენნიხ სოსედნიხ ობლასტეი.” “გაგვაბითურა, ბატონო; ასეა ეს!” – დაურთო ლოტრეამონ მალდორორმა, რომლის ნამდვილი სახელი და გვარი ერმილე ტუსკია გახლდათ.
“საქართველო — ცივილიზებული დასავლეთის მხრიდან აღმოსავლეთის ბოსტანში გადმოგდებული კენჭი!” – ტვინის მარცხენა ჰემისფეროში აღმოცენებული ამ მეტაფორით შაქრომ მარჯვენა ყვერი მოიფხანა, მერე ლოგინში ჩაცურდა, ხელები თავქვეშ ამოიდო, გაიზმორა და მთქნარებაც ზედ მიაყოლა. “რეჟისორის შეცდომით ხუთი საუკუნე დაიგვიანა!” შაქრო კარმელი ერთ-ერთი იმ ბურგუნდიელ რაინდთაგანის შთამომავალი გახლდათ, გურიელმა რომ დაატყვევა ბათუმთან. ეს მოხდა 1445 წელს…
ბურგუნდიის დუკას – ფილიპე კეთილს – კუნძულ როდოსზე მყოფმა ჰოსპიტალიერმა რაინდებმა შველა სთხოვეს: “ოტომანები გვიტევენ, თავს გვესხმიან, გვძარცვავენ! მთელს აქაურს საქრისტიანოს ავიწროვებენ! დიადი კონსტანტინოპოლი მათი დარტყმის საფრთხის ქვეშაა! შენ შეგთხოვთ სამხედრო ძალით დაგვეხმარო, რომ ერთობლივად აღვუდგეთ ამ წინდაცვეთილ ძაღლთა თარეშს!” რომის პაპის კურთხევით და ფულით ფილიპე კეთილმა თავისი ჯვაროსნული ლაშქრობის წამოწყება განიზრახა და სამზადისს შეუდგა. ოთხი გალერა ააშენეს და ორასი რაინდი, სრული აღჭურვილობით, განაწესეს საზღვაოსნო ბრძოლებისათვის. ბურგუნდიელთა ფლოტილიას ხელმძღვანელობდნენ ფილიპეს მიერვე 1430 წელს დაარსებული “ოქროს საწმისის” ორდენის მაგისტრები – მესირ ჟოფრუა დე ტუასი და მესირ ვალერან დე ვავრენი. პირველივე შეტაკება, რომელიც კუნძულ როდოსთან მოხდა, ბურგუნდიელთა მარცხით დასრულდა და ფლოტილიამ შავი ზღვისაკენ დაიხია. მაგრამ, ოტომანთა რამოდენიმე მცირე რეიდი იქაც დაატყდათ თავს. ბურგუნდიელთა მდგომარეობა სავალალო შეიქნა. განახევრებული ძალებით და უსახსროდ დარჩენილებმა მეკობრეობა დაიწყეს – სურსათისა და სასმელის გარდა რაინდ-მეზღვაურებს ქალებიც ესაჭიროებოდათ, ქალი კი ფული ღირდა… ფილიპე კეთილის გალერები საქართველოს სანაპიროსკენ დაიძრა. აქვე უნდა ითქვას, რომ მეკობრეობა მხოლოდ დე ტუასიმ განიზრახა, ხოლო დე ვავრენს ერთადერთი და კეთილშობილური მიზანი ამოძრავებდა: იგი ეძებდა კოლხეთს – “ოქროს საწმისის” მიწას! ტრაპიზონელმა ბერძნებმა დე ტუასის უთხრეს: ქართველებს ნუ დაესხმი, ეგენი მუსლიმები არ გეგონოს, ქრისტიანები არიანო. მაგრამ, დე ტუასიმ არად ჩააგდო მათი ნათქვამი: “ვინაც რომის პაპს არ ემორჩილება, სქიზმატია, ხოლო სქიზმატის ძარცვა ისეთივე ღვთისსათნო საქმეა, როგორც ძარცვა ოტომანისა!” მაშინ ტრაპიზონელებმა მაცნე აფრინეს გურიელთან და მოსალოდნელი თავდასხმის შესახებ გააფრთხილეს. გურიელმაც კარგი თადარიგი დაიჭირა – მცირე ლაშქარი შეკრიბა და ბათუმთან ჩაუსაფრდა მეკობრეებს. ნაპირზე გადმოსული ბურგუნდიელები (“ვინცხა ბრანჯები,” ანუ ფრანგები, ანუ კათოლიკეები) ხუთასამდე გადარეულმა გურულმა უბრძოლველად დაატყვევა. ბურგუნდიელთა ამ ტყვევნილებამ თითქმის ორ თვეს გასტანა, სწორედ ამდენი დრო დასჭირდა ვატიკანს და ფილიპე კეთილს, რომ ტრაპიზონის მეფე იოანე IV-ის შუამავლობით გურიელთან მოლაპარაკება ეწარმოებინა “ჯვაროსნების” გამოსაშვებად. ორი თვის თავზე, იტალიის გავლით, სამშობლოში დაბრუნებული რაინდები ახლობლებისთვის მთლად საცნაურნი აღარ იყვნენ. ვალერან დე ვავრენის ბიძა, “ასწლიანი ომის” ჟამთააღმწერელი და აჟინკურის ბრძოლის მონაწილე, ჟან დე ვავრენი წერდა, რომ ძმისწული მისი, ვალერან, მცირედი სიშლეგით იყო აღბეჭდილი, დროდადრო მამლის ყივილის მსგავს ბგერებს გამოსცემდა, თითქოს მღეროდაო, მერე კი დაბალი ხმით იმ თავისსავე “ნამღერს” ცდილობდა რომ აჰყოლოდა; განუზავებელ ღვინოს ეძალებოდა და ხელფეხის კლაკვნით აცეკვდებოდა ხოლმე, ვითომდა წმინდა ვიტუსის სენმა შეიპყროო. აღმოჩნდა, რომ იმ ორი თვის განმავლობაში, გურიელის კარზე, ისევე როგორც ყველა ალაგას, საცა “ბრანჯი ტყვეები” ჰყავდათ, იმგვარი ღვინის სმა და მღერა-შექცევა სუფევდა, რომ ბურგუნდიელებს დღე-ღამეც არეული ჰქონდათ და ზენა-ქვენაც. განსაკუთრებული პატივი, ცხადია, დე ტუასის და დე ვავრენს ერგო – ამათ თავად გურიელი მასპინძლობდა, ხოლო როდესაც გაირკვა, რომ ესენი კოლხეთის მაძებარნი და “ოქროს საწმისის” რაინდები იყვნენ, გურულ-ბურგუნდიულმა ლხინმა კიდევ უფრო მძაფრი და მხურვალე ხასიათი შეიძინა. რამოდენიმე სუფრა გონიო-აფსაროსის ციხეშიც გაიშალა, იმ ალაგას, საცა იასონმა მოჰკლა მედეას ძმა – აფსირტე. გურულებმა და ბურგუნდიელებმა ძმობაც შეჰფიცეს ერთმანეთს, ხოლო დე ტუასის ვასალი და მარჯვენა ხელი, რაინდი ჰუგო დე კარმიუ გურიელის ქალს ისე მოეწონა, რომ მამას შესთხოვა, ამ კაცს გამაყოლეო. ჰუგო დე კარმის გულშიც გაღვივდა გურიელის ქალისადმი ვნება, და ოქროს საწმისის რაინდმა მართლაც და რაინდული საქციელი ჩაიდინა – იასონის ცოდვა უნდა გამოვისყიდოო, კოლხი ხალხის წინაშე ჩადენილიო, საწმისი და ულამაზესი ქალი რომ მოგტაცათო! გურიელს ჩაესიძა და ბურგუნდიაში აღარ დაბრუნებულა. სწორედ იმ ჰუგო დე კარმიუს და გურიელის ქალის ჩამომავალი გახლდათ შაქრო კარმელი.
ამ ისტორიას შაქრო განსაკუთრებული სიამოვნებით უამბობდა ხოლმე ახლადგაცნობილ ხალხს – სუფრასთან, თუ სადმე დუქანში. მწერალი რომ ყოფილიყო, ვთქვათ, როგორც ჩვენი ავალონ იუნგარო, ანდა მერეჟკოვსკი, ამ ამბავს რომანსაც მიუძღვნიდა. მაგრამ, შაქრო შორიდან ეტრფოდა ლიტერატურას – პერიფერიიდან, თუმცა ნაკითხობას ვერ დაუწუნებდა კაცი – კლასიკა გინდა, თუ ახლანდელები; კითხულობდა, ოღონდ კითხულობდა იმგვარადვე, როგორც რომ ღვინოსა სვამდა: არ აგემოვნებდა, უბრალოდ შთანთქავდა. ცხადია, წაკითხულიდან მცირედს იხსომებდა კიდევაც, რომ მერმე ერთი-ორი რამ “ლამაზი აზრი” ეთქვა სხვათა და, განსაკუთრებით, საკუთარი თავის მოსაწონად.
ფილიპე კეთილის “მცირე ჯვაროსნობის” გურული ეპიზოდი ისტორიული ფაქტია, მაგრამ აი შაქრო კარმელის დიდი წინაპარი – ბურგუნდიელი რაინდი ჰუგო დე კარმიუ – შაქროსივე ქმნილება იყო. თუმცა, შაქრო ამას არ იმჩნევდა, ისევ და ისევ რაღაც არტისტულ ილუზიებში გაფანტული გონებით… გრიგოლ რობაქიძის “ენგადი” თავიდან არ ამოსდიოდა შაქროს: ხევსურთა ხმლებზე ამოტვიფრული “A.M.D.” — “Ave Mater Dei!” რაღა თქმა უნდა, სწორედ ასე უნდა წავიკითხოთ! იმიტომ, რომ ხევსური დანაშთია რომელიღაც კულტუროსანი ხალხისა. რიჩარდ ლომგულის ჯვაროსნებიც მოსულან აქ: მისი დედის, ელეონორა აკვიტანელის სადიდებელ ლოცვას ხევსურები დღესაც ამბობენ. ხოლო რიჩარდ ლომგულის ფარზე ვეფხთან შებმული მოყმე იყო გამოსახული – ვეფხისტყაოსანი, იდუმალ სიბრძნეს განდობილი და ნაზიარები მისტაგოგი! რისთვის ჩამოვიდა “მალულად” დავით აღმაშენებელთან ბოლდუინ იერუსალიმელი – წმინდა მიწის იმდროინდელი მეფე? ეგრეთ წოდებული “გრაალისათვის” ჩამოვიდა, როგორც რომ ორი ათასზე მეტი წლით ადრე, არგონავტები ჩამოვიდნენ ეგრეთ წოდებული “საწმისისათვის”… დიახ, “გრაალის ბარძიმიცა” და “ოქროს საწმისიც” სიმვოლებია მხოლოდღა – სიმვოლები იმ საიდუმლოსი, რომელიც ქართულ ენაშია დამარხული… ივლისის ამ დილას ასე გაღვივდა შაქროს გონებაში, “ეროტიულ სურათებთან” ერთად, ისტორიულ-მითოლოგიური ჰალუცინაციები… გარნა რა უნდა იყოს ეს საიდუმლო, რომელიც სიმვოლიურად “კირბების,” “ლაზარეს,” “გრაალის,” “ოქროს საწმისის,” “ღვთისმშობლის წილხვედრი მიწისა” და კიდევ სხვათა და სხვათა სახელით მოიხსენიება? ეს “ტემა” განსაკუთრებულ კვლევას საჭიროებს, საგანგებო გამჭრიახობით აღჭურვილ მენტალიტეტს; შესძლებს, ვთქვათ, ამგვარი კვლევა-მოძიების ჩატარებას იგივე ავალონ იუნგარო გარრი გოლენდი?
შაქრო კვლავ საწოლზე წამოჯდა. ამ ღამით ისევ სვანეთი ესიზმრა: სვანეთი, თავისი მთავარი მისტერიით – მელია-ტულეფია… განა სრულიად საქართველოც მისტერია არ არის?! გეო-ორგია: მიწის ღრეობა და ჯვარი ვაზისა: ჯვარი – ტანჯვა, ვაზი – ყვავილობა! მიწაში ჩაფლული თიხის ჭურჭელი და ამ ჭურჭელში აღსრულებული მოწამეობა თეთრი გიორგისა, რომელიც არის ჭეშმარიტი დიონისო, რომელიც სილამაზისთვის ეწამა, იმიტომ რომ ადამინი სილამაზით გადარეული ცხოველია. აქამდე სწორედ მშვენიერისაკენ სწრაფვამ გადაარჩინა ეს ცხოველი, რომელსაც არც ფიზიკური ძალა აქვს, არც კლანჭი, ბრჭყალი, სისწრაფე, თუ ეშვები… მშვენიერება მზისა და მიწის იდუმალი კავშირიდან იშვის – ამ კავშირს, ამ შერწყმას ჯერ კიდევ პირველყოფილი ადამიანი ეთაყვანებოდა. ვაზი პირველადი განსხეულებაა ამ კავშირისა, ღვინო – პირველადი სუბსტანციაა მისი. საქართველო სილამაზის მისტერიაა, ხოლო სილამაზე გადაარჩენს მსოფლიოს: დოსტოევსკი. ამიტომაცაა, რომ ქართველი ერი მგოსანია ბუნებით! სილამაზისთვის ჯვარცმული ერი ვართ – სილამაზე უპირველეს ყოვლისა! აქ ზნეობაც სილამაზის კანონებს ემორჩილება – ამორალური საქციელი ულამაზოა… ხოლო სვანეთიში პირწმინდა სილამაზის საიდუმლო ინახება – მზე და მიწა, ხურუში და თესლი, ნათელი და ბნელი, ხედვა და გზნება, აპოლონი და დიონისო, დაფარულის დაუფარაობა, სხეულყოფილი შთაგონება!.. არადა, სვანეთში არასოდეს ყოფილა შაქრო, მხოლოდ სურათებით იცნობდა – გრაფ-ფოტოგრაფ სენიორ ვიტტორიო სელლას “კამერა ობსკურადან” აღმოცემებული ხატებით… სვანეთშია ალმოდებული მაყვლოვანი, რომელიც არ იწვის – მიწის მიერ შთანთქმული მზის ნათება! მანათობელი წყვდიადი, მზიანი ღამე: საქართველო მზიანი ღამის ქვეყანაა, ხოლო სვანეთი ჰიმნია, მზიანი ღამის მიმართ ამოთქმული! დიახ, მზე თვალია, რომელიც სვანეთის მიწას, სვანეთის ლანდშაფტს კითხულობს, როგორც ტექსტს ამ ჰიმნისას: ტექსტი-ლანდშაფტი, რომელიც ჯერ ვერცერთ მოკვდავს ვერ ამოუკითხავს… ამ ტექსტის წასაკითხად მესამე თვალია საჭირო, რომელიც მზის თვალით შეხედავს მიწას… სწორედ ამ ტექსტშია კოსმიური სიბრძნე, უმალ ორფიული! უშგული, როგორც უმაღლეს ალაგას განლაგებული სოფელი, უმაღლესი წერტილი აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის გამავალ სამანზე, სწორედ ის ტრაპეზია, რომელზეც გადაშლილია ტექსტი-ლანშაფტი, სადაც მზის თვალი მზიანი ღამის ჰიმნს კითხულობს… ორფიული ჰიმნი – სილამაზის საიდუმლოს განმსიტყვებელი! ო, ეს არ გახლავთ მორიგი “ფანტასმაგორია” შაქროს თავში; ეს ყველაფერი შაქრომ ერთი ღირშესანიშნავი ადამიანისგან შეიტყო, იგივე ლოტრეამონ მალდორორმა რომ გააცნო, რამოდენიმე წლის წინ, იური დეგენის “ფანტასტიურ დუქანში” – გიორგი გურჯიევი ერქვა იმ კაცს: იგი კოსმოსის მსჭვალავ საკრალურ რხევებს იკვლევდა და მერე თავისებურ ქორეოგრაფიულ მოძრაობებში გადმოჰქონდა, რასაც რომ ადამიანის ჰარმონიული განვითარების ფსიქო-ფიზიკური ძალა მოჰქონდა. მანვე, გურჯიევმა, გამოთვალა, რომ ხსენებული კოსმიური რხევების ყველაზე ინტენსიური აღქმა სწორედ უშგულშია შესაძლებელი, მეორე ასეთივე ალაგი მხოლოდ ტიბეტშია. იმხანად იგი საგანგებო ექსპედიციის მოწყობასაც კი აპირებდა სვანეთში, შესაბამისი ტექნიკური აღჭურვილობით და საზომი ხელსაწყოებით, მაგრამ არ დასცალდა – ბოლშევიკები შემოვიდნენ და გურჯიევიც გაიქცა; ამბობენ, ახლა პარიზში მოღვაწეობს და უამრავი მიმდევარი ჰყავსო… სხვათა შორის, გურჯიევმა ისიც თქვა, რომ მალე აქ დიდი სისხლი დაიღვრება, რომ მალე ჩვენს თავებს წიხლებს ჩასცემენ და თიხას მოზილავენ, რომ იმ თიხიდან ახალი ადამიანი გამოძერწონ… ორფიული მუსიკაც ხომ ცთომილთაგან გამოცემულ ბგერებს ემყარებოდა, როგორც წერდა ედუარდ შიურე… ვიტორიო სელლას ერთი ფოტოსურათი წარმოუდგა თვალწინ: უშგულში განცალკევებულად მდგარი სამი შავი მურყვამი – იმ ალაგს “ჩაჟაში” ჰქვიან; ამათგან ორი ისე დგას, როგორც გიგანტური რქები ორფეოსის გიგანტური ქნარისა; მართლაცდა რაღაცა კოსმიური ნაგებობაა, საკრალური ვიბრაციების გამტარი – გურჯიევის თვალი სწორედ ამას დაინახავდა… და ასევე – როგორც ორფევსი იზიდავდა ტყის ნადირს თავისი სიმღერით, ისე იზიდავდა საქართველო სხვა მოდგმის ხალხებს: ბერძენ არგონავტებს, შუმერებს, რომაელებს, სპარსებს, სარკინოზებს, ჯვაროსნებს, მონღოლ-თათრებს, კათოლიკე მისსიონერებს, რუსებსა და ევროპულ სოციალისტთა დელეგაციებს. სილამაზე ჰარმონიაა განსხვავებულთა შორის, დაპირისპირებულთა შორის, შეუთავსებელთა შორის აღმოცენებული! აქ, საქართველოში იპოვის დასავლეთი თავის აღმოსავლეთს, ხოლო აღმოსავლეთი – დასავლეთს. ალბათ ეს ქვეცნობიერი აზრი ძევს იმაში, რომ სიზმრად ნანახი სვანური მისტერია “ფოქსტროტით” იყო შეზავებული: “ფოქსტროტი” – მწუხრის ქვეყნიდან წამოსული როკვა ქალ-ვაჟისა, რომელთაც წყურვილი ჰკლავთ – წყურვილი პირველყოფილისა, ანუ პირველმიწისა და პირველმზისა, და აღდგინება სქესთა დასაბამიერი ერთობისა: მზიან ღამეში რომ ეკონებოდნენ ერთმანეთს, ხოლო ტანთ არაფერი ემოსათ გარდა ვნებისა და ხურვებისა!
აქ კვლავ რუსის ქალის შიშველი ხორცები წარმოუდგა ეროტიულის სიმძაფრით: ერთხელ ნადიასთან ერთად სულ რომ გაშიშვლდნენ და “ფოქსტროტი” წაიცეკვეს, მერე ლოგინზე რომ გადაგორდნენ, ბღლარძუნ-ბღლარძუნით…
და კვლავ დაუქნია შაქროს სირმა დირიჟორის ჯოხი მისი შიგადის სიმფონიურ ორკესტრს… მზის ხურუში და მზის თესლი! და ივნისის ამ დილას შაქრო კარმელმა მუჭურით დაიცხრო მოძალებული ჟინი სექსუალობისა, გვერდზე გადაბრუნდა და ისევ დაიძინა…
2. უილიამ ბებიტ უოსერსტაინის მემუარებიდან
ნუ მკითხავთ, როგორ აღმოვჩნდი სვანეთში, იმ ადრე-შუასაუკუნოვან წესჩვეულებათა მიმდევარი ხალხით დასახლებულ მაღალმთიან რეგიონში, მე – ახალგაზრდა და ფრიად წარმატებული ბიზნესმენი ფილადელფიიდან, რუსეთში კონცესიების შესაძენად ჩასული. დამეთანხმებით, ფრიად შთამბეჭდავი “ვირაჟი” გამიკეთებია! იმიტომ, რომ დრო იყო ასეთი: “ბობოქარი 20-იანები,” “ჯაზის ეპოქა,” “ლამაზად დამთვრალი წლები”… ჩემი თაობის ხალხი, ყველანი ერთად, ოდნავ შერყეულები ვიყავით…
თუმცა, ამ მთვრალი და ბობოქარი ჯაზის თანხლებით, ამერიკა ინტენსიური მოდერნიზაციის გზას დაადგა: პირველი მსოფლიო ომიდან გამარჯვებით გამოსული ქვეყანა ერთბაშად სახეს იცვლიდა – სოციალურად, ეკონომიკურად, კულტურულად. ბიზნესის ციებ-ცხელება, ტექნოლოგიური ბუმი, სამეცნიერო გარღვევები – ამათ დაიპყრეს ხალხის გონება და გულები და იქედან ხელოვნება, რელიგია და პოეზია განდევნეს. ფორდის საავტომობილო ქარხნის კონვეიერები არა მხოლოდ მანქანებს, არამედ ადამიანებს უშვებდა, მუშათა სოციალური მოწყობისა და ორგანიზაციის ახალი, მეცნიერული მეთოდების დანერგვით. ეს ეგრეთწოდებული “ფორდიზმი” ლამისაა ქვეყნის პოლიტიკურ სისტემად იქცა, როგორც რუსეთში – ბოლშევიზმი. ჩვენში მასობრივი წარმოება-მოხმარებისა და სოციალურად უზრუნველყოფილი საყოველთაო კეთილდღეობის ქვეყანა ყალიბდებოდა. ხოლო ამ “ფორდიზმის” გვერდით იყო “ფროიდიზმი” – საშუალო ფენის წარმომადგენელმა ამერიკელმა ზიგმუნდ ფროიდის იდეები საკუთარ სექსუალურ პრობლემებზე ისე მოირგო, რომ ლამისაა რელიგიური შვება იგრძნო. მახსოვს, ნიუ-იორკ ტაიმსი წერდა: “რელიგია განწირულია, აცხადებს პროფესორი ფროიდი, მისი ალაგი მეცნიერებამ უნდა დაიკავოსო!” იმ ხანად, ყოველი მეორე ამერიკელი დიასახლისი ისევე ეტანებოდა პოპულარულ ჟურნალებში ფსიქოანალიზის შეასახებ გამოქვეყნებულ სტატიებს, როგორც ბეტი კროკერის სამზარეულო წიგნს. სარეკლამო ტექსტები და სლოგანებიც კი ფროიდისტულ თემატიკას იყენებდნენ: “ჰალიტოზისი, ანუ პირში ცუდი სუნი გაქვთ, ქალბატონო? მამაკაცები ზურგს შეგაქცევენ, მარტოობისთვის განწირული ყოფილხართ! გზა მიეცით თქვენს ლიბიდოს – შეიძინეთ უებარი პირის სავლები საშუალება: ლისტერინი!” სხვათა შორის, სარეკლამო საქმემ თვით იესო ნაზარეველიც თავის საბრენდო სახედ აქცია: “ისეოს უყვარხარ მაშინ, თუ ხარ ჯანსაღი და წარმატებული!!!” გაყიდვების თუ მარკეტინგის მენეჯერების ხელიდან-ხელში გადადიოდა ბრიუს ბარტონის წიგნი: კაცი, რომელსაც არავინ იცნობს – სადაც გამოყვანილი იყო იესო ქრისტე, როგორც ენერგიული მარკეტოლოგი, რომელმაც თორმეტი მენეჯერის მეშვეობით დააარსა უაღრესად წარმატებული გლობალური კორპორაცია “ქრისიტანობა.” საზოგადოების ფიზიკური და ფსიქიკური სიჯანსაღე დემოკრატიის უცილობელ პირობად იქცა. მაშინ დაიწყეს კალორიების დათვლა ისევე, როგორც მანმადე ფულს ითვლიდნენ და ვიტამინების გამო ზრუნვაც იმდროინდელი წამოწყებაა. “მშრალი კანონის” შემოღებაც ჯანსაღი ცხოვრების ახალმა წესმა დააჩქარა – ანგლო-საქსმა პურიტანებმა ერის გენეტიკური სიწმინდე დაისახეს რელიგიურ საზრისად, ლოთბაზარა იტალიელ და ირლანდიელ კათოლიკეებსა და ასეთსავე ურიებს ანტი-ალკოჰოლური ბრძოლა გამოუცხადეს; ამ საქმეში რასისტი “კუკლუკსკლანელებიც” გვერდით დაუდგნენ, განსაკუთრებით – ქალები.
მაგრამ ახალგაზრდა ხალხი მაინც სვამდა -აკრძალული ხილისადმი სწრაფვის ძალით – და სიმთვრალე “პრესტიჟულ და ელიტურ” მდგომარეობად მიიჩნეოდა, იმიტომ რომ, როგორც გითხარით, მაშინდელი ახალგაზრდები ცოტა შერყეულები გახლდით და, საერთოდ, ეპოქა იყო პარადოქსული. ფროიდიზმის კვალობაზე, აინშტაინის ფარდობითობის თეორია ისეთივე პოპულარული იყო, როგორც “ჩარლსტონი” – ულტრა-მოდური ცეკვა, რომელმაც წალეკა ამერიკა, პირდაპირი გაგებით: 1925-ში, ორას ორმოცდაათი მოცეკვავის მიერ ერთდროულად შესრულებულმა “ჩალსტონმა” ბოსტონის ერთ-ერთი კლუბი ჩამოანგრია, ხოლო იმ კლუბს “პიკვიკის კლუბი” ერქვა. დიახ, ასე იყო, ძველი და ტრადიციული ცხოვრება ინგრეოდა განახლების საცეკვაო რიტმში – აინშტაინისეული “ფარდობითი ჩარლსტონის” კანონებით… და, რაღა თქმა უნდა – ფულის ყოვლისშემძლე ძალითაც, რომელიც არა მხოლოდ ფიზიკურ-საცეკვაო ფარდობითობაზე, არამედ დროის შექცევადობაზეც იხარჯებოდა. იმ ჩვენი შერყეულ თაობის კრებითი სახე შექმნა ახალგაზრდა ფრენსის სკოტ-ფიცჯ ერალდმა, რომანში “დიადი გეტსბი” – კაცი, რომელსაც სწამდა რომ დიდი ფულით შესძლებდა წარსულის მობრუნებას და ერთ-დროს აუხდენელი სიყვარულ ის გაცოცხლებას… იმ გეტსბისაც სწორედ ის “ექსისტენციალურ-ფინანსური ჩარლსტონი” უთამაშებდა თავში, რომელმაც, საბოლოო ჯამში, მთელი ჩენი ეკონომიკა დაანგრია იმ ბოსტონური კლუბივით – “საფონდო ბაზრის დაქცევა!” “დიდი დეპრესია!”
ამ მემუარებს ორი წელია რაც ვწერ, 1967-ში დავიწყე: პარიზის ქუჩებში და ამერიკის საუნივერსიტეტო კამპუსებში სტუდენტები ბარიკადებს აგებენ და “ბურჟუაზიულ მორალსა და მომხვეჭელობას” ეომებიან; ვინ იცის საით წავა ეს ყველაფერი…
რუსეთი ახალგაზრდობიდან მიზიდავდა; კოლეჯში სწავლისას ტურგენევის რომანების კითხვა მიყვარდა. ჩემი ოცნება უფრო შორსაც მიდიოდა – რუსეთის თურქესტანისკენ, სადაც ბინადრობს მარკო პოლოს მიერ აღწერილი ვეება ერკემალი, სახელწოდებით ოვის პოლი, აი სწორედ მაგაზე მინდოდა ნადირობა… არა, ერნესტ ჰემინგუეისა არაფერი მცხია; ეგ უფრო ჩემი მეუღლის სტიქიაა – ჩემი უტკბესი და უსაყვარლესი მერიონისა; მართლაც რა ტკბილად შევაბერდით ერთმანეთს, ზუსტად მეოცე საუკუნის ტოლები ვართ ახლა…ბიზნეს-ადმინისტრირების მაგისტრის ხარისხის მიღების შემდეგ დავიწყე მუშაობა საშუამავლო ფირმაში “პორტნოი, დოკტოროუ & კუგელმას.” 1926 წლის გაზაფხულზე გავიცანი აიზეკ ტრეიდერი, საბჭოთა რუსეთთან მოვაჭრე კომპანია “ამტორგის” კაცი. სწორედ მისგან შევიტყვე იმ ეკონომიკური ექსპერიმენტის შესახებ, რომელიც ბოლშევიკურმა ხელისუფლებამ წამოიწყო. იმ ხანად რუსები ე.წ. “ახალ ეკონომიკურ პოლიტიკაზე” გადავიდნენ, იმიტომ რომ მყარი ვალუტა ესაჭიროებოდათ, საამისოდ კი შიდა ბაზარი და წარმოება უცხოური კაპიტალისთვის უნდა გაეხსნათ, მათ შორის ჩვენთვის – ამერიკელებისთვის, ყველაზე მოწინავე ტექნოლოგიებს რომ ვფლობდით და დიდ კაპიტალსაც. მყარი ვალუტის მოსაზიდად საბჭოთა მთავრობამ უცხოელ ბიზნესმენებს კონცესიები შესთავაზა, ანუ – შესაძლებელი გახდა რუსულ ეკონომიკაში კაპიტალის დაბანდება და მოგების ამღება, რაც იმათ ეკონომიკასაც დაძრავდა მკვდარი წერტილიდან და ჩვენეულ კაპიტალსაც ფართო საინვესტიციო სივრცეს უხსნიდა. ამგვარი კონცესიები ეკონომიკის თითქმის ყველა სფეროს მოიცავდა – სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებით დაწყებული, ხიზილალისა თუ ხალიჩების დამზადების ჩათვლით. როცა მე ამ საქმეში ჩართვა განვიზრახე, საბჭოთა რუსეთში დაახლოებით ოთხმოცდაათამდე კონცესია ოპერირებდა, თუმცა ამათგან სულ ხუთი თუ ექვსი წარმოადგენდა სერიოზულ ინვესტიციას, ხოლო მათ შორის გამოირჩეოდა: ბრიტანული კომპანიების მიერ ამოქმედებული მაღაროები და საწამოები ურალის რეგიონში; ხე-ტყისა და მერქნის გადამამუშავებელი კონცესია გერმანული ფირმის – “ვალდუნგსინდუსტრი” – ხელში; კრუპის და დრუადის სასოფლო-სამეურნეო კონცესიები დონისა და ვოლგის რეგიონებში; და მსოფლიოში უდიდესი მანგანუმის საბადო ჭიათურაში, საქართველო, რომელსაც ფლობდა ავერილ ჰარიმანი, ერთ დროს “იუნიონ პასიფიკის” აღმასრულებელი დირექტორი, ხოლო შემდგომში სახელოვანი დიპლომატი და საერთაშორისო მოღვაწე – მეორე მსოფლიო ომის დროს ამერიკის ელჩი რუსეთში, შემდეგ ბრიტანეთში, შემდეგ “მარშალის გეგმის” კოორდინატორი, პრეზიდენტ კენედის საერთაშორისო მრჩეველი, ხოლო ამჟამად – პრეზიდენტ ლინდონ ჯონსონისა. ავერილ ჰარიმანი მართლაც რომ გამჭრიახი, დიპლომატიური გონების კაცი გახლდათ და მალევე მიხვდა, რომ ბოლშევიკური მთავრობა არცერთ კონცესიას, საბოლოო ჯამში, გასაქანს არ მისცემდა: ყოველი წარმატებული საქმე კიდევ ერთი დადასტურება იქნებოდა კაპიტალისტური წარმოების წესის უპირატესობისა და ეფექტურობისა კომუნისტურის პირისპირ. ეს უკვე იდეოლოგიისა და პოლიტიკის სფეროა, ხოლო ტოტალიტარული რეჟიმები, რაც უნდა ეკონომიკურ შეჭირვებაში იყვნენ, თავიანთ იდეოლოგიურ და პოლიტიკურ პრიორიტეტებს არ ღალატობენ. ამიტომაც, მთელი ეს საკონცესიო საქმიანობა ბლეფით დასრულდა… მხოლოდ ჰარიმანმა მოახერხა და მისთვის კუთვნილი მოგების საკმაოდ მსუყე ლუკმა მაინც ასწაპნა ბოლშევიკებს, მეტიც – თავისი დიპლომატიური ნიჭით მათი “მეგობრის” რეპუტაციაც დაიმკვიდრა…
“პორტნოი, დოქტოროუ & კუგელმასში” ინტერესით შეხვდნენ ჩემს საბჭოურ-რუსულ საკონცესიო წამოწყებას და გადავწყვიტეთ, რომ მე ჩავიდოდი რუსეთში საინვესტიციო პირობებისა და მომგებიანობის შესასწავლად, ხოლო ჩემი მეუღლე, მერიონი, რომელიც ჟურნალისტი გახლდათ, “ეიჟა მეგეზინის” კორესპონდენტის სტატუსით იქაური ქალების სოციალურ მდგომარეობას განჩხრეკდა და პერიოდულად სტატიებს გამოაქვეყნებდა ხსენებულ ჟურნალში. არ დაგიმალავთ, დიდი ენთუზიაზმი დამეუფლა, ვფიქრობდი რომ წინ უაღრესად საინტერესო შეხვედრები მელოდა, ამათ შორის კი უმთავრესი – მარკო პოლოს ერკემალთან, ოვის პოლი-სთან… აიზეკ ტრეიდერმაც (“ამტორგიდან”) მზადყოფნა გამოხატა დამხმარებოდა და დამაკავშირა პარიზში მცხოვრებ ვინმე პოლკოვნიკ სლოუნთან, რომელიც საფრანგეთში საბჭოთა რუსეთის მაშინდელ ელჩს ახლოს იცნობდა.
დიახ, მოსკოვისკენ ჩვენი გზა პარიზზე გადიოდა. პარიზი, ჩემი მერიონის მშობლიურ ქალაქი… ალბათ უნდა ვიამაყო იმით, რომ მე, ამერიკელ ებრაელს, ფრანგული არისტოკრატული ოჯახიდან გამოსული ქალი მყავს ცოლად. ერთმანეთი პენსილვანიის უნივესიტეტში გავიცანით, სადაც საფრანგეთიდან ჩამოსული მერიონი ლიტერატურას ეუფლებოდა, ხოლო მე – ბიზნეს-ადმინისტრირებას. მერიონს შეეძლო ფრანგი პოეტის, სენ-ჟონ პერსის ცოლი გამხდარიყო, მერე ნობელის პრემიაც რომ მიიღო, ჰო – სენ-ჟონ პერსმა მას ხელი სთხოვა, მაგრამ მერიონმა უარი უთხრა. საქმე ის გახლავთ, რომ, მართალია, მერინოს ძალიან უყვარს პოეზია და მწერლობა საერთოდ, მაგრამ არ უყვარს საფრანგეთი და ევროპა როგორც ასეთი – “დრომოჭმულ ტადიციებში ჩარჩენილი ბებერი ევროპა…” ჩემი მეუღლე ნამდვილი ლიბერტარიანელია – თავისუფლების, დემოკრატიის, სქესთა თანასწორობის, სოციალური სამართლიანობის მხურვალე ქომაგი. ვერ ვიტყვი, რომ იგი მებრძოლი ფემინისტია, სულაც არა, მაგრამ მუდამ მიაჩნდა, რომ საზოგადოებრივ პროგრესში ქალს განსაკუთრებლი როლი უნდა მინიჭოს. 20-იან წლებში მასაც და მეც გვწამდა, რომ ამერიკა სწორედაც ამგვარი საზოგადოებრივი პროგრესის გზას დაადგა – მოდერნიზაციის გზას, რომელიც ევროპაში ანტი-დემოკრატიულ, ტოტალიტარულ-კომუნისტურ დეფორმაციას განიცდიდა. ამიტომაც გააკეთა მერიონმა არჩევანი ამერიკაზე და ჩემზე – იქაურ ებრაელზე. მერიონის სანათესავო, “არისტოკრატულად შუასაუკუნეებში ჩარჩენილი,” დიდი აღტაცებით ამ ნაბიჯს არ შეხვედრია, მაგრამა ყველაფერი მალევე მოგვარდა – მე ხომ საკმაოდ შეძლებული ოჯახის საკმაოდ პერსპექტიული წევრი გახლდით და მათ ეს დაინახეს…
პარიზში ჩასვლისთანავე პოლკოვნიკ სლოუნს დავუკავშირდი და ორიოდ დღეში, მისი მეშვეობით, რუსეთის ელჩთან სადილზე მიპატიჟებაც მივიღე. სადილი ელჩის რეზიდენციაში გაიმართა. ვერ ვიტყვი, რომ ჩვენი მასპინძლები მეტად წააგავდნენ ტურგენევის რომანებში ამოკითხულ პერსონაჟებს, მაგრამ სუფრა მართლაც რომ რუსულად მდიდრული იყო – შავი ხიზილალით, შებოლილი ზუთხით და მისთანა დელიკატესებით გაჯერებული. ელჩი იმთავითვე დაინტერესდა ჩემი პერსონით – როგორც ჩანდა, პოლკოვნიკმა სლოუნმა მანამდე ჩემი საკმაოდ “შთამბეჭდავი” პორტრეტი დაუხატა: რომ მე არ გახლდით ჩვეულებრივი ვაჭარი ნეგოციანტი, არამედ ამერიკული ბიზნეს-წრეების მიერ გამოგზავნილი “მზვერავი,” რომელსაც უნდა დაედგინა თუ რამდენად სანდოა საბჭოთა რუსეთი კონცესიების განხორციელებისა და სასესხო ურთიერთობების თვალსაზრისით, განსხვავებით, ვთქვათ, იგივე პოლონეთის მთავრობისგან, რომელიც დიდი სანდოობით არ გამოირჩეოდა. ელჩს უკვე გამზადებული ჰქონდა მოსკოვში ჩემს მიერ წარსადგენი რამდენიმე სარეკომენდაციო წერილი, მათ შორის – საგარეო საქმეთა მინისტრ ლიტვინოვთან. უცხოური კაპიტალდაბანდება უმნიშვნელოვანესი თემა იყო მაშინდელი რუსეთის ხელისუფლებისთვის და ამ საქმეში საგარეო უწყებას წამყვანი ფუნქცია ენიჭებოდა. ელჩი სიამაყით საუბრობდა “ამხანაგ ლიტვინოვის” შესახებ, რომ იგი უაღრესად განათლებული და გონებაგახსნილი პიროვნება იყო, ისევე როგორც მისის წინამორბედი – ჩიჩერინი, ბოლშევიკების მხარეზე გადასული არისტოკრატი, შესანიშნავი პიანისტი და მუსიკოლოგი, რომელმაც ბრწყინვალე წიგნი მიუძღვნა გენიალური მოცარტის ცხოვებასა და შემოქმედებას…
ღირშესანიშნავ საბჭოთა დიპლომატთა შესახებ საუბრის ბოლოს, დესერტის მირთმევისას, “მაიმუნების პროცესზე” გადავერთეთ. ბატონი ელჩი მერიონის საქმიანობით დაინტერესდა და მისი ჟურნალისტობის ამბავი რომ შეიტყო, ჩაეძია – ალბათ თქვენს ჟურნალში სტატიების ციკლსაც მიუძღვნით ჩვენს ქვეყანას. მერიონმა მიუგო, რომ მას აინტერესებდა ქალის მდგომარეობა დღევანდელ რუსეთში, მისი უფლებები და, საერთოდ, პირონების თავისუფლების საკითხი რევოლუციური გარდაქმნების პერიოდში. ელჩმა სხარტად აიტაცა ადამიანის უფლებათა თემა და მცირე საბჭოურ-პროპაგანდისტული ტირადის შემდეგ, რომელიც შეეხო “განთავისუფლებულ ქალს,” “განთავისუფლებულ შრომას” და ა.შ., ყურადღება გაამახვილა განათლების უფლებაზე, როგორც ადამიანის უფლებათა უმნიშვნელოვანეს შემადგენელზე. განათლების საბჭოური სისტემა მსოფლიოში ყველაზე პროგრესულია და, მომიტევეთ, მაგრამ – ამერიკულსაც კი უსწრებსო, აი, თუნდაც, დარვინიზმის სწავლების პრობლემა ავიღოთო: დარვინიზმსა და ევოლუციის თეორიას ჩვენში ყოველგვარი შეზღუდვების გარეშე ასწავლიანო, ხოლო ამერიკაში ჯერაც კატეგორიულად ითხოვენ ამ საგნის სწავლების აკრძალვასო – “დეიტონელი მასწავლებლის, ჯონ სკოუპის პროცესი მაქვს მხედველობაში, რომელიც დარვინიზმის სწავლებისთვის სასამართლომ დამნაშავედ სცნო…” მერიონი დაეთანხმა ელჩს იმ საკითხში, რომ გარკვეული რელიგიური ფუნდამენტალიზმი და ტრადიციონალიზმი ჯერაც საკმაოდ ღრმადაა გამჯდარი საშუალო ამერიკელის, თეთრკანიანი ანგლო-საქსი პროტესტანტის გონებაში, მაგრამ ეს ე.წ. “მაიმუნების პროცესი” განსაკუთრებულ მოვლენად იქცა ჩვენი საზოგადოებისთვის: “სკოუპის ადვოკატი კლარენს დაროუ ლიბერალურ ფასეულობათა ნამდვილ ადეპტად მოგვევლინა ამ პროცესზე და, მიუხედავად საქმის წაგებისა, დაროუს მხურვალე გამოსვლებმა, ხოლო პროცესს მთელი პრესა და რადიო საშუალებები აშუქებდა, ნათელყო, რომ სამეცნიერო პროგრესს ამერიკაში ვეღარაფერი შეაჩერებს. მის ირგვლივ წამოწყებული საჯარო განხილვებისა და იქ გაჟღერებული მოსაზრებების წყალობით, ეს სასამართლო პროცესი, მთლიანობაში, არა მხოლოდ დარვინიზმის, არამედ დემოკრატიზმის შესანიშნავ გაკვეთილად მოგვევლინა, შეიძლება ითქვას…” დასძინა მერიონმა. იმ ხანად არც მე, არც მერინოს საბჭოთა სისტემის წინააღმდეგ ახირება არ გვქონდა – რომ იგი ტოტალიტარისტულია და ადამიანის თავისუფლებას ზღუდავს; მეტიც, მე ხომ იქ ბიზნეს-კონცესიების პერსპექტივები მაინტერესებდა, უპირველეს ყოვლისა, და სწორედ ამ თვალსაზრისით ველოდი იმის გარკვევას, თუ რა შედეგები გამოიღო კომუნისტების მიერ განხორციელებულმა სოციალურმა, ეკონომიკურმა და პოლიტიკურმა ექსპერიმენტმა. (აბა რას წამოვიდგენდით, თუ რა ელოდა საბჭოთა რუსეთს, იქ მცხოვრებ ხალხს და მათ უფლებებს)… და ის დიპლომატიური ვახშამიც ოპტიმისტურ ნოტაზე დასრულდა – საბჭოტა კავშირის და ამერიკის შეერთებული შტატების ეკონომიკური ურთიერთობების გაღრმავებისა და წარმატებული განვითარების იმედით. ელჩს გულითადი მადლობა მოვახსენე სარეკომენდაციო წრილებისთვის, თბილი მიღებისთვის და დავემშვიდობე – მეორე დღეს, დილაადრიან, მოსკოვში მივემგზავრებოდით.
მოსკოვის რკინიგზის სადგურზე საგარეო სამინისტროს წარმომადგენელი დაგვხვდა, რომელმაც საკმაოდ კარგად შენახულ (რევოლუციური ქარტეხილების მიუხედავად) სასტუმროში დაგვაბინავა. იმავე სასტუმროში დაედო ოფისი მოსკოვში “ნიუ-იორკ ტაიმსის” კორესპონდენტს, უოლტერ დიურანტის , უაღრესად სიმპათიურ კაცს, რომელიც შესანიშნავად ფლობდა რუსულს. პირველ ხანებში სწორედ იგი მიწევდა მეგზურობას ბოლშევიკთა ქვეყნის დედაქალაქში –– დიურანტის კარგი კავშირები გაება სხვადასხვა იქაურ წრეებთან, საგარეო თუ სავაჭრო ორგანიზაციების თანამშრომლებთან. არაფორმალური ურთიერთობების საქმეც კარგად ჰქონდა აწყობილი – ხელოვნების ხალხთან, მწერლებთან და ა.შ. იმ პერიოდში საბჭოთა ხელისუფლება თავის მოქალაქეებს არ უკრძალავდა ამერიკელებთან ახლო ურთიერთობას, იმიტომ რომ ქვეყანას დოლარები ესაჭიროებოდა, ხოლო დოლარები სწორედ ამ ამერიკელებს უნდა მოეზიდათ. უოლტერ დიურანტის სახლში ერთი უსახელო კატა ჰყავდა და ერთიც მოსამსახურე, სახელად კატია – საამო გარეგნობის რუსი ქალი, რომელიც ღამღამობითაც მასთან რჩებოდა და მომსახურების უფრო ინტიმურ სახეობებს სთავაზობდა ამერიკელ დამქირავებელს. არა, კატიას მართლა უყვარდა ეს ამერიკელი, სულ თვალებში შესციცინებდა, და არა იმიტომ, რომ მისგან სამსახური და ფული ჰქონდა, არამედ, იმიტომ, რომ რუსი ქალი, საერთოდ, მამაკაცის მიმართ გაცილებით უფრო თბილი, მიმნდომბი და ვნებიანია, ვიდრე ეს ჩვენშია მიღებული. რუსეთში მოგზაურობისას დავრწმუნდი, რომ რუსული ხასიათის, რუსული სულის საიდუმლო რუსი ქალის მკერდში სცემს და არა რუსი მამაკცისა, რომელიც ალკოჰოლისადმი ავადმყოფურმა მიდრეკილებამ ერთობ დააკნინა.
ერთ საღამოს უოლტერმა მოსკოვის ახალგაზრდა კომუნისტთა კავშირის, ეგრეთ წოდებული “კომსომოლის” მესვეურთა მიერ გამართულ ვახშამზე მიგვიყვანა. სუფრის თავში ლენინის დიდი ბიუსტი დაედგათ, ხოლო თავად სუფრაზე – არყის ბოთლები. გვერდით ახალგაზრდა ქალი მომიჯდა: სადად ეცვა, რაღაცა სამხედრო უნიფორმის მაგვარი, მაგრამ ისეთი ლამაზი და მომხიბლავი იყო, როგორც, რა გითხრათ? აი როგორც ჩვენი კლარა ბოუ, ჰოლივუდის მაშინდელი მშვენება. მაგრამ, ამ რუს ქალს მომწვანო მონაცრისფრო თვალებში სულ სხვა ცეცხლი უთამაშებდა. მომიბრუნდა და პირდაპირ მახალა: “ჩემი ქმარი უნგრეთში იყო შეგზავნილი, ბოლშევიკური აგიტ-პროპაგანდისთვის; ორი კვირის წინ იქაურმა საიდუმლო პოლიციამ შეიპყრო, ჯერ აწამეს, მაგრამ ვერაფერი ათქმემევინეს, და მერე დახვრიტეს… ჩვენს ხელისუფლებას ვთხოვ, ახლა მე გამაგზავნოს სააგიტაციო საქმეზე; დღე-დღეზე პასუხს ველი…” აღელვებული იყო, პაპიროსს ღრმად ექაჩებოდა, ხშირხშირად აფერფლებდა. ამ გულახდილმა პათოსმა ცოტა არ იყოს გამაოგნა და მივუგე: “ჩემო ლამაზო ქალბატონო, განა თქვენც იგივე არ გემუქრებათ იქ – ჯერ წამება და მერე დახრეტა?!” “მეც ვიცი რომ ლამაზი ვარ, ხოლო ქალურ სილამაზეს ისეთივე ფუნქცია უნდა ჰქონდეს კლასობრივი ბრძოლის არსენალში, როგორც მაუზერს ანდა დივერსიულ ლიტერატურეს… ჩემი სილამაზით ბევრ მტარვალს მოვუღებდი ბოლოს და მერე თუნდაც დავეხვრიტე – ასეთ აღსასრულს ვერც კი ვინატრებდი…” “კლეოპატრასეული შარმი, პროლეტარიატის რევოლუციური ბრძოლის სამსახურში…” – გავიფიქრე მე; რუსეთის სიტორიიდან იმ “დეკაბრისტების” ცოლები გამახსენდნენ, ციმბირის მაღაროებში თავიანთ ქმრებს სურავანდით დამსკდარ ტუჩებს რომ უკოცნიდნენ… ნეტავი კლარა ბოუ თუ შეაკლავდა ვინმეს თავს რაიმე იდეისათვის?! ჩემს გვერდით მჯდომი არსება ქალური სილამაზისა და ზელოტური ფანატიზმის გასაოცარ ნაზავს წარმოადგენდა. ლენინის ვეება ბიუსტს მივაჩერდი: ამ კაცმა შესძლო და რუსეთში კომუნიზმი რელიგიად დაამკვიდრა; ჩვენი პოლიტიკოსები კი გაიძახიან – კომუნისტური რეჟიმი რუსეთში დიდხანს ვერ გაძლებსო, რა სისულელეა?! ბოლშევიკმა იდეოლოგებმა ისეთი მექანიზმი აამოქმედეს, რომელსაც ვეღარაფერი გააჩერებდა. ამაზრზენი იყო მათი მთავრობის დამოკიდებულება ხალხის მიმართ: ამ იდეოლოგების მიერ ხალხი მოიაზრებოდა რაღაცა პოლიტიკური მატერიად, რომელიც მუდმივი პროპაგანდისტული ზემოქმედების შედეგად ძალაუფლების მკვებავ ენერგიას გამოყოფს. მაგრამ, განა ფორდის კონვეიერები და საზოგადოებრივი კონტროლის სისტემები იგივე ვერაგ “სოციალურ ინჟინერიას” არ გულისხმობდა?! არა, ამერიკელები თავისუფალი ეკონომიკური მატერიისგან ნაწარმოები ხალხი ვართ – ჩვენ ვაკეთებთ ფულს, ხოლო გონივრული მიდგომის პირობებში, ფული პირადი თავისუფლების ენერგიას გამოყოფს. აკი შემდგომში თავად ფორდმაც აიცრუა გული თავის “ფორდისტულ ინჟინერიაზე” და ტრადიციულ პურიტანულ ყოფას დაუბრუნდა, ხოლო ეს მისივე თავისუფალი არჩევანის ძალით მოხდა. თან ქველმოქმედებაზეც უზარმაზარი კაპიტალი გაიღო, რომ სხვებსაც მისცემპოდათ ამ თავისუფალი არჩევანის გაკეთების საშუალება…
მოსკოვში თვენახევარი დავყავი, ბ-ნ ლიტვინოვსაც შევხვდი და ვესაუბრე, ასევე – საგარეო სავაჭრო უწყების ხელმძღვანელებსაც, მაგრამ რაც უფრო ღრმად ვიკვლევდი საკონცესიო პერსპექტივებს ბოლშევიკურ რუსეთში, მით უფრო ღრმად ვრწმუნდებოდი ამ საქმის უპერსპექტივობაში. ყველაფერს პარტიული ელიტა განკარგავდა, იქ კი ისეთი “ენთუზიასტები” ისხდნენ, ვისთვისაც ამერიკული ტექნოლოგიების იმპორტზე უფრო მნიშვნელოვანი რევოლუციის ექსპორტი გახლდათ. ჰოდა, მეც და მერიონმაც გადავწყვიტეთ ჩვენი დრო უფრო სახალისო აქტივობისთვის დაგვეთმო – მაშინ ხომ ძალიან ახალგაზრდები ვიყავით. ერთი კინო-თეატრი აღმოვაჩინეთ, სადაც სეანსის დაწყებამდე რუსები ჯაზურ მუსიკას უკრავდნენ – ანსამბლი ვინმე პარნახის ხელმძღვანელობით. არ ვიცი, როგორ შეაღწია ამ მუსიკამ რუსეთში, წინა წელს იქ თურმე კრეოლმა საქსოფონისტმა სიდნი ბეშემ იმოგზაურა. თავად ის ფაქტი, რომ რუსები ჯაზს უკრავდნენ და უსმენდნენ, იმედისმომცემი იყო – ეგებ პოლიტიკაშიც გამოვლინდეს ამგვარი ინტერესი. თუმცა, რუსების დაკრულს მთლად ჯაზზსაც ვერ დავარქმევდი – ინსტრუმენტებით ოხუნჯობას უფრო წარმოადგენდა…
ერთი გერმანელი ჟურნალისტი გამაცნეს, მოსკოვში აკრედიტებული, გაზეთ ბერლინ თაგენბლატტ-ის კორესპონდენტი ბერტოლდ ბრეხერი. იგი საკმაოდ კარგად იცნობდა რუსეთსა და რუსულ კულტურას, მეტიც – რომანოვების საგვარეულოდან გამოსული ქალბატონი შეირთო ცოლად. თუმცა, გაუგებარია, ჟურნალისტური საქმიანობის გარდა სხვა რა ინტერესები ამოძრავებდა ბრეხერს – მოგვიანებით საბჭთა ხელისუფლებამ იგი გააძევა. ქალბატონი ბრეხერ-რომანოვა რუსულ ხატწერაში ფრიად გათვითცნობიერებული პიროვნება გახლდათ და როგორც კი შევიტყვეთ, რომ ხლისუფლება ძველი ხატების აუქციონზე გატანას აპირებდა – რაღა თქმა უნდა მხოლოდ უცხოელებისათვის და მხოლოდ მყარი ვალუტის მოსაზიდად – ვთხოვეთ ჩვენთვის საექსპერტო კონსულტაცია გაეწია. ჩემი გათვლებით, რუსულ იკონებში ფულის ჩადება კარგი ინვესტიცია იქნებოდა და ამ გათვლამ გამიმართლა: ამერიკაში ეს ხატები ათმაგ და ოცმაგ ფასში გავყიდე. თუმცა ერთი შესანიშნავი ტრიპტიქი მაინც დავიტოვე – რუბლიოვის სკოლისა, რომელიც დღესაც ამშვენებს ჩვენი სასტუმრო ოთახის კედელს.
აუქციონის შემდეგ ბრეხერი და მისი დიდგვაროვანი ესთეტი მეუღლე ჩვენთან დავპატიჟეთ – როგორც რუსეთში სჩვეოდათ, ახლად შეძენილი ნივთების “განსაბანველად” – შამპანურის დასალევად. ხოლო შამპანურს თან საუბარიც მოჰყვა: რუსული და გერმანული ნაციონალური ხასიათების მსგავსება-განსხვავებაზე. “მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს შორის მუდამ გაუგებრობა იყო, იმდენად, რომ რუსული სიტყვა, გერმანელის აღმნიშვნელი – “ნემეც” – მუნჯს ნიშნავს, ჩვენ, ტევტონებს მუდამ რაღაც გვიზიდავდა სლავებისაკენ…” – ღიმილით დასძინა ბრეხერმა, მეუღლეს მკლავზე ხელი მოუთათუნა და განაგრძო: “ავიღოთ თანამედროვე გერმანულენოვანი პოეზიის მშვენება – რაინერ-მარია რილკე, რომელმაც სწორედ აქ, რუსეთში აღმოაჩინა ჭეშმარიტი რელიგიურობა, როცა მოსკოვიში მართლმადიდებლურ საეკლესიო წირვას დაესწრო; მისი შთაბეჭდილებები იმდენად მძაფრი იყო, რომ რილკემ თავისი ერთ-ერთი საუკეთესო კრებული – “ჟამნი” – რუსულ რელიგიურობასთან ზიარების შედეგად შექმნა… ვიღაც უცხო ხარ, დედა ხარ და შენ ხარ სიკვდილი… ყველა საგანთა ღრმა აზრი ხარ, შენსას კი მალავ; ყველას სხვადასხვად ეჩვენები, სხვადასხვა ძალად, ხომალდს ნაპირად ეგულვი და ნაპირს – ხომალდად… განა დიდებული არ არის ასეთი წვდომა ტრანსცენდენტური ღვთაებრივობისა? თვით მაისტერ ეკხარტსაც კი შეშურდებოდა… და ერთ მშვენიერ დღეს, ვლადიმირ ულიანოვის შეძახილზე, ამ რელიგიურმა ერმა ეკლესიების ნგრევა დაიწყო. გასაოცარია…” “როგორც ჩანს, რუსებმა ერთი რელიგია მეორით ჩაანაცვლეს” – ჩაერთო მერიონი – “კომუნიზმი ქრისტიანობის ნაცვლად – კომუნისტური ქრისტიანობა… ამ ქვეყანას სოციალური პროგრესი არ უწერია, ზედმეტად მიდრეკილია ‘მისტიკისადმი,’ დოსტოევსკის “დიდი ინკვიზიტორი” ამის თაობაზე შექმნილი საუკეთესო ტექსტია.” მერიონის ეს შენიშვნა ბეხერის მეუღლეს არ ესიამოვნა: “მაგ ‘მისტიკისადმი’ მიდრეკილება არც გერმანელებს აკლია.” ამან კი ბეხერი აალაპარაკა: “გეთანხმები, არ აკლიათ, მაგრამ სოციალურ და ეკონომიკურ გონივრულობას რაც შეეხება, ამაში გერმანელებს ბადალი არა ჰყავთ. მისტიკა და სამეურნეო გონივრულობა მათში ისეა შეზავებული, რომ იქ ვერასოდეს იბატონებენ ბოლშევიკები.” (მისტიკისა და სოციალურ-ეკონომიკური გონივრულობის შერწყმის გერმანული ვარიანტი ათიოდე წლის შემდეგ გამოვლინდა – ებრაული საკითხის “საბოლოო გადაწყვეტის” ნაცისტურ პოლიტიკაში. თუმცა ამ საშინელებას მაშინ ვერავინ წარმოიდგენდა, ისევე როგორც სტალინურ წმენდებს და რეპრესიებს – მოსკოვშიც და “ვაიმარის რესპუბლიკაშიც” მომავალს ენთუზიასმით უყურებდნენ.) მერიონმა საუბარი ამერიკულ პრაგმატიზმზე გადაიტანა, ახსენა ჯონ დიუი, მაშინ ერთობ აღიარებული ფილოსოფოსი, -აუცილებლად წაიკითხეთო, ურჩია. “რელიგიური სენტიმენტი ამერიკელებშიც საკმაოდ ძლიერია – ორთოდოქს პროტესტანტებში, მაგრამ ამათშიც კი პირადი კეთილდღეობა და ფულის კეთება ღვთისმოსაობის გამოხატულებაა – კარგი ქრისტიანი მდიდარი უნდა იყოს – ჟან კალვინის ეს შეგონება დღეს ყველაზე უკეთ ამერიკაში მუშაობს…” – დასძინა მერიონმა და შამპანურის დასხმა მთხოვა. ამის შემდეგ ფრანგი და რუსი არისტოკრატი ქალბატონები ხატების თვალიერებას შეუდგნენ, ხოლო მე ბრეხერი მოვიხელთე და რუსეთში გერმანულ კონცესიებზე დავუწყე გამოკითხვა. მისი მოსაზრებებიც დაემთხვა ჩემსას – ამ კონცესიებს დიდი მომავალი არ ეწერა. და საერთოდ: კონცესიების წარმატებული შედეგი მიუღებელი იყო საბჭოთა ხელისუფლებისთვის, იმიტომ რომ მას ესაჭიროებოდა “მტრის ხატი” – ამერიკა როგორც პოტენციური აგრესორი; ამ დემაგოგიის მეშვეობით ბოლშევიკები საზოგადოებრივ აზრს აკონტროლებდნენ და საკუთარ პოლიტიკურ შეცდომებს ჩქმალავდნენ. ასე და ამგვარად, შუასაუკუნოვანი რუსული ხატების ფონზე, პოლიტიკურ “ხატებზე” ვისაუბრეთ.
მინისტრ ლიტვინოვთან კიდევ ერთი შეხვედრა მქონდა. ამჯერად მარქსიზმ-ლენინიზმის იდეოლოგიურ მოქნილობაზე მელაპარაკა, მარწმუნებდა, რომ ეს სისტემა დიალექტიკის უდახვეწილესი გამოხატულებაა და სწორედ ამ დიალექტიკის წყალობით მან შეიძლება კაპიტალიზმის გარკვეული ელემენტებიც გადახარშოს, გარკვეულ ისტორიულ ეტაპზე და, ამდენად, დასავლური კაპიტალის ჩართვა კომუნისტური სახელმწიფოს მშენებლობაში სრულიად შესაძლებელი და გამართლებულიც იყო. ვერ გეტყვით, რა “დიალექტიკამ” მიბიძგა მაშინ და მათქმევინა: “ბატონო მინისტრო, დიდი მადლობა რომ თქვენი ძვირფასი დრო დამითმეთ და ჩემს მიმართ ყურადღება არ დაიშურეთ. იმედია, ამ პატარა საქმეზეც არ მეტყვით უარს – შუააზიაში მინდა გამგზავრება, იქაურ მთებში მობინადრე ერკემალზე სანადიროდ, ეს ცხოველი თვით მარკო პოლომ აღწერა თავის წიგნში…” ლიტვინოვს ეტყობოდა, რომ იუმორის გრძნობა არ აკლდა და მიპასუხა: “ბატონო ვასერშტეინ, როგორც ჩანს თქვენს ამერიკულ პრაგმატიზმსაც აქვს საზღვარი: ბიზნეს-კონცესიებიდან ფინანსური მოგების ძიება მოგბეზრდათ და ახლა თავგადასავლების ძიება განიზრახეთ… სიამოვნებით მოგცემდით თურქესტანის რესპუბლიკაში გამგზავრების უფლებას, რომ ბუხარა და სამარყანდი გენახათ, მაგრამ, საქმე ის გახლავთ, რომ, ჩვენს ხელისუფლებას იქაურ კონტრ-რევოლუციურ შეიარაღებულ ძალებთან ბრძოლა ჯერ არ დაუსრულებია და სიტუაცია მთლად სტაბილური არ გახლავთ – სიცოცხლის უსაფრთხოების გარანტიებს ვერ მოგცემთ.” ეს, ცოტა არ იყოს, დელიკატური საკითხი გახლდათ, დასავლეთში ყველას გვეგონა, რომ საბჭოთა ხელისუფლება მთელს ტერიტორიას აკონტროლებდა და ყველა კონტრ-რევოლუციური კერა უკვე ჩაეხშო. “ამის ნაცვლად, ბატონო ვასერშტაინ, გთავაზობთ გაემგზავროთ კავკასიაში, დედამიწის ერთ-ერთ ულამაზეს მხარეში, სადაც ჩვენ უკვე ყველაფერს ვაკონტროლებთ; ნახოთ კისლოვოდსკი, მუშებისა და გლეხებისათვის გადაცემული მეფის სასახლე-აგარაკი, სადაც შესანიშნავი გამაჯანსაღებელი კურორტია განთასებული; იქედან კი საქართველოში გადახვალთ – ეს ის ქვეყანაა, რომელიც ოდითგანვე იზიდავდა რუს პოეტ-კლასიკოსებს, პუშკინს, ლერმონტოვს, დღეს კი ამერიკული კაპიალიც მიიზიდა – თქვენი ავერილ ჰარიმანი იქ ერთ-ერთ უდიდეს კონცესიას ფლობს, ჭიათურის მანგანუმის საბადოს კონცესიას. ხვალვე გაგიმზადებენ სარეკომენდაციო წერილს ჩვენს იქაურ პარტიულ ამხანაგებთან და, მერწმუნეთ, შესანიშნავი მოგზაურობა გელით.”
საქართველოში გამგზავრების იდეა მერინოს ძალიან მოეწონა. ბრეხერმა და დიურანტიმაც იგივე მირჩიეს. ამას კიდევ ჰარიმანის ფაქტორიც დაემატა – მისი ჭიათურული კონცესია იმ ხანად ჯერ კიდევ წარმატებული ბიზნესის შთაბეჭდილებას ტოვებდა – და მეც საქართველოში გამგზავრება გადავწყვიტე. რკინიგზის სადგურში ლიტვინოვის თანაშემწემ გაგვაცილა, მინისტრის სარეკომენდაციო წერილიც გადმომცა და ჩვენთვის შერჩეული თარჯიმანიც წარმიდგინა – ვლადა გერმესოვა: “ამხანაგი” ვლადა, მეტად უღიმღამო ქალბატონი, რომელიც ასეთსავე უღიმღამო ინგლისურს ლაპარაკობდა, იქაური საიდუმლო სამსახურის – “ჩეკას” წარმომადგენელი უნდა ყოფილიყო, სავარაუდოდ. მინისტრის მოადგილე გაბადრული იდგა და ხელს გვიქნევდა, მატარებელი ადგილიდან დაიძრა და ასე დაიწყო ჩემი და მერიონის კავკასიური “გასეირნება.”
რუსეთის სტეპები, რომელთა გავლითაც ჩვენი მატარებელი კავკასიისკენ მიჩუქჩუქებდა, ისეთივე უღიმღამო იყო, როგორც ჩვენივე თარჯიმანი. მერიონმა ჩვეული ოსტატობით მოახერხა ვლადა გერმესოვას “ნეიტრალიზაცია” – ჯერ მცირე ექსკურსი ჩაუტარა ამერიკული საყოფაცხოვრებო ტექნიკისა და მოდის თაობაზე: სწრაფი მომზადების ნახევარფაბრიკატებზე, რომლებიც გაზისა თუ ელექტრო ღუმელებში შესანიშნავ კერძებად იქცეოდნენ, ასევე ტოსტერებსა და ვაფლისა თუ ბლინების საცხობ მინი-დანადგარებზე, მაცივრებზე, საყინულეებზე, ასევე – კოსმეტიკისა და მაკიაჟის, ვარცხნილობისა და საცვლების ისეთ მოდიფიკაციებზე, რომელსაც თანამედროვე ქალისათვის მეტი სოციალური დატვირთვა უნდა მიენიჭებინა. ამის შემდეგ კი, თვალსაჩინოებისათვის, რამდენიმე პოპულარული ამერიკული ჟურნალიც აჩუქა: სეტრდეი ივნინგ პოსტი, ვენიტი ფეარი, ლეიდის ჰოუმ ჯორნალი და მისთანა. და ვლადა გერასიმოვაც საათობით იკეტებოდა თავის კუპეში და თვალებით შთანთქავდა პრიალა ფერადოვან სამყაროს, როგორც მამაკაცები შთანთქავენ პორნოგრაფიულ სურათებს…
თუმცა, ვლადას დახმარება მაინც დაგვჭირდა – როგორც თარჯიმანისა. ჩვენს ვაგონში “კომსომოლის” აქტივისტები მგზავრობდნენ და აქ კი უკვე მე გამოვხატე მათთან გასაუბრების ინტერესი. ახალგაზრდებმა ჩეული ენთუზიაზმით მიამბეს საბჭოთა ცხოვრების სიკეთეებზე, რომ მანმადე, მათი მშობლები წყვდიადში ცხოვრობდნენ, ოჯახებში ლოთობა და ცემა-ტყეპა ბატონობდა, მაგრამ რევოლუციის შედეგად ყველაფერი შეიცვალა, რომ მათთვის გაიხსნა პროფესიული განათელების კარები, ფაბრიკა-ქარხნები, სპორტული და ჯანსაღი ცხოვრების შესაძლებლობები… ამგვარ ენთუზიაზმს ვერაფერს დავუპირისპირებდი – ვერც “თავისუფლებათა შეზღუდვისა” და ვერც “ცენტრალიზებული ეკონომიკის არაეფექტურობის” პრობლემას. მათ დაწვრილებით გამომკითხეს ამერიკელი ახალგაზრდების ყოფის შესახებ, შავკანიანთა ბედზე, პროლეტარულ მოძრაობაზე და ა.შ. მერიონმა ხუმრობით მიუგო, რომ ამრიკელ პროლეტართა უმრავლესობას ერთი ოცნება აქვს – გახდნენ “ბურჟუა,” ხოლო ახალგაზრდები უმეტეს დროს ავტომობილების უკანა დასაჯდომებზე ატარებენ, ქალაქგარეთ, და იქ ხვეწენ თავიანთ სექსუალურ გამოცდილებას. კომკავშირელებს სიცილი წასკდათ, ხოლო მათმა მეთაურმა განაცხადა: “თავისუფალი და უკონტროლო სქესობრივი ურთიერთობები ბურჟუაზიული გადმონაშთია. ადამიანაის სხეული ბევრად უფრო დიდი პროლეტარული მატერიის შემადგენელი ნაწილია, ხოლო ეს მატერია რევოლუციურ გარდაქმნებს უნდა მოხმარდეს და არა კერძო-მესაკუთრულ ლტოლვებს. სექსუალური ენერგია უნდა დაიხარჯოს ოჯახის, როგორც საზოგადოებრივი უჯრედის ფარგლებში, რომ მოხდეს ამ პროლეტარული მატერიის აღწარმოება,” და ა.შ. და ა.შ. ეს კაცი უმაღლესი “პარტიული სკოლის” ახალი კურსდამთავრებული იყო. მერიონმა შემომხედა და სხვების გასაგონად მითხრა: “აი, ხომ გაიგე, რა საჭირო ენერგიას ვხარჯავთ ფუჭად ღამღამობით; ამიერიდან მხოლოდ ბავშვის ჩასასახად გაგიკარებ…” კომკავშირელებს აქაც სიცილი წასკდათ, შემდეგ სიჩუმე ჩამოვარდა, მერე კი ყველამ ერთად სიმღერები წამოიწყეს – მატარებელზე, რომელიც წინ მიიჩქარის და კომუნაში გაჩერდება, სამოქალაქო ომის წითელარმიელ გმირებზე, ავიატორებზე, მაღაროელებზე, მეტალურგებზე… მათთან ერთად მე და მერიონიც წავიმღერებდი ხოლმე, ვლადა გერმესოვას დახმარებით…
მეორე დილით დანიშნულების ადგილზე ჩავედით – საკურორტო ქალაქ კისლოვოდსკში. აღმოჩნდა, რომ ჩვენი ნაცნობი კომკავშირელები სპორტული ლაშქრობის მოწყობას აპირებდნენ ერთ არც ისე მაღალ მწვერვალზე, საიდანაც შესანიშნავი ხედი იშლებოდა კავკასიონის უმაღლეს მთაზე – იალბუზზე. მე ბევრი არც მიფიქრია, ისე დავთანხმდი მათ წინადადებას ლაშქრობაში მიმეღო მონაწილეობა, თუმცა საამისო არც ტანსაცმელი მქონდა და არც სხვა რამ აქსესუარი. მერიონმა სასტუმროში დარჩენა და დასვენება ამჯობინა, ვლადა გერმესოვა კი მე შევიბრალე – ეს შუახნის ქალბატონი მთაზე ამსვლელი არ იყო. კომკავშირელთა ხელმძღვანელს იმ უმაღლეს პარტიულ სკოლაში, დიალექტიკური და ისტორიული მატერიალიზმის გარდა, ინგლისური ენის მოკლე კურსიც გაევლო და მეც ვიფიქრე, იმისი ცოდნა საკმარისი იქნებოდა, რომ კავკასიის მთიან ბილიკებზე არ დავკარგულიყავი.
იალბუზის ხედი მართლაც შთამბეჭდავი იყო. თავიდან ეს მთიანი მხარე რაღაცით კოლორადოს მაგონებდა, ეს ალბათ ყველა ამერიკელს მოუვიდოდა… მაგრამ, სამწუხაროდ, იალბუზის სილამაზით კარგად ვერ დავტკბი, სალაშქროდ ჩემი მოუმზადებლობის გამო. ასვლისას კომკავშირელებმა ტანს ზემოთ გაიხადეს, მეც საკმაოდ დამცხა ჩემს საზაფხულო პერანგში და მივბაძე. აი, სწორედ ეს არ უნდა მექნა – საშინელი დამწვრობა მივიღე; იმდენად გამირთულდა, რომ ქალაქამდე ჩასვლასაც ვერ შევძლებდი და ჩემი თანამგზავრები იძულებულნი გახდნენ პირველსავე მაღალმთიან სოფელში დავეტოვებინე, სადაც ყარაჩაი-ჩერქეზელთა ტომის ხალხი ცხოვრობდა, მაჰმადიანური რელიგიის მიმდევარი. ერთი კომკავშირელი ჩემთან დარჩა, წარმოშობით იქაური იყო.
მთელი ღამე ბოდვებში გავატარე – დამწვრობისგან სიცხემ ამიწია. რაღაცა თიხით შელესილ სახლში შემასვენეს და გულდაღმა დამაწვინეს. მოხუცი ქალი მადგა თავზე, თხის რძეში დამბალ საფენებს მადებდა. მოკლედ, ჩემი კავკასიური “ნათლობა” ასე შედგა: ჯერ იქაურმა მზემ დამთუთქა, ხოლო მერე იქაური თხის რძეში “განმბანეს.” და ცხადია “ნათლიაც” მომევლინებოდა – იმ სახლის პატრონი კაცი, რომელსაც ყველანი “თავადს” უწოდებდნენე – “პრინცს.” ტანადი და ახოვანი ვინმე იყო, როგორც ჩვენი რედ გრანჯი, ფეხბურთის იმდროინდელი ვარსკვლავი. ის თავადიც ჩემს სასთუმალთან იმყოფებოდა – “ღამეს მითევდა,” ჩერქეზულ ენაზე ჩამძახოდა რაღაცას, რასაც ვერაფერი გავუგე, გარდა ერთი სიტყვისა, რომელსაც ხშირად იმეორებდა – “ამრიქა,” “ამრიქა!” ალბათ “ამერიკას” გულისხმობდა, მე კიდევ ჩემთვის ერთადერთ ნაცნობ რუსულ სიტყვას ვიძახდი, ბოდვის ბურანში დანთქმული – “დააა, დაააა!” დილით საღ გონებაზე გავიღვიძე. “თავადი” უკვე ჩემთან იყო, მხევალ ქალს თხის ხორცის ნახარში მოატანინა და იქაური, ახლადმოხარშული ლუდი. მერე, ქამარზე გრძელი დანა რომ ეკიდა, ის დაიძრო და თითი ოდნავ გადაისერა, ჩემს ხელსაც დასწვდა და იგივე ნასერი დამადო თითზე, ამის შემდეგ კი თავისი ნაჭრილობევი თითი ჩემსას მიადო და ხმამაღლა რაღაც წარმოთქვა, რაც, ცხადია, ვერ გავიგე. მეგონა, ამ “სისხლის შერევით” ჩემი იმუნიტეტის გამაგრება სცადა, მაგრამ შემდგომში როგორც ამიხსნეს, ამ რიტუალით ძმობა შემფიცა, თურმე… მაშინ გავიფიქრე, ნეტავი ჩემი ებრაელობის ამბავი რომ სცოდნოდა, იგივეს გააკეთებდა თუ არა-მეთქი. როგორც გაირკვა, კავკასიელები ერთობ ტოლერანტულნი არიან ებრაელების მიმართ და, უმეტესწილად, ერთმანეთს ეკონფლიქტებიან.
“მონათლული” და ჩერქეზი თავადის სისხლით “სტიმულირებული” დავბრუნდი კისლოვოდსკში და მე და მერიონი ამ მაღალმთიანი საკურორტო ქალაქის დამსვენებლებში გავერიეთ: ვსვამდით რკინით გაჯერებულ “მჟავე წყალს” და სუფთა ჰაერზე ვსერნობდით. ერთხელაც, იქაურ რესტორანში, ე.წ. “კურზალში” შევედით სავახშმოდ. ჩემი ყურადღება ოფიციანტი ქალის ხელებმა მიიპყრო: გრძელი და თლილი თითები ჰქონდა, ასეთი ლამაზი ხელის მტევნები იშვიათად მინახავს. თავადაც ერთობ მომხიბლავი იყო – ყორნის ფრთის ფერი თმა, შავი თვალები და ფერმკრთალი სახე ჰქონდა, ეტყობოდა რომ გლეხური წარმომავლობისა არ უნდა ყოფილიყო. მერიონმა ჩემი მზერა დაიჭირა და მითხრა: “მოდი ერთი, ამ ქალს ფრანგულად დაველაპარაკები, ვნახოთ, რას მიპასუხებს.” და მართლაც, ჩვენმა ოფიციანტმა ქალმა მერიონს შესანიშნავი ფრანგული შეაგება. როგორც გაირკვა, იგი კავკასიის უკანასკნელი გენერალ გუბერნატორის, პრინც ვორონცოვ-დაშკოვის ქალიშვილი იყო, სახელად ნადეჟდა, ნადია; თბილისში დაბადებული და გაზრდილი, იქაურობას კარგად იცნობდა. ბევრი არც მიფიქრია, საუბარში ჩავერთე და ნადიას შევთავაზე თბილისში გამოგვყოლოდა, როგორც გიდი და თარჯიმანი, თან კარგ ანაზღაურებასაც ვპირდებოდი. მერიონიც ეგრევე დამეთანხმა, გახარებული იმით, რომ იმ აბეზარ ვლადა გერმესოვას თავიდან მოვიშორებდით. “სიამოვებით წამოგყვებით,” გვითხრა ნადიამ, “ერთი სული მაქვს აქაურობას მოვშორდე.” საუბარი მუსიკის გრუხუნმა შეგვაწყვეტინა: “კურზალის” სცენაზე ადგილობრივი გლეხების ანსამბლი გამოეფინა და ეთნიკური კავკასიური ცეკვების წარმოდგენა დაიწყო… მხოლოდ ინტერმისიებისას ვახერხებდით ერთმანეთისთვის ორიოდ სიტყვის გადაგდებას – მოცეკვავეთა აღტაცებული შეძახილების, აკორდეონებისა და დასარტყამების ხმაურით გაბრუებულები…
ორი დღის შემდეგ, კვლავ მატარებლით, ოსურ ქალაქ ორჯონიკიძეში უნდა გავმგზავრებულიყავით, იქედან კიდევ, ამჯერად ავტომობილით, თბილისისკენ ავიღებდით გეზს, ულამაზესი “საქართველოს სამხედრო გზის” გავლით, რომელიც მთელს რეგიონს კვეთდა. ვლადა გერმესოვას მოსკოვის მატარებელზე ბილეთი ვუყიდე და არც თუ მცირედი ფინანსური ბონუსიც გავუკეთე – ისიც კმაყოფილი დარჩა და ჩვენც დიდი კმაყოფილებით დავემშვიდობეთ.
კისლოვიდსკის სადგურში ერთი სიურპრიზიც მელოდა. ბაქანზე ის ჩემი “ნათლიმამა-ძმადნაფიცი” ჩერქეზი თავადი დამხვდა, ნაციონალურ ტანსაცმელში გამოწყობილი, მხარზე გადაკიდებული ორმაგი ჩანთით. “ამრიქა! ამრიქა!” გაიძახოდა თავადი. როგორც გაირკვა, იმ ღამეს, მის სახლში დასიცხული რომ ვბოდავდი და ერთადერთ რუსულ სიტყვას რომ ვიმეორებდი: “დააა, დააა!” ის თურმე მეკითხებოდა, ამერიკაში თუ წამიყვანო, მსმენია – კარგი მსროლელი მოჯირითეები გყავთ და იმათ მინდა გავეჯიბროო… თავადმა ჯიბიდან დაკეცილი ქაღალდი ამოიღო, გაშალა და მაჩვენა – ჟურნალიდან ამოხეული ფოტოსურათი, რომელზეც მერი პიკფორდი იყო გამოსახული, და მითხრა რომ ამ ქალის მოტაცებაც განეზრახა, აქ საცოლე ვერ შეერჩია და ბედი ამერიკაში უნდა ეცადა… თვალწინ მერი პიკფორდის ქორწილი წარმომიდგა, მაღალმთიან ჩერქეზულ სოფელში – მოხარშული თხის ხორცით და ლუდით გაწყობილი სუფრა, აცეკვებული მთიელები, როგორც “კურზალში”… ღიმილი შევიკავე და ნადიას მეშვეობით თავადს ავუხსენი, რომ ამერიკაში ჯერ არ ვაპირებდი დაბრუნებას, ჯერ თბილისი და საქართველო უნდა მომევლო. მაშ თბილისში წამოგყვებიო, მიპასუხა თავადმა, იქ რამე ხიფათს თუ გადაეყრები, შენს გვერდით ვიქნები და დაგიცავო – ვიცნობ ქართველებს, ხშირად გადმოდიან ჩვენს მხარეს, საქონლის მოსაპარავადო… გაპროტესტება ვერც კი მოვასწარი, თავადი ვაგონის კიბეს შეახტა და ხელი დამიქნია – მომყევიო. მერიონმა დამამშვიდა და ფრანგულ-პარიზული უდარდელობით მითხრა, “რაც იქნება, იქნება…”
მატარებლით რამდენიმე საათს ვიმგზავრეთ. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ვგრძნობდი, რომ ჩემსა და ნადიას შორის რაღაც მწიფდებოდა – ამას მეუბნებოდა მის დიდრონ შავ თვალებში ჩამდგარი სევდანარევი შიმშილი. სხვა, უფრო ხატოვან გამოთქმას ვერ ვპოულობ, ბელეტრისტი არ გახლავართ… დანარჩენი თავისით მოხდა.
ქალაქ ორჯონიკიძის ერთ პატარა სასტუმროში გავჩერდით. იმ სასტუმროს კოხტა შიდა ეზო ჰქონდა. ნასადილევს მერიონი პორტატიულ საბეჭდ მანქანას მიუჯდა, ჟურნალში გასაგზავნი მორიგი ნარკვევის საწერად, ხოლო თავადმა კუთხეში თავისი “ბურკა” დაიგო, წამოწვა და წაიძინა. მე და ნადია შიდა ეზოში გავედით – სიგარეტის მოწევა შევთავაზე. ერთ მოყუჩებულ ალაგას განვმარტოვდით, გრძელ სკამზე ჩამოვჯექით და გავაბოლეთ. მახსოვს, ვუთხარი, რომ მიუხედავად მთიანი ადგილმდებარეობისა, სიცხე მაინც იგრძნობა-მეთქი. ჰო, ცხელაო, დამეთანხმა, და თხელი პერანგის საკინძე შეიხსნა. მის თვალებში ისევ ის “შიმშილი” გაკრთა. უცებ, ხელზე ალერსი დამიწყო, მერე მომეტმასნა, მერე მისმა კოცნამ გამაბრუა და ჩახსნილი პერანგიდან ამობურცული მისი ნოტიო მკერდის სურნელმა. შეიძლება ითქვას, გონება დამიბნელდა… სრულფასოვანი კოპულაციის საშუალება იქ არ გვქონდა, არც დრო. ქალმა შარვალი ჩამიხსნა და ჩემს გაქვავებულ პენისს დაეწაფა… ვერც მაშინ ვიტყოდი ვერაფერს, ვერც ახლა გეტყვით… იმ წლებში ამერიკელები ადიულტერისადმი ერთობ “ლიბერალურ” დამოკიდებულებაში ვიმყოფებოდით, დაოჯახებამდე და მერეც არაერთ ქალთან მქონია სექსი, მაგრამ იმ ნაშუადღევს, იმ პატარა სასტუმროს შიდა ეზოში, ნადიასთან იმ ეროტიკული ეპიზოდის შემდეგ თავს ისე ვგრძნობდი, როგორც ტუსაღი, რომელსაც ბორკილები მოხსნეს და ციხის საკნიდან პირდაპირ მზით გაჩახჩახებულ ქუჩაში გააგდეს – “თავისუფალი ბრაძანდებით!” ვკოცნიდი ნადიას აწითლებულ სახეს და თავისუფლების აღუწერელი გრძნობა დამეუფლა. არ ვიცი, რა მაგიის ძალით, მაგრამ იმ ქალთან ფიზიკური სიახლოვით შევიტყვე, რომ თავისუფლება გაცილებით უფრა იდუმალი გრძნობაა, ვიდრე მანმადე წარმომედგინა – თავისუფალ ქვეყანაში გაზრდილ, ახალგაზრდა და წარმატებულ ბიზნესმენს. შემდგომში ნადიასთან ურთიერთობამ რაღაც უხილავი კარი შემიღო იმ ლამაზ სამყაროში, რომელიც მხოლოდ ფერწერულ ტილოზე ანდა რომანის ფურცლებზე ამომიკითხავს. ან ეგებ, უბრალოდ, დრო იყო ასეთი და თავში მთვრალი ჯაზი მიგუგუნებდა…
დილაადრიან ავტომობილში ჩავბარგდით და თბილისისკენ მიმავალ “სამხედრო გზას” გავუყევით. ეს მართლაც თვალწარმტაცი გზაა, რომელიც პირქუშ კლდეებში, უღელტეხილებზე და ხასხასა ბალახმოდებულ ვეება ფერდობებში გადის. მძღოლის გვერდით თავადი იჯდა – ავტომობილით აღტაცებული, ხოლო უკან ვისხედით მერიონი, მე და ნადია – ახლადწარმოქმნილ სასიყვარულო სამკუთხედად. თბილისამდე ისე ჩავაღწიეთ, კონცესიები აღარც კი გამხსენებია, თავის პორტნოი- დოქტოროუ-კიუგელმასიანად.
თბილისში ჩვენთვის განკუთვნილი სასტუმრო “გრანდ ოტელის” შესასვლელთან მძღოლსაც დავემშვიდობეთ და… თავადსაც (!) დიახ, ქალაქში შემოვედით თუ არა, ნერვიულობა დაეტყო, ბოლოს კი განგვიცხადა, რომ მშობლიური სოფელი მოენატრა და უკან უნდა გაბრუნებულიყო… თუმცა, სულ მალე, ჩერქეზი თავადი ქართველმა ჩაანაცვლა, რომელიც ასევე ჩვენი მძღოლი უნდა გამხდარიყო, და რომელიც ნადიამ წარგვიდგინა, როგორც მისი “ძველი ნაცნობი” – ტანმაღალი, შარმიანი წვეროსანი კაცი, რომლის ლამაზ სახესაც დიდრონ თვალებს შორის ამოზრდილი კეხიანი ცხვირი ამშვენებდა. ეს გახლდათ შაქრო კარმელი.

გაგრძელება იქნება
© kalmasoba.com

მთავარი კერძი ………………………………… ჯანმრთელობა
(დიაბეტი, ქოლესტერინი, გულ-სისხძარღვთა დაავადება)

დღის ულუფა ……………………………………. ტერორისტული აქტი ახალ ამსტერდამში, თხის გრიპი, ომი თურქმენეთში

ცივი კერძები

ქალაქური ამბები ვეგეტარიანელთათვის

ოჯახურად დამზადებული ქალაქური ამბები

სალათი “რეგიონი”

სალათი “ლიტერატურა, მუსიკა, ფერწერა”

სუპი “სპორტი, ცირკი, კინო”

ცხელი კერძები

შობადობა

სიკვდილიანობა

უიღბლო\იღბლიანი ქორწინება

პოლიტიკა

სიყვარული

გაბუტვა, როგორც ეგზისტენციალური აქტი

ფობიათა პალიტრა

სკლეროზი

წარსული\მომავალი

სამარხვო მენიუ

რელიგია

აპოკალიფსისი

პირად (და სხვათა) ცოდვების მიმოხილვა\ანალიზი

დესერტი

სექსი

მისტიციზმი

სიძულვილის ნთხევა მავანთა მიმართ

დელიკატესები

პედოფილია

ნეკროფილია

ზოოფილია

კერძების ფასს არ შევუშინებივარ, მთავარი კერძისა და დღის ულუფის გარდა ყველაფერს ერთნაირი ფასი ჰქონდა, იმ ორის შეკვეთას კი ისედაც არ ვაპირებდი.
რაც აქ დავდივარ, რამდენჯერმე გავსინჯე უიღბლიიღბლიანი ქორწინება, სიყვარული, ფობიათა პალიტრა, პოლიტიკა, ცივი სალათი ლიტერატურა, მუსიკა, ფერწერა (ასე თუ ისე, ჩემი თემებია), პირად და სხვათა ცოდვების მიმოხილვა\ანალიზი და, ცხადია, სიყვარული, ხოდა, გამოვტყდები, ძალიან კმაყოფილი დავრჩი ამ კერძებით. დესერტი პრინციპულად არ შემიკვეთავს არასდროს, ხოლო დელიკატესებს მხოლოდ ერთხელ, ცნობისმოყვარეობის გამო გავუსინჯე გემო და მეტჯერ აღარც მიმიკარებია პირი.
წინა მოსვლაზე პოლიტიკით გავძეხი (კავკასიაში კვლავ ბომბები ცვიოდა და არ შემეძლო, არ გამესინჯა), მაგრამ როგორც მოსალოდნელი იყო, მძიმედ მოვინელე. ერთი კია, მშვენივრად ვისაუბრეთ, საფუძვლიანად განვიხილეთ თითოეული პუნქტი. დღეს კი სენტიმენტების ხასიათზე გახლდით და ამიტომ კერძები საკმაოდ სწრაფად შევირჩიე (ზოგჯერ, მტანჯველი წუთები გადის, სანამ სასურველ საკვებს მივაგნებ).
- შეუკვეთავთ რამეს? – მკითხა ოფოციანტმა და პროფესიული კალამ-წიგნაკი მოიმარჯვა.
- მმ… დიახ, – თვალი გადავავლე მენიუს, – ვეგეტარიანული ქალაქური ამბები ძალიან, ძალიან ცოტა… ცხელებიდან – სიყვარული. ესაა და ეს.
- როგორც იქნა, შეუკვეთეს რაღაც ადამიანური, – გაეღიმა ოფიციანტს, – დღეს ყველა თხის გრიპზეა შეშლილი.
- მე მესმის მათი, – დავიჭყანე თანაგრძნობით გამსჭვალულმა, – აცივდა და შეშინდნენ… მაგრამ მე არ მეშინია!
- ვინ გნებავთ, რომ კერძები გაგასინჯოთ?
- ნომერმა ცხრამ, როგორც ყოველთვის.
- პარიკი?
- ქერა… ქერა, რასაკვირველია. ბებიაჩემს ჰქონდა ქერა თმა. მისი გაზრდილი ვარ…
ოფიციანტმა დინჯად ჩაიწერა ჩემი სურვილები და თავის დაკვრით გამეცალა.
ცოტა ხანში “ნომერი ცხრაც” გამოჩნდა – ლამაზი, ენერგიული და ლოყაწითელი. თავზე, ჩემი შეკვეთის შესაბამისად, ქერა პარიკი ედო.
- როგორ ხართ, ბატონო როსტომ?
- მადლობა, გენაცვალე… მოშიებული, როგორც ხედავ.
“ნომერმა ცხრამ”, როგორც ბავშვს მზრუნველმა აღმზრდელმა, წინსაფარი მიმიბნია მკერდზე, წინ ჩამომიჯდა და საქმიანად მითხრა:
- თუკი ცრემლები წამოგივათ, ამით მოიწმინდეთ.
- ხო, მაგრამ ჯერ ხომ ქალაქური ამბები მოდის?
- გარდაცვალებებიც არის და ამიტომ ვიფიქრე… მეთქი, თქვენი ახლობელი არ იყოს ვინმე, თქვენი თაობის ხალხია…
“ნეტა არ შემეკვეთა!” – გავიფიქრე, თუმცა ძალიან შევეცადე, სახეზე არ დამტყობოდა უკმაყოფილება.
ზოგჯერ შეუკვეთავ რამეს და მერე უკმაყოფილო რჩები, ან გაძღები და გადახდა არ გინდა. რას იზამ. ასეთია ადამიანი.
თუმცა ამჯერად გადავრჩი, “ნომერ ცხრას” განსაკუთრებულად დამთრგუნველი არაფერი მოუყოლია (ნეკროლოგს ურეაქციოდ გავეცანი – გარდაცვლილთა შესახებ არაფერი მსმენოდა), ქალაქის ამბებს მოკლედ ჩამოვყევით, ბლომად მოვყევით უმარილო ჭორებიც… ამ ყველაფერს აშკარად უკლდა ზეთი და პილპილი.
“ნომერ ცხრას” ბოდიშის მოხდაც მოუწია:
- ჩვენი ბრალი არ არის, ბატონო როსტომ, ამინდი იყო ცუდი, მომწოდებლებს ბევრი არაფერი ჰქონდათ, მზარეულების ფანტაზიორობამაც ვერ გვიშველა.
“ეჰ, ავჩქარდი, ეს არ უნდა შემეკვეთა, არა… იქნებ ფული არ გამომართვან! ბოლოს და ბოლოს, ამათი ერთგული კლიენტი ვარ!”
- თუ გნებავთ, ტონს შევცვლი, – შემომთავაზა, – ნაკლებ ოფიციალურად მოგითხრობთ, უფრო დესერტის ტემბრით… ეგებ გემო შეემატოს.
რა უნდა მეთქვა? პროფესიონალი ეგ იყო. ჩემი შეკვეთა მას უნდა გადაერჩინა.
- ადრე უნდა გეფიქრა ამაზე!
დასჭექა ერთ-ერთ მაგიდასთან მდგომმა “ნომერმა 14-მა” (აქ ეს ჩვეულებრივი ამბავია), მისმა კლიენტმა კი უხერხულად მიიხედ-მოიხედა და მორცხვად ჩაილაპარაკა:
- მართალი ხარ, ცამდე მართალი ხარ…
ეტყობა, პირველად იყო აქ.
ჩემი მკვებავი მართალი აღმოჩნდა – საუბრის უშუალო მანერამ (თბილმა ტემბრმა) აშკარად მეტი სიცხარე შემატა მლაშე ქალაქურ ჭორებს. შეიძლება ითქვას, მოვღონიერდი კიდეც. თუმცა რეალურად ჯერაც უჭმელი ვიყავი.
მალე ჩემი ნაცნობი ოფიციანტი მოგვიახლოვდა და ტაქტიანად შეგვახსენა:
- ცხელი კერძის დროა.
- როგორც იქნა, – მოვიფშვნიტე ხელები.
მუსიკოსები შემდეგი ოპუსის შესრულებას შეუდგნენ.
- დღეს სიყვარულის ხასიათზე ვართ, ბატონო როსტომ? – ეშმაკურად (მე რომ მიყვარს, ისე) გამიღიმა “ნომერმა ცხრამ”.
- სხვა ხასიათს არ ვცნობ, – ღიმილითვე დავუბრუნე ხურდა.
- სიყვარულის ახსნა? – მკითხა.
- არა…
- პირველი პაემანი?
- მეორე… არა, მესამე…
- სექსი გვქონდა?
- არა… უფრო სწორად, კი, ორჯერ…
- დიდი ვნებაა?
- დიდი, კი.
- ეჭვიანობთ რამეზე?
- არ ვიცი.
- კონფლიქტით ვასრულებთ?
- ვაი… წარმოდგენა არა მაქვს! ვნახოთ. სასიყვარულო კონფლიქტით, ალბათ… დაშორება არ ღირს.
- ცრემლები?
- ა-არა. ნაკლებად.
- გზად გამოჩნდება, არა?
- აჰა.
- რამე მქვია?
- კი, ანა მინდა.
“ნომერი ცხრა” თავის სკამიანად მომიჩოჩდა და მხარზე ჩამომადო თავი. მეტისმეტად უცებ შეუდგა ჩემს კვებას.
- დავიღალე აქ, – ჩაილაპარაკა.
- მართლა? რატომ? – შევეკითხე ოდნავ დაბნეულმა; თავიდან ყოველთვის მიჭირს, თავს უხერხულად ვგრძნობ. მგონი, შევწითლდი კიდეც.
მან კი ყოველგვარი შემზადების გარეშე მეორე, მსუყე ლუკმა ჩამჩარა პირში:
- მინდიხარ…
- მეც, – დავხედე ზემოდან. სხვა შემთხვევაში, აუცილებლად ვაკოცებდი შუბლზე, მაგრამ აქ კოცნა აკრძალულია – საჭმელს ვინ კოცნის!
- მინდა სულ გეფერო, – მითხრა, – ქუჩაშიც, სამსახურშიც, აქაც… შენ კი იბოჭები. ამათი გერიდება?
ცოტა მემწარა ეს ლუკმა, თუმცა ხელზე ხელი ჩამოვადე (ეს ნებადართულია) და რაკი სხვა ვერაფერი მოვიფიქრე, მხოლოდ ესღა ვუჩურჩულე:
- მეც, ჩემო პატარავ.
- არა, შენ გეშინია, – აწია უცებ თავი.
- ღმერთო ჩემო, რისი?
- გეშინია, რომ დაგვინახავენ.
- ისედაც გვხედავენ, რა მოხდა!
- აღარ შემიძლია მუდმივ მალვაში ყოფნა. მინდა თამამად ვიდგე შენს გვერდით, შენთან ერთად ვიარო, როცა მინდა დავრეკო, როცა მომეპრიანება, მაშინ მოვიდე შენთან…
ფილე ძნელად იჭრებოდა, გადაყლაპვა მიჭირდა.
- სულ ჩემთან ერთად არ ხარ? – ვკითხე გაოგნებულმა.
მან კი ცრემლიანი თვალებით ამომხედა და გაბრაზებულმა მითხრა:
- ვეჭვიანობ.
მეგონა, მე უნდა მეეჭვიანა, თურმე, ეს ეჭვიანობდა.
- ვისზე, ანა, შენ მიყვარხარ, შენს მეტი არავინ მინდა!
- როცა წარმოვიდგენ, რომ ღამე ცოლთან ერთად წვები, შენი მოკვლა მინდება… ან თუ მოკვლა არა, ნომრის ამოშლა მაინც ტელეფონიდან.
აჰ, აი, თურმე, რაში ყოფილა საქმე! კერძს ცოლი მოჰყოლია გარნირად. ამაზე არ შევთანხმებულვართ, თუმცა არა უჭირს – უკან ხომ არ გადმოვაფურთხებდი!
- გთხოვ, ნუ ვილაპარაკებთ დღეს ჩემს ცოლზე, – გამოვსცერი კბილებს შორის.
- ეფერები ხოლმე?
- ანა, გთხოვ…
- კოცნი?
- ანა…
- ჩემზე უკეთესია ლოგინში?
როგორ ჰყვარებია ამ ბავშვს საკუთარი თავის წვალება!
ასეც ვუთხარი:
- მაზოხისტი ხარ.
- მასაც უკოცნი კლიტორს?
კინაღამ გადამცდა. პიანისტმაც კი გამოიხედა.
- ანა, გემუდარები…
- გაშორდი, – მომახალა გაბუტული ბავშვივით.
მომეჩვენა, რომ მეტისმეტად სწრაფად მაჭმევდა – ბოლო ლუკმამ ენაც კი დამიწვა. სული მაინც შეებერა!
- განა მუდმივად შენთან არა ვარ? რა ბუზმა გიკბინა? – ვაღიარებ, საშინელ ფორმაში ვიყავი, თავში იდიოტური სიტყვები მომდიოდა, – შენ მინდიხარ, მხოლოდ შენ, სხვა არავინ, ვერ ხედავ?
- ხო, მხოლოდ გინდივარ, – ცრემლი ჩამოუგორდა მარცხენა თვალიდან.
გული მომიკვდა.
ღმერთო, თურმე, რა საშინელ სატანჯველში მყოლია ეს ბავშვი, ჩემი პატარა ანგელოზი, ჩემი პატარა ბეღურა…
- როგორი უსამართლო ხარ, ანა, მე არ მიყვარხარ? მე?
- გგონია, ვერ მოგივლი? ფიქრობ, რახან ოცდაორი წლით უმცროსი ვარ შენზე, ახალგაზრდა საყვარელს გავიჩენ? ასეთ ქარაფშუტად მიგაჩნივარ? რას აკეთებს შენი ცოლი ისეთს, რასაც მე ვერ შევძლებ? მითხარი, რა გაკავებს მასთან!
- ანა, უხერხულია… გვიყურებენ.
- გვიყურონ! – აუწია ხმას, – გვიყურონ! ფეხებზე მკიდია… მე არაფერს ვმალავ…
- რა დაგემართა? უწინ არასდროს გიქნია ასეთი რამ… გინდა, წავიდეთ აქედან?
მე თვითონაც არ ვიცი, რეებს ვბლუყუნებდი…
- სად? ისევ მანსარდაზე, მთელი ქვეყნიერებისგან მალულად? აღარ მინდა, გმადლობ…
- გავშორდები, აგერ ნახავ, – ვუთხარი აბსოლუტურად გულწრფელად.
- არ მჯერა… მერამდენედ მეუბნები ამას!
მეგონა, პირველად ვამბობდი. არა უშავს.
- როგორ დაგიმტკიცო, რომ შენს მეტი არავინ მიყვარს?
- წამოდი ჩემთან…
- წამოვალ, ანა, წამოვალ…
- აი, კიდევ… ისევ მეორდები… ნუთუ შენ თვითონ არ იღლები ამით?
- რა უთხარი შენს დას? – დაუყვირა “ნომერმა 14-მა” დაფეთებულ კლიენტს.
- მომისმინე, მამა, – ალუღლუღდა ეს უკანასკნელი, – თუ მადროვებ, ყველაფერს აგიხსნი…
მათთვის არ მეცალა – ჩემი კერძიც მყოფნიდა.
- შეიძლება თავშეკავება მმართებს, მაგრამ მართლა აღარ მყოფნის ძალა, – ანამ სახეზე აიფარა ხელები, – ყველა დამნაშავესავით მიყურებს… ჩემი ცხოვრება ერთ დიდ შეცდომად იქცა… შენ კი არ მიცავ მათგან. განა მართლა რამეს გთხოვ? უბრალოდ შენს მეტი არავინ მყავს… და არც არავინ მყოლია…
- როგორ თუ არ გყოლია? აბა, ის სერჟანტი?
(სერჟანტი – ხომ კარგად მოვიფიქრე?)
- მოგატყუე… არც ეგ.
წიწაკა შემყვა… ხველა ამივარდა. სული ძლივს მოვითქვი.
- როგორ, ქალიშვილი იყავი? ხომ მივხვდებოდი…
- კაცთან შენამდე მხოლოდ ერთხელ მქონდა ურთიერთობა… ესეც სკოლაში. ჩემმა სასწავლო ნაწილმა გამაუპატიურა. მას მერე კაცების მეშინია. უფრო სწორად, შენამდე მეშინოდა…
მომკლა, მომკლა ამ ბავშვმა! აღარ ვიცოდი, რა მეთქვა, ან კი რა აზრი ჰქონდა რამის თქმას… კვლავ მისი ხელი მოვიქციე ჩემს მუჭში და მკერდზე მივიკარი. მინდოდა, რაღაც ფიცის მსგავსი მეთქვა, ჩემს სიტყვებში დამერწმუნებინა, მაგრამ ვერაფერი მოვიფიქრე, ლუკმებს დაუღეჭავად ვყლაპავდი:
- მიყვარხარ, პატარავ… ნუ გეშინია… ყველაფერი კარგად იქნება…
ანა ატირდა. მომეკრო. ვეღარც მე შევიკავე თავი – მეც ამეტირა (კიდევ კარგი, წინსაფარი მეკეთა), დამარილებული ცრემლებით შევუსველე პარიკი.
უცებ შეჩერდა, ბავშვივით, მკლავით მოიწმინდა ცრემლები და მკაცრად, ამაყად ჩაილაპარაკა:
- ფეხმძიმედ ვარ.
აი ბოყინიც იმას ერქვა, მე რომ ამომსკდა. გაოგნებული შევყურებდი. როგორ თუ ფეხმძიმედ?
ანას არაფერი უთქვამს, არც თვალებში შემოუხედავს ჩემთვის, წამოდგა და გასასვლელისკენ გაიქცა.
თეფშზე აღარაფერი იდო – ბზინავდა.
ბოლო ლუკმამ ყველაზე მეტად მასიამოვნა. წუთები დამჭირდა გამორკვევისათვის.
ისევ “ნომერი 14-ის” მორცხვმა კლიენტმა გამომაფხიზლა, აღელვებული ამბობდა, ომის დროს დაიკარგაო, ოღონდ რა – ვერ გავიგონე.
მე ოფიციანტს ვუხმე და ანგარიში მოვითხოვე.
- გეამათ? – მკითხა.
- ახლაც თითებს ვილოკავ, უგემრიელესი იყო! – შევცინე კმაყოფილმა, – ჩემგან დიდი მადლობა “9-ნომერს”.
- აუცილებლად გადავცემ.
ამასობაში, დაღამებულა კიდეც.
შვეიცარმა თავაზიანად გამომიღო კარი და მხიარულად მომაძახა:
- კვლავ გვეწვიეთ!
განა თქმა სჭირდებოდა ამას? აბა, რას ვიზამ! ამათ მეტი ვინ მყავს. რომ გაკოტრდნენ, თავს არ ვიცოცხლებ.
კიდევ უფრო აგრილებულიყო. ქარი მძლავრად არხევდა ალაგ-ალაგ ყვითელფოთლებშერჩენილ ხეებს.
სახლში სოსისების მოხარშვას ისევ გარეთ ჭამა ვამჯობინე. მიუხედავად იმისა, რომ დღიური საზომით საკმარისზე მეტი ფული მქონდა დახარჯული, მაინც შევედი MCdonalds-ში და მშვიდად გამოვძეხი. “ერთზე მეტი, ორზე ნაკლებიდან” გამოსვლის შემდეგ, როგორც წესი, საშინლად მშია ხოლმე.

2010, სექტემბერი

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

რა იყო, რა ჭირი დამეტაკა?

გავედი გაჩერებაზე, დავდექი და… საკუთარი სახელი ვეღარ გავიხსენე. შემეშინდა.
მოვიდა ავტობუსი. ჩავჯექი. ოფლად ვიწურები – ღმერთო, ნეტა რა მქვია, ნეტა რა მქვია-მეთქი…
მივედი ბაზარში, ხელდახელ გავყიდე მაისის ბალი, ვიყიდე პამიდორი და უკან გამოვბრუნდი.
გამოსასვლელში ფეხი გადამიბრუნდა და პირქვე წავემხე. პამიდორი დამეპნა. სულ ერთიანად ამოვიგანგლე ბაზრის მტვრში. ძლივს ავითრიე წელი. შავი კალგოტკები მუხლებზე გადამთხლეშოდა. წამოვკრიფე ჩემი გაუბედურებული პამიდორი და ონკანისკენ წავჩლახუნდი.
იქ ნაცნობი ქალი დამხვდა – ზეინაბი. ამ ყოფაში რომ დამინახა, შეწუხებულმა შეიცხადა, ეგ რა მოგსვლია ეთერ, რას გავხარო!
ცა გამეხსნა.
- ეთერა მქვია, ეთერა! – ვიმეორებდი გუნებაში და გახარებული სულელივით ვიკრიჭებოდი.

ჭირისუფალი

სოფელში მიცვალებულის გამოსვენების დრო რომ მოატანს, შუკაში გამოდის, მეზობლის ღობეს მიეყრდნობა, თხელი, ძარღვებადქცეული ხელით სახეს იჩრდილავს და გაღმა იყურება. გაღმა გახუნებული მთებია. ერთი მთის უბეში პატარა, თეთრი ეკლესია დგას. ეკლესიასთან სოფლის სასაფლაოა შეფენილი.
…დგას და უყურებს, როგორ აჰყავთ მიცვალებული სულ მაღლა და მაღლა, როგორ ასაფლავებენ, მერე, ნელ-ნელა როგორ ბრუნდება ხალხი სოფელში.
…მან ჯერ ორი თვის გოგონა დამარხა, მერე მამამთილი და დედამთილი, მერე ოცდაათი წლის ვაჟკაცი ჩადო მიწაში, შემდეგ კი ქმარი.
აქედან კარგად ჩანს მისი ოჯახის განსასვენებელი.
…მაღალი, გამხდარი დედაკაცი ღრმა ფიქრშია წასული და მეჩვენება, რომ ამ დროს, ის გაცილებით მეტს ხედავს, ვიდრე მთელი ჩემი სოფლის საქალეთი.

ორი ანიჩკა

სალ კლდეებში ჯიხვები ცხოვრობენ, გაღმა – ჩეჩნები. მდინარე ყუროს სათავესთან, სპილენძით მდიდარი ნიადაგიდან ჟანგისფერი წყალი ჟონავს. მიწა ირღვევა და ქაფიან მდინარეში იხრჩობა. გადარეული ყურო აქაურობას მალე ერთიანად ჩარეცხავს. მწყემსების ნაბინავრის ნახევარი უკვე წაიღო. დარჩენილ კედლებში მეცხვარის თეთრი ძაღლის გვამი იხრწნება.
სათიბს დაბლა განახლებული ეკლესია და სტეფანწმინდელების საფლავებია. სასაფლაოს ბოლოში ქვის დიდი ორსართულიანი სახლი დგას. სახლის წინ, ყვითელი ყვავილებით მოჩითულ ხასხასა მოლზე ფიცრული ქოხია. ქოხის კედელთან ვეებერთელა, გაქერქილი მორი გდია. ზედ ორი მოხუცი მაზლისცოლი ზის, ორივე ქსოვს და ორივეს ანიჩკა ჰქვია. ანიჩკები ჩემი მასპინძლის ბიცოლები არიან. ისინი გუშინ გავიცანი. კლდის ნატეხებით მოფენილ გზაზე შევჩერდი და მათკენ გადავუხვიე.
ერთი ანიჩკა ტანსრული ქალია. უნაოჭო, სავსე სახე აქვს. მთლად თეთრი, უკან გადავარცხნილი თმა კეფაზე მუშტად შეუკრავს. კოხტად მორგებულ ტანსაცმელზე აკრულ წინსაფარზე ყვითელი წიწილები ახატია.
მეორე ანიჩკა გამხდარი და უფრო მაღალიც არის. მუქი ხალათი აცვია, მუქი თავსაფარი ახვევია. თხელ ცხვირზე სქელმინიანი სათვალე ადევს.
მიხარია მათი დანახვა. მოხუცებმაც შემნიშნეს და დაკვირვებით გამომცქერიან. რომ მივუახლოვდი მაშინღა მიცნეს.
- როგორა ხართ?- ვეკითხები ხმამაღლა.
- ამ დილით თავი დამიბუდდა… თვალთაც მიბნელდება… – მპასუხობს წინსაფრიანი ანიჩკა და საქსოვს გვერდზე დებს.
- წნევა ხომ არ გაქვთ? – ვეკითხები და მეც მორზე ვჯდები.
- რაი ვიცი…
- გაგიზომავთ…
გაჭირვებით დგება. მიდის ხავსმოდებულ, ქვის დამრეც კიბესთან და ფოფხვით ადის მეორე სართულზე.
- ყუროზე მარტუა იყავ?- შემომცქერის სათვალიანი ანიჩკა.
თავს ვუქნევ.
- გათხოვილი ხარ?
- არა.
- რაღას ელი?
ვიცინი.
- დღესხვალეობაჩი განა? წლები გადის. სუყელას თავისი დრო აქუ. აი, მე ოცდათხუთმეტისა გავთხოვდი. სეთურებიდან ვარ, გუდაურიდან. იქაველი ქალი ვარ. სამი წელი “კოლხოზში” ვიყავ, იძულებით. მილიციის ძალით წამიყვანეს ყიზლარჩი. ჯერ ჩემი ლოგინი წაიღეს. მემრე თორმეტი ქალი აგვიყვანეს. ოცდაოთხი ძროხა მებარა. ოცი ხბო გავუზარდე “კოლხოზს”. თოლები იქ დამრჩა. ჩემი და იყო აქეთ გათხოვილი, ძრიელ მშრომელი ქალი. მაშოი ერქვა. უთხრეს ჩემ კაცსა, ამას და ჰყავს ყიზლარჩი, ის მაიყვანეო. ამავიდა. იქა მნახა გიგუშამ. მემრე თავის დედის ძმაი ამაიყვანა და გამავყევ. მთელი შრომა დღეები იქ დამიჭირეს, რაისთვის გასთხოვდიო. უნდოდათ სულ გასათხოვარი ვყოფილიყავ, მაგათი მუშა.
რის ვაი-ვაგლახით ჩამოდის კიბეზე წინსაფრიანი ანიჩკა, წნევის გასაზომი აპარატი მოაქვს.
- შენა, საექთნო ხო არა გაქ დამთავრებული?
- არა, ბებო…
- ოდნავ რო გავნერვიულდები კე, ხელის კანკალი მეწყობა. მეგონა, გეცოდინებოდა რატო…
- ეგა ნევროზია… – დიაგნოზს უსვამს სათვალიანი ანიჩკა.
წნევას ვუზომავ.
- გულის წნევა გაქვთ მაღალი. რა წამლებს სვამთ ბებო?
ჯიბიდან იღებს “რაუნატინის”, “ვალერიანის” და “ადელფანის” ტაბლეტებს.
- შენს გაზრდას, წყალი მომიტანე…
ონკანი დაბალი ქვითკირის ღობითაა შემოზღუდული. წყლის…ჭურჭელზე სპილენძის ტოლჩაა დამხობილი. იმით მიმაქვს წყალი. სვამს.
- რო წამოწვეთ, კარგი იქნება… –ვეუბნები.
- არ შამიძლია, უფრო ცუდად ვხდები კე…
- მაშ თედოსთან როგორღა სწვებოდი? – იცინის სათვალიანი ანიჩკა და ერთადეთ კბილს აჩენს.
- განა მაშინაც გონჯა ვიყავ! არცრა მტკიოდა მაშინა… ნეტა ისრივ ისე ვიყო და!
ხითხითებენ.
- ესა სილამაზით გათხოვდა. წითელი ბერეტი ეფარა!
- დანიშნული ვიყავ, – ყვება წინსაფრიანი ანიჩკა და თან ქსოვს. – ჯარში წაიყვანეს. ორი წელი ველოდი. ქალაქელი კაცი მოვიდა სათხოვნელად. იმას ნუღარ ელი, მე გამომყეო.
- რატომ არ გაყევით?
მიბღვერის.
- გიყვარდათ?
- მიყორდა მაშ! უჭკუობით, თექვსმეტი წლისას…
- უჭკუობით?!
- მაშ ჭკვიანი სხვისა ბალღს შაიყორებს?.. ორი ბალღი გავაჩინე უგონთ-მაგონოთ. ჭკუაჩი რომ ჩავვარდი, მემრე გვიან იყო. ისევ უჭკუობით სჯობია სუყელას კეთება. ჭკვიანი ვეცრას გაბედავს. სანამ გამავყვებოდი, საექთნოზე შევიტანე საბუთები. შამპირდა გასწავლიო, მარა დამსვა სახლჩი.
- ინდე, ქსოვა ხო გასწავლა… – იცინის მაზლისცოლი – რას ერჩი?
მზე აჭერს. მოხუცები ჩრდილისკენ იჩოჩებენ. მოლზე გაკრული ყვითელი ყვავილები ბრჭყვიალებენ.
- რა ლამაზი ყვავილებია! – ვამბობ მე.
-ეს ჩვენი ყვავილებია. მზის ჩასვლისას სძინიათ, მზის ამოსვლისას ჰღვიძიათ.
- ბებო გყავ? – მეკითხება სათვალიანი ანიჩკა.
- დიახ.
- რამდენი წლისაა?
- ოთხმოცდაორის…
- ახალგაზრდა ყოფილა, ანიჩკას სწორი…
- ჰო, ახალგაზრდა ვარ! სულ ფრენა-ფრენას დავდივარ, – იცინის სათვალიანი ანიჩკა.
- ახალგალგაზრდა ხარ, მაშ! ოთხმოცდაორისას კიდე შემეძლას, ძროხას ვუვლიდი… – ნიავი იძვრის და მოგონებაში წასულ დედაკაცს თმას უწეწს. – ვერ ვიტან თავზე წაკვრას…
- ღმერთმა დიდი დღე მაგცას და აქ რო დაგასვენებთ, მემრე როგორღა იტყვი, თავზე არ წამაკრათო?
- მემრე რაღას ვიტყვი?
- მანამდე დაიბარე…
- ანდერძი დავაგდო?
- მაშ… მე კიდე სუდარა გადაფარებული მკვდარი მეჯავრება… რო მავკვდები, სახე უნდა მიჩნდეს! ლამაზი სახე მაქუ და… – კუჭკუჭებს მოხუცი.
- მაშ არა ხარ ლამაზი? – აგულიანებს მაზლისცოლი.
- მე რაიღა ლამაზი ვარ… მამა-ბიძანი მყვანდა ლამაზები. ჩემი კაციც ლამაზი იყვის. საფლავის ქვაზე რომ გვხატავდა, იმ კაცმა მითხრა, ამას ცხო ნაკუთები აქუ და შენ სულ ცხოო…
- უკვე გაქვთ საფლავის ქვა, ბებო?
- მაშ, ჩემ გიგუშას გვერდით ვხატივარ… მარტუას ხო არ დავაგდებდი ჩემ კაცსა? დაბადების წელი აწერია. სიკვდილისა აკლია. მიაწერს კი მემრე ვინმე?
- რაც მთავარია, შენ იქ იქნები… აბა, ეხლა “კამისია” რო დაეცეს საფლავსა – სურათია, მკვდარი არა – რაი უნდა ქნა?
- ჯერ ვერ მაიცლის “კამისია” ჩემი საფლავისთვისა…
- შვილები არა გყავთ, ბებო?
- არა… ექიმთან ვიყავ ძაუგსა. ეგრე მითხრა, ბავშური საშვილოსნო გაქო…
- განუვითარებელიო განა? – კითხულობს ანიჩკა, რომელიც ოდესღაც საექთნოზე სწავლას ოცნებობდა.
- დამინიშნეს რაიღაც ტალახები, წამლობა, მარა არ მეცალა… –სათვალიანი ანიჩკა აგრძელებს – რო მამიყვანა ჩემმა კაცმა აბა, მე ქალიშვილი ქალი ვიყავ და იმავ ღამეს გავებუტე. ერთი კვირა ეგრე ვიყავ გაბუტული.
- რატომ? – ვიცინი.
- ეგრე მეგონა, ვითომ ჩემთან ეგეთი რამე არ უნდა მამხდარიყო. ეგ როგორ გამიბედა-მეთქი!
- როგორ შეურიგდით, ბებო?
- არ მახსონ და შევურიგდი კი… – სათვალიანმა ანიჩკამ დარიალის ხეობას გადახედა.
ვლადიკავკაზიდან შავი ღრუბლები გადმოდიოდნენ.
- ნისლი ქვეაღმა შამავიდა. იქნებ დააწვიმას…
- კარგა დაშაულხარ ჩემო ქალო, ჩრდილჩი მაიწი. ვეღარ გიცნობენ ქალაქჩი.
- მემრე რაი. მე მიყორს შავი ქალი. ჩემი ქალი მაინც იყო. ძრიალ გულჩი ჩამივარდი.
- მეც ძალიან მომეწონეთ.
- მეც მოსაწონარი ვარ?.. ათი დედმამიშვილი ვიყავით. ყველა ჩემზე ლამაზი იყო… მეტი საქმე არ უკეთებიათ ჩემ დედ-მამასა, ბეჩავები. არცროდეს “ბალნიცაში” არ ყოფილა დედა. სახლში გოგოჩინა სუყელა. ჩვენ სწავლაზე არ უფიქრიათ. ბალღებმა თავისით ისწავლეს შოფრობა. ქალები ეგეთივე გაგრიები ვართ.
- ხელსაქმე და შრომა გაგრიობაა? – წარბი ასწია წინსაფრიანმა ანიჩკამ.
- მაშ რაია! შრომის მეტი არა ვიცი რა…
- სუყელა საქმე იცის – საქალო, საკაცო…
- ეხლა კი, აღარა შამიძლია. ერთ ძროხასღა ვუვლი. რო მავკვდები, დაკლან.
ორივე მოხუცი გაჩქარებით ქსოვს.
- ემას ვქსოვ… ვერთობი თუ ვიღლები, აღარა ვგრძნობ…
- რა ღირს წინდები, ბებო?
- ხუთი ლარი დიდი ფეხისა, ოთხი – პატარაისი.
- ორი ლარი მარტო მატყლი ღირს. ის უნდა დაამუშავა – გარეცხა, დაართა… ნახევარი აღარა გება ერთი კილოსგანა.
- აეს კისრის ძარღვებიღა მტკივა, სუ რო ვზივარ…
წინსაფრიანი ანიჩკა აწრიალდება. საქსოვს გვერდზე დებს. დგება და ცუხცუხით სახლის კედელს ეფარება.
სათვალიანი ანიჩკა მხოლოდ ჩემს გასაგონად ამბობს:
-იფსამს! სანამ მივა და ჩაიწევს, გაეპარება. ცოტა ხნის კი არ არი! ოთხმოცდაათ წელს ვიცოცხლებ? არა მგონია! კარგი ქმარი ჰყვანდა. სმა კი უყორდა. ერთი შვილიც მსმელი ჰყავ, გელოდი, ჟოზეფინაის ქმარი…
უფროსი ანიჩკა ქვედაკაბის სწორებით გამობაჯბაბდა სახლის უკნიდან და ვითომ აქ არაფერიაო, განაგრძო:
- ბევრი ხალხი ცხოვრობდა ამ სახლჩი. სუყელა გადავიდ-გადმოვიდა. ახალი სახლები აიშენეს. ჩვენ დავრჩით აემ ძველჩი.
- ანიჩკას შვილებიც ახალ სახლ-კარჩი არიან… – უკვე მაზლისცოლის გასაგონად ამბობს სათვალიანი ანიჩკა – ეს კი არ მისდევს.
- ცოტა ხანს გავჰყევ. ყველა მუშაობდა და დღე სულ მარტუა ვიყავ. ანიჩკა კი სულ აქ არი.
უცებ ჰაერში პურის სუნი დატრიალდა.
- ვიღაც პურს აცხობს… – ღრმად ვისუნთქავ ჰაერს.
- ჩემო ქალო, დილით “პერაშკები” მოვჩხონთე. თუ იკადრებ, მიირთვი. – მორიდებით შემომყურებს სათვალიანი მოხუცი.
- სიმართლე გითხრათ, მომშივდა.
წამოდგა. ქვედა სართულის ვიწრო ოთახში მეპატიჟება. კედლები კირით არის შეთეთრებული. წითლად შეღებილ ხის იატაკს ლაპლაპი გაუდის. ერთ კედელთან რკინის საწოლი დგას. საწოლის თავზე გობელენია გაკრული – შუა საუკუნეების ტანსაცმელში გამოწყობილი ქალები და კაცები ნადირობენ. მეორე კედელთან მაგიდა და სამი სკამია – ორი მაღალი, ერთი კი დაბალი, უზურგო – შინ გაკეთებული. კართან სარკე კიდია. იქვეა ჭიკარტით მიმაგრებული, მათემატიკის რვეულიდან ამოხეული ფურცელი, რომელსაც აჩაბაჩად აწერია: “ლამაზომ” იმაკა 20 მაისს.”
- მობრძანდი ანასტასიავ! – გასძახა მაზლისცოლს.
- სინათლეს ავანთებ და მოვალ… – ისევ ფოფხვით ადის ქვის კიბეზე, თავის ოთახში სინათლეს ანთებს, მერე ხვნეშა-ხვნეშით დაბლა ჩამოდის და ოთახში შემოდის.
- დალოცავენ კე, ღმერთმა დაგაბერასთ თეთრი თმა-წვერითაო, მარა სიბერე სუყელაზე ბეჩაობა ყოფილა! გულით მინდა რო გავაკეთა რაიმე, მარა აღარა შამიძლია. გონჯი ყოფილა სიბერე! ვერცრას ვეღარ ვახერხებ…
ჩემი მასპინძლი მაგიდაზე თეფშებს აწყობს.
- გიგუშა რო მამიკვდა, თეფშები სულ დამიცვალეს, დატეხილები დამიტოვეს. მე ვთქვი, კაცი მამიკვდა, ამაზე როგორ ამავიღა ხმა-მეთქი… ღარიბად გხვდები. რაი ვქნა? “პერაშკი”, წყალი, კეთილი სული და გული. ეჰ, ჩემო შაო ქალი, კაცი მყვანდა პურმარილიანი – დიდი მიდენ-მოდენა იყო. სამოცდაჩვიდმეტჩი გარდამეცვალა.
- სამოცდაჩვიდმეთჩი კი არა, ოთხმოცდაჩვიდმეტჩი.
- რაი ვიცი… საფლავის ქვას აწერია. არ მახსონ. ოთხმოცდაშვიდი წლისა იყო. ბევრი ეგონა თავისი წლები… ძნელი არა ყოფილა სიკვდილი. ერთს ამაისუნთქებ და მორჩა!
დაბალი სკამი ხვდება მასპინძელს. ჩემსას ვთავაზობ, მაგრამ არ მითმობს.
-რაი მნიშვნელობა აქ? გინდა დაბლა ვიჯდე, გინდა მაღლა. უკბილოს ჭამა არც რაია. მცხვენია, არც მინდა ვინმე მიყურებდეს…
- კბილები ამაიღა… უნდა ჩაესვა… მერე ქვეყანა აირ-დაირია და დარჩა უკბილო…
- აქ არ გყავთ სტომატოლოგი?
- არი, მარა მარტო აძრობს.
- ბავშვებს ვაშინებთ კე, კარგა მაიქეცით, თორო კბილის ექიმს დავუძხებთო…
- რაიღაც “პოლუსები” ჩამაგვირიგეს… იქნებ არა მჭირს რა… ფული მაეცათ, მემრე მე ვიცოდი! ის “პოლუსები” რაღას მშველის?
- ცუდი დრო მავიდა, კევისმღეჭველებისა…
- წინათ არ იყო ეგეთი ხალხი…
- ყველა დროს თავისი ხალხი ჰყავ! – ჩვეული სიდინჯით ამბობს წინსაფრიანი ანიჩკა.
- მე იცი როგორი ვიყავ? რო დავინახავდი, ბარგი მოჰქონდა მოხუცს, ჩამოვართომდი და სახლჩი მივუტანდი. ეხლა ეგრე აღარ სჩვევენ დედები ხიზანს.
ეზოში გავდივართ. უმცროსი ძროხის მოსაწველად მიდის. ნისლი წვება მთებზე, სახლებზე, ყვავილებზე… უფროსს მეზობელი ეძახის, ფეჩი ავანთე, მოდიო. მოხუცი ფეხს ითრევს.
- წადი ბებო, მე გომურში შევალ…
მავთულის ბადით შეკრულ კარს ვაღებ და პატარა გომურში შევდივარ. უკვე მოწველილი რძე კართან დგას. ანიჩკას ხალათის ზემოდან, ქმრის დიდი პიჯაკი აცვია.
გომური ორად არის გაყოფილი. ერთი ნაწილი თივითაა სავსე, მეორეში ძროხა დგას.
- ეს არის ჩემი “ლამაზო”. ემას დაჰკვლენ, რო მავკვდები, აემ ბეჩავსა. შვიდ ივლისს ორი წლისა გახდა.
“ლამაზო” თავს ატრიალებსა და დიდი, ნაღვლიანი თვალებით მიყურებს.
- ეს თივაღა მაქუ. უნდა ვამყოფინა. მთიბელი აღარა მყავ. უკაცოდ არცრა არ გამადის. თორმეტი წელი ლოგინად იყო ჩავარდნილი ჩემი კაცი. მაინც სუყელა კეთდებოდა… უკაცოდ არა ჰღირს სიცოცხლე!
ანიჩკა გომურიდან აგდებს ძროხას. მოძალებულ ნისლში იკარგება “ლამაზო”, ანიჩკა, სახლი, გზა.
ყვითელი ყვავილები იძინებენ.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

დასავლეთ ევროპაში კარგა ხნის ხეტიალის შემდეგ, “კაი შეკრული” “ოპელ-ვექტრა” ვიყიდე და სახლში დაბრუნება გადავწყვიტე. რადგანაც იქ საერთოდ არავინ არ მელოდებოდა გარაჟში მდგომი, “ექიმის და პედაგოგის ნაქონი” “06” მარკის, თეთრი ჟიგულისა და ცარიელი სახლის გარდა, ამიტომ ვარჩიე ჯერ სასომხეთში ჩავსულიყავი და ზემოთ ნახსენები, 1995 წლის გამოშვება, წითელი ფერის “ოპელ-ვექტრა”, თბილისთან შედარებით გაცილებით უფრო ძვირად გამეყიდა (500 აშშ დოლარი, ჩემი ჯიბის პატრონისთვის, “გაცილებით უფრო ძვირი” თანხაა).
თბილისში ღამის 12 საათისთვის შემოვედი. არც დაღლილობას ვგრძნობდი და არც მშიოდა (დაბა სურამში საკმაოდ გემრიელად გეახელით). ამიტომ სახლში აღარ შევიარე, მაგრამ მცირე სენტიმენტალურმა გრძნობებმა მაინც “დამრია ხელი” და “ნაბერეჟნით” პირდაპირ ერევნისკენ წასვლის ნაცვლად, ჭავჭავაძის გამზირზე ჩავლა გადავწყვიტე.
უჩვეულო სიჩუმე იდგა ქალაქში. არც ისე გვიანი იყო, მაგრამ ქუჩაში კაციშვილი არ ჭაჭანებდა. ამ უცნაურ “მოვლენაზე” დაფიქრებაც ვერ მოვასწარი, რომ მოულოდნელად საჭე მარცხნივ გამექცა, დავამუხრუჭე და მანქანიდან გადმოვედი. წინა მარცხენა საბურავი დაშვებულიყო.
მანქანა ბორდიურთან მივაგორე, საბურავი სწრაფად გამოვცვალე, ერთხელ კიდევ გავხედე ცარიელ გამზირს და ის ის იყო, მანქანაში ჩაჯდომას და წასვლას ვაპირებდი, რომ ტანსაცმელების მაღაზიის ვიტრინასთან დაგდებული ლურჯი რვეული დავინახე.
ნამდვილად ვერ გეტყვით, თუ რატომ ავიღე ის რვეული. არასოდეს არ ამიღია ქუჩაში დაგდებული რვეული და დარწმუნებული ვარ, ადამიანთა უმრავლესობაც ასე იქცევა. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან ბევრი ვიფიქრე და ახლაც ხშირად ვფიქრობ ჩემს ამ საქციელზე, პასუხი ჯერ ვერ ვიპოვე და ალბათ ვერც ვერასოდეს ვიპოვი.
მოკლედ, ის რვეული ავიღე, წინა სავარძელზე დავაგდე და სასომხეთისკენ წავედი.
ერევნის ავტომანქანების ბაზრობაზე სადღაც დილის 6 საათისთვის ჩავედი. მანქანა გარე განათების ბოძის ქვეშ გავაჩერე, სავარძლის საზურგე გადავწიე და მივწექი. რვეული მაშინვე თვალში მომხვდა. ავიღე და საკმაოდ “კარგად კითხვადი” კალიგრაფიით გავსებული ფურცლები გადავშალე.
ყოველგვარი კომენტარის გარეშე, სიტყვა-სიტყვით გთავაზობთ ჩემს მიერ, ჭავჭავაძის გამზირზე, ტანსაცმელების მაღაზიის წინ, ღამის 12 საათზე ნაპოვნ ლურჯ რვეულში დაწერილ ტექსტს.

* * * * * * * * *

“ერთი წუთითაც არ იფიქრო ძვირფასო მკითხველო, რომ მორიგ ფუტურისტულ, ავანგარდისტულ, ან თუნდაც სიურეალისტურ ნაწარმოებთან გქონდეს საქმე და მე, მისი ავტორი, გარდატეხის ასაკის მქონე ქალიშვილების, ან ბალზაკის ასაკის მქონე ქალბატონების ლიტერატურულ კერპად ვაპირებდე გახდომას.
არც მოდელ-მანეკენის (ამ შემთხვევაში არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს არც სქესს, არც ეროვნებას და მით უმეტეს კანის ფერს) დაძაბული, ინტრიგებითა და სხვადასხვა სახის დაპირისპირებებით აღსავსე ბობოქარი ცხოვრების გადმოცემას არ ვაპირებ.
არა და არა!
არაფერი მსგავსი.
არ ვაპირებ რამდენიმე მიზეზის გამო და ამ მიზეზებსაც ახლავე მოგახსენებთ.
ჯერ ერთი ძალიან ცუდად ვერკვევი ისეთ ტერმინებში, როგორებიცაა სიურეალიზმი, აბსტრაქციონიზმი, კოლაბორაციონიზმი ან თუნდაც ნეოფაშიზმი. არა, მთლად წყალწაღებულიც არ ვარ და ვიცი, რომ მაიაკოვსკი რაღაც პერიოდი ფუტურისტი იყო, სალვადორ დალი სიურეალისტი, ხოლო ჩემი შორეული ნათესავი კი ნეობოლშევიკია. პირველი ორის შესახებ წამიკითხავს, ნათესავმა კი თვითონ მითხრა, როცა შემთხვევით შევხვდით ერთმანეთს (ნავთლუღის ბაზარში, თუ ვიღაცის პანაშვიდზე აღარ მახსოვს).
მოკლედ რომ ვთქვა, მხოლოდ ასეთი “ზედაპირული” ცოდნა გამაჩნია და არც ვაპირებ ძალიან ჩაღრმავებას, რადგანაც მართალი გითხრათ მეზარება და მეორეც — თუ რამე მომეწონა, ნამდვილად სულერთია ჩემთვის იმპრესიონიზმს მიეკუთვნება ის, თუ სოცრეალიზმს.
რაც შეეხებათ მანეკენებს (აი იმათ, Fashion TV-ზე რომ დადიან აქეთ-იქეთ), აქ საქმე გაცილებით უფრო მარტივადაა.
მე არასოდეს არ ვყოფილვარ არც “პაკაზზე”, არც დეფილეზე და არც “მომავალი სეზონის კოლექციის წარდგენაზე”.
არა, იმიტომ კი არ ვყოფილვარ, რომ ეგეთი ღონისძიებები არ მომწონს, უბრალოდ არც ერთ მოდელიორს, მანეკენს და საერთოდ მოდის სამყაროს არც ერთ წარმომადგენელს არ ვიცნობ.
ამ საკმაოდ მარტივი მიზეზის გამო, არამც თუ მანეკენთა ცხოვრების ფარულ მხარეებზე, ყველაზე დაბალი დონის ჩვენების მოსაწვევზეც არ მიმიწვდება ხელი.
მაშ ასე, დროა ამბავს დავუბრუნდე, რათა ჩემს ცხოვრებაში მომხდარი დიდი ცვლილება თანმიმდევრობით გადმოგცეთ.
ახლა რომ ვუფიქრდები, ე.წ. “პეპლის ეფექტი” ერთ-ერთი ყველაზე ჭეშმარიტი ეფექტია, ყველა ეფექტებს შორის და ერთ-ერთი ყველაზე მტკიცე აქსიომა კაცობრიობის ცხოვრებაში. შეიძლება ცოტა სითამამეში ჩამეთვალოს, ამ ამბის დასაწყისად ცნობილი ფრაზა “კლეოპატრას ცოტა გრძელი ცხვირი რომ ჰქონოდა, დღეს სამყარო სულ სხვაგვარი იქნებოდაო”, მაგრამ ფაქტია, რომ ყველაფერი ჩემი მეზობლის დაწინაურებით დაიწყო.
დიახ! ჩემი მეზობელი დააწინაურეს!
არა, მინისტრად ნამდვილად არ დაუწინაურებიათ, არც მინისტრის მოადგილედ და არც რომელიმე სამმართველოს უფროსად. ის უბრალოდ ერთ-ერთ ბაზრობაზე განთავსებული პოკერ-კლუბის დაცვიდან, თბილისის ერთ-ერთ პრესტიჟულ უბანში, ტანსაცმლის ახლადგახსნილი მაღაზიის დაცვაში გადაიყვანეს.
ჩემი მეზობელი ერთ-ერთი კერძო დაცვის სამსახურის თანამშრომელი გახლდათ.
აი ისეთი დაცვის სამსახურის, რომელიღაც უცხოური მტაცებელი ცხოველების სახელი რომ ჰქვიათ. უცხოური იმიტომ, რომ მტაცებლებიდან საქართველოში მარტო ტურა, მელია, მგელი და კავკასიური ჯიშის მურა დათვი ბინადრობს (ერთი ლეოპარდიც ყოფილა, მაგრამ ლეოპარდი არ ითვლება). მელია და ტურა, სახელწოდებისთვის არ ვარგა, მგელი გაცვეთილია (ან ბანალური. თქვენ რომელიც მოგწონთ, ის სიტყვა წაიკითხეთ), ჰოდა “კავკასიურ მურა დათვს” ხომ არ დაარქმევ ფირმას?
ეს ჩემი მეზობელი ერთ-ერთ ეგეთ სამსახურში მუშაობდა და როგორც ზემოთ ავღნიშნე, ერთ-ერთი ბაზრობის ტერიტორიაზე ჩადგმულ პოკერ-კლუბს წელიწადნახევრის განმავლობაში იცავდა. მცირე ხელფასი ჰქონდა, ფორმაც ეცვა და ოპერატორ გოგონასაც ეარშიყებოდა.
რომ გითხრათ, მზე და მთვარე ამოსდიოდა იმ გოგონაზეო, ტყუილი იქნება, მაგრამ ყოველ სამ დღეში ერთხელ, მთელი 24 საათი 22 წლის გოგონასთან რომ ხარ 18,5 კვ/მ ოთახში, როგორ უნდა გაგიძლოს გულმა, რომ ერთი-ორი ქათინაური არ უთხრა?
ასეთ ურთიერთობას ფსიქოლოგები “სამსახურეობრივ რომანს” უწოდებენ და კვლევის საკმაოდ საინტერესო მასალასაც წარმოადგენს, მაგრამ ეს ამბავი არც ჩემმა მეზობელმა და მითუმეტეს არც იმ გოგონამ არ იცოდნენ.
მე ფსიქოლოგი არ ვარ, მაგრამ როცა ჩემი მეზობლის “არშიყს” დავაკვირდი (ერთი-ორჯერ ვიყავი მისული იმ პოკერ-კლუბში, მაგრამ არ მათამაშეს), რატომღაც ჩავთვალე, რომ “მისი ქმედება, “კლუბის სტუმართა” წინაშე, საკუთარი უპირატესობის გამოვლენის გრძნობით იყო განპირობებული, ვიდრე იმ გოგონას ჰაბიტუსით. ამ დასკვნის გაკეთების უფლებას ის ფაქტი მაძლევს, რომ ჩემს მეზობელს იმ გოგონას მიმართ გრძნობების “გადმოფრქვევა” სწორედ მაშინ ეწყებოდა, როცა კლუბი ხალხით იყო სავსე, ან ვინმე ისეთი მოთამაშე შემოდიოდა, რომელიც ჩვეულებრივი მოთამაშეებისგან განსხვავებით, უფრო “ქალაქურად” გამოიყურებოდა. გოგონას ასეთ დროს თვალები უჟუჟუნდებოდა (მიუხედავად იმისა, ეტყოდა ის “ქალაქურად გამოწყობილი” რაიმე ქათინაურს, თუ არა), რაც ჩემს მეზობელში “განგაშის სიგნალს” რთავდა, ხოლო ამ ყველაფერზე რეაქციას ყავის დალევის სურვილით გამოხატავდა.
ეს ჩემი მეზობელი მორიგეობის დამთავრების შემდეგ კარგად გამოიძინებდა და საღამოს ცხრის ნახევარზე 2,60 ლარიანი არყით, 2,50 ლარიანი ძეხვით, 5 კვერცხითა და შოთის პურით ხელდამშვენებული ჩემთან მოდიოდა. ნახევარ საათში სუფრის გაწყობას და პირველი ჭიქის დალევას ვასწრებდით, შემდეგ კი სადღეგრძელოებს “კურიერის” სიუჟეტების შესაბამისად ვსვამდით.
პრინციპში სადღეგრძელოებს მარტო ის ამბობდა, მე უსიტყვოდ ვსვამდი და ტელევიზორიდან მოწოდებულ ინფორმაციაზე მის მიერ გაკეთებულ კომენტარებს, რომლებიც ნებისმიერ პოლიტოლოგს ფანტასტიკურად მოეჩვენებოდა, თავის დაქნევითა და ფრაზით — “უყურე შენ ამ უნამუსოებს”, ვეთანხმებოდი.
არ ვიცი, 2,60 ლარიანი არყის ბრალი იყო, თუ იმისი, რომ “კურიერის” მაინცადამაინც არ მჯეროდა, მაგრამ, ბოლო სადღეგრძელოს წინ, გულწრფელად ვიყავი დარწმუნებული, რომ მედვედევის ცოლის დას, მოსკოვში “მოსაპარად” ჩასული ქართველი ბიჭი უყვარდა და მასთან ყველასგან მალულად იყოფდა სარეცელს, ხოლო სარკოზის ბიძაშვილი კი იმ ბაზრობის ყიდვას აპირებდა, სადაც ზემოთ ნახსენები პოკერ-კლუბი იყო ჩადგმული.
ერთხელ ჩემმა მეზობელმა, ჩვენს “შეკრებაზე”, ოპერატორი გოგონებიც მოიყვანა (სხვა პოკერ კლუბიდან), რომელთაგან ერთი სულ სადღაც რეკავდა, ვიღაცეებთან რაღაც საკითხებს არკვევდა, არც ჭამდა, არც სვამდა და როგორც იქნა წავიდა. მეორე კი ჯერ დათვრა, შემდეგ მრავალმნიშვნელოვნად მომეხუტა (ყოველ შემთხვევაში მე ასე მომეჩვენა. ეს ფაქტი ჩემმა მეზობელმაც დამიდასტურა) და მერე წავიდა.
ერთ მშვენიერ დღეს, ღამის პირველ საათზე (ცოტა კონტექსტში არ ჯდება, “ერთ მშვენიერ დღეს, ღამის პირველ საათზე”, მაგრამ ასე ამბობენ და რა ვქნა. ისე დროის გადმოწევაც შემეძლო, პრინციპში თქვენ რას გაიგებდით, მაგრამ რადგან დავწერე, აღარ შევცვლი), ჩემი მეზობელი შავ პიჯაკში, ცისფერ პერანგში, მუქ ლურჯ ჰალსტუხში და ლაქის ფეხსაცმელებში გამოწყობილი მოვიდა. თან მოზრდილი პარკი და ორი საკმაოდ სიმპათიური გოგონა მოიყოლა.
პარკის შიგთავსი და გოგონები ადრინდელისგან ძალიან განსხვავდებოდნენ (2,60 ლარიანი არყის ნაცვლად 14 ლარიანი კონიაკი (ფასი ეწერა), 2,50 ლარიანი ძეხვის ნაცვლად “ვიჩინა” (ფასი არ ვიცი, რადგანაც არ ეწერა), 5 კვერცხის ნაცვლად 10. პელმენი, არაჟანი, 1,5 კგ “ივერია სოსისი”, მდოგვი, ხსნადი ყავა და 2 კოლოფი წვენი).
გოგონებიც არსად არ რეკავდნენ, მხიარულად საუბრობდნენ ჩვენთან და თქვენ წარმოიდგინეთ, იცეკვეს კიდეც.
ყველაზე საოცარი (და ჩემთვის სასიამოვნო) ამ სტუმრობაში კი ის იყო, რომ ჩემმა მეზობელმა თავის მაღაზიაში სამსახური მიშოვა (არა, ის მაღაზია მისი ნამდვილად არ იყო, მაგრამ ამასაც ასე ამბობენ. თუმცა რას გასწავლით, რა თქვენ არ იცით როგორც ამბობენ?).
რა უნდა მეკეთებინა არ დაუკონკრეტებია, უბრალოდ მითხრა, რომ ხელფასი 400 ლარი მექნებოდა და თვითონ მეპატრონე ამიხსნიდა ჩემს ფუნქციებს.
მეორე დღეს, სადღაც 12 საათისთვის გოგონებთან ერთად სახლიდან გამოვედი და აღთქმული 400 ლარიანი ხელფასისკენ წავედი.
4 საათი იქნებოდა, როცა მაღაზიის მეპატრონე, სავარაუდოდ 28-42 წლის ახალგაზრდა, ლამაზი და ძალიან ფრანგული ნაკვთების მქონე ქალბატონი მოვიდა. მას თან აღმოსავლური ნაკვთების მქონე სავარაუდოდ 22-24 წლის გოგონა ახლდა, რომელსაც ძალიან მკაცრი სახე და საშუალო ზომის ლურჯი ბლოკნოტი ჰქონდა. მეპატრონემ ამათვალ-ჩამათვალიერა (იმ გოგონამაც, ოღონდ უფრო მკაცრად და შემფასებლურად) და ჩემი ფუნქციები ამიხსნა.
როგორც აღმოჩნდა, ეს “მაღაზია დედამიწაზე არსებულ ბუტიკებს შორის, ყველაზე პროგრესული ბუტიკი უნდა გამხდარიყო” და ამის გამო მან (მაღაზიის მეპატრონემ), “გენიალურ იდეას მიაგნო”.
ჩვეულებრივი პლასტმასის მანეკენები, ცოცხალი მანეკენებით უნდა შეცვლილიყო, მაგრამ “რადგანაც ამ ქალაქში არ მოიძებნება ისეთი მანეკენი, რომელიც მთელი დღის განმავლობაში შეძლებს ვიტრინაში გაუნძრევლად დგომას”, მან (ანუ მაღაზიის მეპატრონემ) გადაწყვიტა “ქუჩიდან აეყვანა ხალხი” და ამით “ახალი სიტყვა ეთქვა როგორც ბუტიკების ბიზნესში, ასევე მანეკენების ფუნქციების გაზრდაში”.
ჩემს შენიშვნაზე, რომ “ქუჩიდან მოყვანილ ხალხსაც” გაუჭირდება ერთ ადგილას მთელი დღის განმავლობაში გაუნძრევლად დგომა, მან ცოტა ხნით თვალები ჭერს მიაპყრო (ამ დროს ლურჯი ფერის ბლოკნოტის მქონე გოგონა სავარძელში შესწორდა და თითქმის დაუფარავი მრისხანებით შემომხედა) და მოულოდნელად აღტაცებულმა განაცხადა, რომ ეს კიდევ უფრო უკეთესია, რადგანაც ის გააკეთებს აბსოლუტურად განსხვავებულ ვიტრინას და ეს “ექშენ” იქნება.
სასწრაფოდ გადამიხადეს ავანსი და სამი დღის შემდეგ დამიბარეს (რაც ფრიად გვესიამოვნა მეც, ჩემს მეზობელს და იმ ორ გოგონასაც, რომლებიც წინა ღამით გვსტუმრობდნენ და როგორც აღმოჩნდა ამ მაღაზიაში მუშაობდნენ).
სამი დღის შემდეგ “ახალი, რევოლუციური იდეების მქონე ბუტიკის პრეზენტაცია” გაიმართა (ყოველ შემთხვევაში ასე იუწყებოდა პრესა, რომლის წარმომადგენლებიც საკმაოდ მრავლად იყვნენ პრეზენტაციაზე).
ბევრი რომ არ გავაგრძელო, ჩემი მოვალეობა გაფართოებულ ვიტრინაში დგომით, ხანდახან სიარულით და თეთრი ფერის მაგიდასთან ჩამოჯდომით განისაზღვრა. შესვენების დროს ჩემთვის მოჰქონდათ იქვე საცხობში ნაყიდი იმერული ხაჭაპური და რძიანი ყავა, რომლებიც “ეტიკეტის სრული დაცვით” უნდა “მიმერთვა” (ეს მეპატრონის სიტყვებია).
პირველი ერთი კვირა ძალიან გამიჭირდა. უბრალოდ არ ვიცოდი საით გამეხედა და სასიარულო მანძილიც საკმაოდ მცირე იყო. განსაკუთრებით ძნელი იყო დუმილი. მე ხომ მანეკენი ვიყავი და როგორც მოგეხსენებათ, მანეკენები არ ლაპარაკობენ (ან ვისთან უნდა მელაპარაკა, მაგიდის და სკამის დადგმის შემდეგ, მეორე მანეკენის ადგილი აღარ დარჩა), მაგრამ ნელ-ნელა მივეჩვიე. დავიწყე გამვლელებზე დაკვირვება, უფრო სწორად ჯერ ცქერა, ხოლო სადღაც სამი თვის შემდეგ უკვე ვაკვირდებოდი მათ.
თავდაპირველად ხალხი ცოტა არ იყოს ფრთხებოდა. აბა წარმოიდგინეთ როგორია, როცა ტანსაცმელების მაღაზიის ვიტრინასთან დგახარ, ცალი თვალით პროსპექტს გაჰყურებ, რათა ავტობუსის მოსვლა არ გამოგეპაროს, ცალი თვალით კი ვიტრინაში დალაგებულ ათასგვარ აქსესუარს ათვალიერებ (გუნებაში ირგებ კიდეც) და ამ დროს მანეკენი, რომელიც მარჯვენა ხელაწეული და ყელმოღერებული იდგა, უცებ მიდის, მაგიდასთან ჯდება და კვლავ “მანეკენურ” პოზაში შეშდება.
შეკივლების და მითუმეტეს ჩუმი გინების ხმა ვიტრინის ბრონირებული შუშების მიღმა ვერ აღწევდა, მაგრამ “დამთვალიერებლების” სახის გამომეტყველებით ვხვდებოდი მათს გრძნობებს. ერთი ხანობა, ძლივს ვიკავებდი თავს, რომ არ გამცინებოდა, შემდეგ მივეჩვიე.
ხალხი მანეკენებს ფაქტობრივად არ უყურებს, მათ უფრო აქსესუარები აინტერესებთ. მიზეზს ოდნავ მოგვიანებით მივხვდი. ის, რაც მანეკენს აცვია, “დამთვალიერებელს” არ აინტერესებს, რადგანაც: 1. უმრავლესობა ტანსაცმლის მყიდველი არ არის (ზოგს არ შეუძლია, ხოლო ვისაც შეუძლია, ის საზღვარგარეთ “იმოსება” (ფრაზა ქართული ჟურნალებიდან)). 2. ვიტრინის იატაკზე დალაგებული აქსესუარები გაცილებით უფრო ხელმისაწვდომია (საჩუქრადაც გამოდგება). 3. რატომღაც ჰგონიათ, რომ მანეკენს “ბრაკი” აცვია. 4. შურთ ჩაცმული მანეკენის აღნაგობის.
ნელ-ნელა ხალხიც მომეჩვია (ძირითადად ერთი და იგივე ადამიანები დადიოდნენ მაღაზიასთან), თქვენ წარმოიდგინეთ ბავშვებიც კი აღარ იშვერდნენ თითებს ჩემი მიმართულებით და აღარ იცინოდნენ ჩემი გადაადგილების დროს.
ასეთმა უყურადღებობამ ცხადია ჩემს თავმოყვარეობაზე იმოქმედა, დაახლოებით ორი კვირა ნაწყენიც კი ვიყავი “დამთვალიერებლებზე” და ვცდილობდი მოულოდნელი შერხევით მაინც გამომეწვია მათში რაღაც რეაქცია, მაგრამ აღმოვაჩინე, რომ ხალხს უკვე არამც თუ მე, ვიტრინაში დალაგებული ნივთებიც აღარ აინტერესებდა.
მხოლოდ ერთი გოგონა დადიოდა კიდევ რამდენიმე კვირა, გაჩერებაზე მდგარ რომელიღაც ბანკის სარეკლამო ბილბორდს მიეყრდნობოდა და სევდიანი თვალებით დიდხანს მიყურებდა.
გოგონა მაღაზიის მიმდებარე ტერიტორიაზე არ ცხოვრობდა, რადგანაც მუდამ ავტობუსიდან ჩამოდიოდა. ცოტა ხანს იდგა, მიყურებდა და მერე ისევ ავტობუსს მიჰყვებოდა. შემიძლია სიამაყით ვთქვა, რომ ის მხოლოდ ჩემს სანახავად მოდიოდა.
არადა საკმაოდ უცნაურად გამოჩნდა. ხანდახან მიკვირს კიდეც, თუ რატომ მივაქციე ყურადღება, მე ხომ ისედაც უამრავი საქმე მქონდა. ალბათ იმის ბრალი იყო, რომ გაზაფხული დგებოდა და ქუჩაში შედარებით მეტი ხალისი ტრიალებდა. გაჩერებასთან მდგარ, ორ ნაწილად გაყოფილ (თუ ამოსულ) ხეს, უკვე შეჰპარვოდა კვირტები (როგორი რომანტიზმია მანეკენის პირობაზე? აბა თქვენ რა გეგონათ!). ჰოდა სადილის დროს, როცა “გურულ” ხაჭაპურს გეახლებოდით (“იმერული” ყელში მქონდა ამოსული, “ლობიანი” კი საერთოდ არ მიყვარს), გოგონა დავინახე, ის იმ ორად გაყოფილ (თუ ამოსულ) ხესთან იდგა და სურათს იღებდა. უცებ შემომხედა. ერთხანს მიყურა, შემდეგ ჩაცინება დააპირა, მაგრამ რატომღაც გადაიფიქრა და მოულოდნელად სახეზე ჩემს მიმართ სიბრალული გამოეხატა. გამიკვირდა და ალბათ ამ გაკვირვების გამო დამამახსოვრდა.
ერთ დღეს კი ჩვეულებრივად მოვიდა, ოღონდ უფრო დიდ ხანს მიყურებდა. შემდეგ ამოიოხრა, ცრემლი მოიწმინდა და ავტობუს გაჰყვა. გაჰყვა და მის შემდეგ აღარ გამოჩენილა. უბრალოდ გაქრა.
შემეძლო ცოტა ხანს კიდევ მეფიქრა იმ გოგონაზე, მაგრამ სულ მალე ძალიან უცნაური ამბები დაიწყო ჩემს გარშემო და მეც თითქმის სრულიად გადამავიწყდა.
ყველაფერი კი იმით დაიწყო, რომ საწყობის ერთ-ერთი მუშა, ხელფასის აღების შემდეგ მეორე სართულის კიბეებზე ჩამოსვლისას დაგორდა და ძალიან ცუდად დაეცა. დაცვის ბიჭებმა ის მუშა სასწრაფოდ ჩაიყვანეს საწყობში. თითქოსდა ამ ამბავში უცნაური არაფერია, მაგრამ ყურადღება ერთ ფაქტს მივაქციე: მუშა არც ყვიროდა, არც ტიროდა, არც იგინებოდა და ბიჭების მოსვლამდე ისე იწვა, თითქოს არაფერი არ მომხდარაო. ეგეც არაა გასაკვირი, მაგრამ ძალიან უცნაურ პოზაში კი იწვა. ფეხი ისე ჰქონდა ამობრუნებული, რომ მუხლით ყურს ეხებოდა და ის ფეხი მოხრილი კი არ ჰქონდა, არამედ გაშლილი. ტანმოვარჯიშეები რომ აკეთებენ შპაგატს კედელთან, ზუსტად ისე. ხელიც ზურგს უკან ჰქონდა ამობრუნებული. მე ალბათ ტკივილისგან გავგიჟდებოდი. ის კი იწვა და “ნეტარი სახით” იღიმებოდა.
ეს კიდევ არაფერი, შეიძლება კაცს ეფიქრა ცირკის ყოფილი მსახიობია ან იოგიო (იოგებმა იციან ეგეთი “ნეტარი ღიმილი”), მაგრამ მერე ვიფიქრე, თუ იოგი იყო, თავისით რატომ არ ადგა? და თუ იოგი არ იყო, მაშინ რატომ არ ყვიროდა?
როცა ამ ამბავს ვაანალიზებდი, ქუჩას ვუყურებდი და მოულოდნელად შევამჩნიე, რომ ავტობუსები, მსუბუქი მანქანები და თქვენ წარმოიდგინეთ ველოსიპედებიც კი ისე მოძრაობდნენ, რომ ბორბლები არ ბრუნავდა.
ძალიან გამიკვირდა ეს აღმოჩენა. თითქოს გზა დადიოდა და ისინი მასზე იყვნენ დამაგრებულნი.
ეგ კი არა, ქუჩაში მოსიარულე ხალხიც საკმაოდ უცნაურად იქცეოდა. ყველანი რაღაცნაირად სარგადაყლაპულებივით დადიოდნენ და მოძრაობებიც მკვეთრი ჰქონდათ. თავის მობრუნების შემდეგ, დაახლოებით ხუთი წუთი იდგნენ გაშეშებულნი და საკმაოდ მძიმედ უბრუნდებოდნენ ჩვეულებრივ პოზას.
შემდეგ აღმოვაჩინე, რომ ყველა ჩემი თანამშრომელი (იმ დამფასოებელი გოგონადან დაწყებული, რომელთან ერთადაც ჩემი პირველი ხელფასი “დავასველე”, ქალბატონი “მეპატრონით” დამთავრებული), ყველანი მაღაზიაში ცხოვრობდნენ.
თანამშრომლები კი არა, თურმე მეც მაღაზიაში ვცხოვრობდი. სახლში აღარ მივდიოდი და მაინცადამაინც არ მშიოდა. “მაინცადამაინც არ მშიოდა” კი არა, საერთოდ არ მშიოდა. არც წყალს ვსვამდი და არც მეძინა. რაღა დაგიმალოთ და ტუალეტშიც ძალიან იშვიათად დავდიოდი (რატომ დავდიოდი, ნამდვილად ვერ ვიხსენებ).
ერთი პირობა, ძალიან შემეშინდა. ვიფიქრე, რაიმე ეპიდემია, ან ვირუსი ხომ არ შემოიჭრა ქალაქშიო და ჩემი ვიტრინის კუთხეში დადგმული ტელევიზორის ყურება დავიწყე, იქნებ საინფორმაციო გამოშვებებში ეთქვათ რამე.
არაფერი მსგავსი. თითქოს ყველაფერი რიგზე იყო, მაგრამ წამყვანები ზუსტად ისე უცნაურად ისხდნენ, როგორც ჩვენი მოლარე (გაშეშებული) და ტექსტს საერთოდ არ ამბობდნენ. თავიდან ამ ჩემი დაკვირვებების ვინმესთვის გაზიარება დავაპირე, მაგრამ მალევე გადავიფიქრე (რადგანაც ჯერ ერთი ლაპარაკი მეზარებოდა და მეორეც: აბა რა უნდა მეთქვა? ყველანი ძალიან უცნაურები ხართო? თუ ვართო! არა, არავისთვის ამის თქმა ნამდვილად არ ღირდა).
რამდენიმე დღის შემდეგ დავმშვიდდი. დავმშვიდდი, რადგანაც ვფიქრობ, რომ რახან ასე ხდება, ესე იგი ასეც უნდა ხდებოდეს.
ახლა კი წერას ვწყვეტ.
ჯერ ერთი, ლაპარაკის არ იყოს, წერაც მეზარება და მეორეც, ამ ბოლო დროს, მრგვალი ასოების მოხაზვა მიჭირს, კუთხოვანი გამომდის რატომღაც. ისე კიდევ მინდოდა ერთი-ორი სიტყვა იმ გოგონაზე დამეწერა, რომელიც გაქრა, მაგრამ > > > -/ ] \ —————
© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

*
გორის პიონერთა სასახლე ერთადერთი სასახლე იყო, რომელიც ჩემს თვალსაწიერში ყოველდღიურად ხვდებოდა. მის ფართო ფანჯრებზე ღია ვარდისფერი ფარდები ეკიდა – ცივი, უსიამოვნო ფერის (ვინ იცის, იქნებ არსებობს კიდეც ასეთი ვარდი, რომლის ფურცლების მოსრესაც არასდროს მოგინდება?). შიგნით არაფერი განსაკუთრებული: მოსწავლეთა ნამუშევრების გამოფენა, წითელი კუთხე, დაფდაფი, დიდ-პატარა საყვირი, ოქროსფერფოჩიანი ალამი და ოქროსქოჩრიანი ბიჭუნას სურათები. ზამთრის თვეებში თითქმის ყველა ოთახში სამარისებური სიჩუმე, აკლდამისებური სუსხი იდგა. მიუხედავად ამისა, კედლებს შორის უმნიშვნელო მოძრაობები მაინც შეინიშნებოდა, შაბათობით კი ტრადიციულ საქმიანობას მხატვრული კითხვის წრე იწყებდა. მხატვრული კითხვის წრე მე ვიყავი.
მსახიობ ოთარ ***-ს ოცამდე მოსწავლე ჰყავდა. ეს, ისევე, როგორც ადგილობრივი მნიშვნელობის სხვა წვრილმანები, გადმოცემით ვიცოდი: არცერთი დეკლამატორი თვალით არ მენახა. ლეგენდის თანახმად, ისინი ნამდვილად არსებობდნენ, თეატრალურ წარმოდგენებში მონაწილეობდნენ და გორის დასთან ერთად გასტროლებზეც დადიოდნენ ბევრად უფრო ცივ, ბევრად უფრო თოვლიან ქალაქებში. წლის ბოლოს დიდ სცენაზე გამოსვლას მეც მიწინასწარმეტყველებდნენ: ამისათვის ერთადერთი ლექსი კარგად უნდა მესწავლა.
მაშინაც და ახლაც ათი წლის ბიჭის თვალში ორმოცს მიტანებული კაცი ცხოვრებამობეზრებული ვინმეა, რომელიც უხალისოდ მიითვლის აღსასრულამდე დარჩენილ დღეებს, თუმცა არც მთლად მოტეხილი ბერიკაცია – ამიტომაც არის საშიში მის ხმაში შეპარული აგრესია, წარბებქვეშ შემალული რისხვა.
ვაღიარებ: ოთარის მეშინოდა. მერე რა, რომ მსახიობი იყო. მერე რა, რომ მეც მსახიობობა მინდოდა და ჩემი ოცნებები გორის თეატრის სცენას ვერ სცილდებოდა.
ვგრძნობდი, უკვე ბევრი ვინმე ვიყავი: ნაცარქექია, მეფის მასხარა, თვითონ მეფე, ცხენი, ჯარისკაცი, ის ოქროსქოჩრიანი ბიჭუნა, კარლსონი და კარლსონის მეგობარი ბიჭუნა, სკოლის დირექტორი, მეხანძრე, მეფანრე… თუ დამჭირდებოდა, თავზე მაქმანებიან ჩაჩს ჩამოვიმხობდი და ტომ სოიერის მამიდაც იოლად გავხდებოდი.
საოცნებო სცენაზე ასასვლელად კი, სულ ცოტა, ერთი ლექსის კარგად სწავლა იყო საჭირო.
მხატვრული კითხვის პირველივე გაკვეთილზე გავიგე, რომ კარგ ლექსებში დიდი აზრები იდო. რასაკვირველია, უაზრო ლექსებიც არსებობდა და ისინი ველის შროშანებივით უზრუნველად იზრდებოდა ლიტერატურის უნაპირო ველზე. რაღაც ასეთი ნამდვილად წავიკითხე ერთ-ერთ წიგნში. მერე ის წიგნი დავხურე და მეც უაზრო ლექსების წერა დავიწყე, მაგრამ მალევე შევწყვიტე: გოგოებზე დაკვირვება, მათი ორაზროვანი ფრაზები გაცილებით მიმზიდველი აღმოჩნდა.
ის კარგი ლექსი კი ასე იწყებოდა:
ყოველ ახალ გამარჯვების
შემდგომ წესად შემოვიღე,
აღტაცებით შემოვძახო:
ეგ არის და გორის ციხე!
- აბა, შენი სიტყვებით მითხარი, რაც გაიგე, – მთხოვა მასწავლებელმა, რომელსაც სახე და პალტო ერთნაირად კვამლისფერი ჰქონდა. გულისმომკვლელი ფერი იყო, გაუგებარი წარმომავლობის მქონე. თითქოს ცოტა ხნის წინ ამ კაცს მეხი დასცემოდა და ქუდიან-ტანსაცმლიანად ისე დაეფერფლა, რომ მას ვერაფერი გაეგო.
- აბა, ცოცხლად, ცოცხლად! – შემომძახა, როცა მიხვდა: პასუხის გაცემას არ ვაპირებდი. დაკვირვებებსა და შედარებებში ისე გავერთე, რომ გადამავიწყდა, რისთვის ვიდექი გაყინულ, სანახევროდ ჩაბნელებულ ოთახში.
- რომელ გამარჯვებებს გულისხმობს პოეტი?
არ ვიცოდი, რა მეთქვა. არ ვიცოდი, რა იყო გამარჯვება. მხრებს შეუსრულებელი დავალებების, გაცდენილი გაკვეთილების, ბუნდოვანი და გაუგებარი მოვალეობების ტვირთი მიმძიმებდა.
რაღაც წავილუღლუღე.
გამიღიმა:
- დაფიქრდი: როცა რაღაც გიხარია, როგორ გამოხატავ? ხუთიანს რომ მიიღებ, გულში რას ამბობ ხოლმე, ბიჭო?
- …მარინა ივანოვნას დღიურში ჩაწერა არ დაავიწყდეს-მეთქი. ხუთიანებს მარტო რუსულში ვიღებ.
ლექსის გამოთქმით კითხვა განაგრძო:
- ამბობდნენ, რომ აქ ბჭეები
ინგრეოდა, როგორ რიყე…
რა თქმა უნდა, მანამდე არც ბჭე გამეგონა და არც რიყე. გულში გავიმეორე: ბჭე-რიყე-ბჭე-რიყე-ბჭე-რიყე. ალბათ იმ დიდ აზრს, რომელიც ლექსში იდო, ქვასავით მაგარი სიტყვები აკავებდნენ, თვალუწვდენელ გალავნად ევლებოდნენ. უცებ ცხადად წარმოვიდგინე ნახევრად გამჭვირვალე სხეული, რომელიც მასიურ ლოდებს შორის დალივლივებდა და ნაპრალში გასხლტომას ცდილობდა.
- მაგრამ აქ რომ სინათლეა -
ეგ არის და გორის ციხე!
- სინათლე სინათლეა, მას. ღამით სახლებში რომ შუქი ანთია.
დავასწარი, სანამ საკუთარ ვერსიას დროშასავით ააფრიალებდა.
აღმოჩნდა, რომ სინათლე ბევრი სხვა რამეც იყო: მოგუგუნე ქარხნები, ცისფრად მოციმციმე ეკრანები, წითელყელსახვევიანი გოგოები და ბიჭები (აქ ეჭვი შემეპარა: კლასელები გამახსენდნენ), გემები, ყინულმჭრელები, ატომური ელექტროსადგურები, მოთხილამურეები, მშენებლები, მეტალურგები და ყველა და ყველაფერი.
- კბილის ექიმებიც?
- რა თქმა უნდა, კბილის ექიმებიც.
უსინდისოდ იტყუებოდა! ქალაქის ყველა სტომატოლოგიურ კლინიკაში გულისამრევი სუნი ტრიალებდა, თავზარდამცემი წივილ-კივილი ისმოდა, მარწუხები და სისხლიანი ბამბები გროვებად ეყარა. ერთი სიტყვით, იქაურობა მხოლოდ საშინელებას, სრულ სიბნელეს ჰგავდა.
ის კი არაფერს იმჩნევდა და განაგრძობდა:
- მეორე მსოფლიო ომში უამრავი ქართველი დაიღუპა, მათ შორის გორიდან და გორის რაიონიდან გაწვეულებიც. განა პაპაშენი არ იბრძოდა, ბიჭო?
- კურსკთან, იასტრებოვკაში. იქვე დამარხეს.
- აი, ამიტომ უნდა ისწავლო ეს ლექსი. კარგად უნდა ისწავლო და ისე თქვა, რომ მტრის ფეხქვეშ მიწას ცეცხლი გაუჩნდეს.
ომში ვიყავ, მტერს ბერლინი
მივუგრიხე, მოვუგრიხე!
ცხრა მაისით შემოვძახე…
- რატომ მივუგრიხე და მოვუგრიხე, მას?
მასწავლებელი ერთიანად გაქვავდა, სასოწარკვეთილმა შემომხედა.
სიცივისგან კბილებს ვაკაწკაწებდი, მოლურჯო თითებს პალტოს სახელოებქვეშ ვმალავდი.
- მეორე მსოფლიო ომში ფაშისტებს რომ გაემარჯვათ, იცი, რა დღეს დააყრიდნენ ჩვენს ქალაქებს? გორს და გორის რაიონის სოფლებს რას უზამდნენ?
არ ვიცოდი.
ციხის ძირას, ძველ სახლში ვცხოვრობდი, მაგრამ გორაზე ასვლა ერთხელაც არ მეცადა. იქვე იყო, რამდენიმე ნაბიჯში და არბენას არც არაფერი უნდოდა, თუმცა ათასი ჭორ-მართალი თავგზას მიბნევდა. ციხე უსაქმურებისააო. ციხე ქურდბაცაცებისა და ყომარბაზებისააო. მოპარულ ფულსა და სხვა რამეებს იქა ფლავენო. მკვლელებისააო – ვისი ჯავრიც გულს უკლავთ, ამოჰყავთ და დაუნდობლად უსწორდებიანო. ბოზებისააო – ავხორც კაცებს მოჰყვებიან და ხან ლიფი რჩებათ ქვა-ღორღზე და ხან დაფხრეწილი საცვალიო… რომელი ბავშვიც ციხეზე ავა, შიში თმას გაუთეთრებსო. ერთი ბიჭი ავიდა და გარეულმა ძაღლებმა ისე დაგლიჯეს, არც სული შერჩა და არც ძვალ-რბილიო.
დიდია ქალაქური ფოლკლორის ძალა.
- მართლა გინდა მსახიობობა, ბიჭო?
მასწავლებელმა გამიღიმა და მხარზე ხელი წამომარტყა.
წლობით ნასაზრდოებ სურვილსაც დიდი ძალა აქვს.

*
მარინა ივანოვნას ჭორფლიანი ცხვირი ჰქონდა. მარინა ივანოვნას მოლურჯო-მონაცრისფრო თვალები და ძალიან გრძელი წამწამები ჰქონდა. მარინა ივანოვნას თითების მოძრაობას ყოველთვის ყურადღებით ვაკვირდებოდი. ვიცოდი, როგორ ხაზავდა ორიანებს, სამიანებს, ოთხიანებს და ყველაზე იშვიათად – საკუთარ არსებობაში დაეჭვებულ ხუთიანებს. როცა სკოლიდან დაბრუნებულს შინ არავინ მხვდებოდა, ვეება სარკის წინ ვდგებოდი და მანჭვას ვიწყებდი: თვალებს ოდნავ მოვჭუტავდი, თავს უკან გადავწევდი და საკუთარ თავს ოდნავ შესამჩნევად ვუღიმოდი. ყურებში ისევ მისი ხმა მედგა. მისი ფრაზები ზეპირად ვიცოდი და უსასრულოდ ვიმეორებდი – ძლიერი აქცენტით, უადგილო მახვილებით. მერე სახატავი რვეულიდან სუფთა ფურცელს ვხევდი, ნაცნობი ხელმოწერის გაყალბებაში ვვარჯიშობდი. ინიციალები. ინიციალები. ისევ ინიციალები. ბოლოში გამობმული კუდი. წვრილი და მოგრეხილი. ათასი აბდა-უბდით დამძიმებულ თავში მხოლოდ ეს აზრი მიტრიალებდა: როცა ვბაძავდი, ისევ ერთად ვიყავით.
პოლონურ-უკრაინულ-აზერბაიჯანული წარსული ჰქონდა. ბავშვობის დიდი ნაწილი ბაქოში გაეტარებინა, უმაღლესი სასწავლებელიც იქვე დაემთავრებინა, მერე კი გორში ნათესავებთან ჩამოსულიყო და რომელიღაც ბედნიერი შემთხვევის წყალობით, სკოლაში მუშაობა დაეწყო.
რა თქმა უნდა, მიყვარდა და რა თქმა უნდა, ამ სიყვარულს არაფერი ეშველებოდა.
გაკვეთილებზე თვალს არ ვაცილებდი. ყველა სიტყვას ვიმახსოვრებდი, გულში იქამდე ვიმეორებდი, სანამ აზრს ნექტარივით არ გამოვწუწნიდი. მის სახეზე შენიშნული უმნიშვნელო ჩრდილიც გულს მიკლავდა. მინდოდა, რომ ყველაფერი ისე ყოფილიყო, როგორც მარინა ივანოვნას სურდა: საკონტროლო უშეცდომოდ დაგვეწერა, ტექსტების თხრობისას სიტყვების ძებნა ჭერში არ დაგვეწყო, სუფთად ჩაცმულებს გვევლო და არცერთი ჩვენგანი ავად არასდროს გამხდარიყო.
ერთი თვის გათხოვილი იქნებოდა, როცა კლასის დამრიგებელმა ჩვენს ოთახში შემოიყვანა და გაგვაცნო. მისი ქმარი ჩემს ძმას მსოფლიო ისტორიას ასწავლიდა. იმ კაცის ხელში მსოფლიო ისტორიის ჩაგდება როგორ იქნებოდა – ისეთი მაღალი და მხრებგანიერი იყო, ძველთაძველ მატიანეებში საკუთარი თავის გარდა ვერაფერს დაინახავდა. გულღიააო (ასეთებს დაკვირვების უნარი არა აქვთ). კარგი იუმორით გამოირჩევაო (მოგწონთ ენამოსწრებული ტირანები?). უფროსკლასელების პირში რა გაჩერდებოდა – ტყუილ-მართალს გამოგონილი დეტალებით აზავებდნენ, მნიშვნელობებს აზვიადებდნენ, ზოგჯერ კი შუა თხრობისას ერთმანეთს გადახედავდნენ და დადუმდებოდნენ ხოლმე… სწორედ მათგან გავიგე, რომ შესვენების დროს რუსულისა და მსოფლიო ისტორიის მასწავლებლები მესამე სართულზე, ბიოლოგიის კაბინეტში იკეტებოდნენ, იქიდან გამოსულები კი აწითლებულები დადიოდნენ, თვალს ვერავის უსწორებდნენ. რამდენჯერმე იმას, იმ ატილას შარვლის ბოლომდე შეკვრაც კი დავიწყებოდა…
სიცხადე, რომელიც აღნიშნულ გადმოცემებს აკლდა, ისედაც გაუსაძლის ყოფას უფრო ძნელად ასატანს ხდიდა. წყალში უიმედოდ იყრებოდა საგულდაგულოდ ნასწავლი ტექსტები თავისივე უცხო სიტყვებით, სუფთად შესრულებული საშინაო დავალებები და მასწავლებლის გულის მოგების სხვა ხერხები.
რის მიღწევას ვცდილობდი? იმის, რომ ყოველ დღე გაკვეთილი მხოლოდ ჩემთვის აეხსნა. სხვები სტატისტები იქნებოდნენ, სკოლის დირექტორის ან სხვა რომელიმე ინსტანციის თვალისასახვევად გამიზნული. ის კი კლასის ერთი ბოლოდან მეორეში ივლიდა და განუმეორებელი ხმით მე მესაუბრებოდა – სულ ერთი იყო, რაზე.
ძილის წინ არაერთხელ მიფიქრია, ნეტა რას უნდა აკეთებდნენ ორივენი ბიოლოგიის კაბინეტში-მეთქი და სავარაუდო პასუხები, საბოლოოდ, ასეთ სახეს იღებდა: ალბათ ტანსაცმელს იხდიან, გაშიშვლებულები ერთმანეთს გარშემო უვლიან და აკვირდებიან, მერე კი სირცხვილის ან სიცივისგან აკანკალებულები სასწრაფოდ იცვამენ-მეთქი. თუმცა ბოლომდე არც მჯეროდა, რომ მარინა ივანოვნა და მისი ქმარი იქ საერთოდ შედიოდნენ. ბიოლოგიის კაბინეტში ადამიანის ჩონჩხი იდგა – ნამდვილი ჩონჩხი, საფლავიდან ამოთხრილი, მკვდრისსუნიანი.
ერთხელ თემა დავწერეთ, პატარა, ნახევარგვერდიანი – “ზამთრის დღე”. მე კვირა დღე აღვწერე, რომელიც ფანჯრის მიღმა მორიალე ფიფქების ცქერაში გავატარე. მერე შუშა დაიორთქლა, თავშიც სასიამოვნო ბურუსი ჩამოწვა და ოცნებებში წავედი: წარმოვიდგინე, როგორ მივაბიჯებდი ბერლინის ქუჩებში და საკუთარი ნაბიჯების ხმას ვუსმენდი. ქალაქი ცარიელი იყო. ის ჩემი ქალაქი გამხდარიყო, ყველა შენობა, ყველა კაფე, ყველა ძაღლი, ყველა ხე მე მეკუთვნოდა.
- დიდი უცნაური ბიჭი ხარ, – მასწავლებელმა ამომხედა და თავი გადააქნია. ვერ მივხვდი, განვითარებული წარმოსახვის გამო შემაქო თუ თემიდან გადახვევისთვის მისაყვედურა. გრამატიკულ შეცდომებზე ყურადღება არ გაუმახვილებია.
კლასში ყველა ერთხმად ახმაურდა:
- რა უნდა აკეთო მარტომ ცარიელ ქალაქში?
- თუ მაგარი ხარ, შუაღამისას კომბინატის ხიდზე გადადი.
- მარტო სტადიონამდეც ვერ ჩავა და რეებს წერს…
- თავისი მოგონილი არ იქნება, სადმე წაიკითხავდა.
- გადაწერილია, მას, გადაწერილია.
- ციხეზეც არ ასულა და მოინდომა ბერლინი.
დავჯექი და გაკვეთილის დასრულებამდე თავი არ ამიწევია.
მომდევნო დღეები გავაცდინე. სკოლაში წასვლის ნაცვლად გორას გარშემო ვუვლიდი და რუსულის რვეულიდან ამოხეულ ფურცლებს წვრილ-წვრილად ვანაკუწებდი. ქაღალდის ნახევებს პალტოს ჯიბეებში ვიგროვებდი, მერე კი მუჭა-მუჭა ვყრიდი მღვრიე გუბეებში. ქარი ჩემს თამაშს აჰყვა: ეზოს ძაღლივით მელაქუცებოდა და ხელისგულებს კუდის ქიცინით მილოკავდა. ქარს მიჰყვებოდა სათუთად მოხაზული ასოები, გულმოდგინედ გადათეთრებული სტროფები, შეკითხვები და მათზე გაცემული პასუხები, შეხვედრის მოლოდინით სავსე საათები.
აღარც მეფე ვიყავი და აღარც ჰეკლბერი ფინი. არც მეფანრე და ხუთკუნჭულა. თითქმის აღარვინ ვიყავი – ისიც კი არა, ვინც ნახევარგვერდიან თემების წერას ნახევარ დღეს ანდომებდა.
მხატვრული კითხვის წრეც დავივიწყე. სცენა, რომელიც წარმოუდგენელი ძალით მიზიდავდა, სხვებს დავუთმე – მათ, ვინც ჩემზე უფრო რიხიანად შესძახებდა: გადახედეთ ქართლის ბაღებს…!
ციხეზე ასვლა გადავწყვიტე – უკვე აღარაფრის მეშინოდა.
ვიდექი და იმაზე ვფიქრობდი, რომ ქარის წაღებულს ქარივე მოიტანდა. თოვლი სათვალეზე მადნებოდა, ყურების ნიჟარებში მიძვრებოდა, ხელით ნაქსოვ კაშნესა და ჩემი ძმის ნაქონ პალტოს მისველებდა. ფეხს არ ვიცვლიდი. უკვე ათი წლის ვიყავი და ვიცოდი: სიცოცხლე, რომელსაც აზრი გამოაცალეს, ფურცლის პაწია ნაკუწივით მსუბუქი და უწონო იყო.

*
ციხისკენ ორი ნაბიჯი გადავდგი და უცებ მთელი გორა თავზე გადმომემხო: ვიღაცამ კეფაზე წამომარტყა, მერე კი ღონივრად შემაჯანჯღარა. ჩემი ძმა იყო: დილიდან გეძებო. სანამ სახლიდან გამოვიდოდი, დედამ მითხრა, ბარი იშოვე, კვერნაქის სასაფლაოზე ადი და იმ პირქვედასამარხს საფლავი გაუთხარეო. ოთარას უთქვამს, შენ ბიჭზე ხელი ჩავიქნიე, გონებაგაფანტულიაო. კლასის დამრიგებელი – ის კამეჩივით ქალიც გადარეულა: ერთი კვირაა, სკოლაში აღარ დადის და საერთოდ, ალბათ ოჯახის წევრების გავლენაა, ფაშისტური იდეალები რომ აქვს მეხუთეკლასელ ბავშვსო.
რა ფაშისტური იდეალები? უბრალოდ, ბერლინი გამოვიგონე.
- თავი იმათთან იმართლე, სხედან და გელოდებიან.
ამ სიტყვებს ყური ძლივს მოვკარი. უკვე კისრისტეხით გავრბოდი, სადღაც, მოუსავლეთში. მხოლოდ ერთს ვფიქრობდი: ნებისმიერ ფასად მდევარს ხელიდან უნდა დავსხლტომოდი. ამ ერთადერთი გამარჯვებისთვის მაინც უნდა მიმეღწია, მერე კი ყველაფერი როგორღაც თავის ადგილს იპოვიდა. სხვა თუ არაფერი, სამუდამო თავშესაფრად მდინარის მღვრიე წყალიც გამომადგებოდა.
ფეხი რაღაცას წამოვდე და ყინულს ყრუდ დავასკდი. მარცხენა მუხლში ტკივილი ელვად გაიკლაკნა. გამომშრალი და გახევებული ტუჩები სიმწრით დავიკვნიტე. წამოვიწიე. ისევ დავეცი. მგონი, რამდენიმე წამით გონებაც დავკარგე. კლასის დამრიგებელი მომელანდა – ხარისთავა ქალი, უფორმო ტანითა და თვალშისაცემად შეთხელებული თმით. სახეზე ხელი მოვისვი: სათვალე აღარ მეკეთა. ვერ მივხვდი, სად დავკარგე. თუმცა დიდ უბედურებადაც არ ჩავთვალე: იმდენად გაურკვევლად მესახებოდა საკუთარი მომავალი, რომ დარწმუნებით ვერ ვიტყოდი, საერთოდ იქნებოდა თუ არა იქ მისი ადგილი.
ახლა უსათვალოდ მივრბოდი. თოვლიანი ქალაქი სქელ ნისლს დაებურა, ხეების კონტურები მიახლოვდებოდნენ და მშორდებოდნენ. ბაზარს გვერდით ჩავურბინე (წამით გავიფიქრე, დახურულ განყოფილებაში რძის ნაწარმის ან მწვანილეულობის დახლის ქვეშ ხომ არ შევძვრე-მეთქი, მაგრამ მივხვდი, რომ იქაურ სუნს დიდხანს ვერ გავუძლებდი). კომბინატის ხიდზე გადასვლა გადავწყვიტე (ჩემი ძმა ვერასდროს წარმოიდგენდა, რომ ასე შორს წასვლას გავბედავდი).
ცა კიდევ უფრო ჩამუქდა. ჰაერში ისეთი სუსხი დატრიალდა, სუნთქვა თითქმის შეუძლებელი გახდა. აბა, ისუნთქეთ ყინული! როგორც კი ხიდს მივუახლოვდი, სტადიონის მხრიდან ორი ძაღლი აუჩქარებლად დაიძრა და ჩემკენ გამოემართა. ვიცოდი, ამ დროს გაქცევა ყველაზე დიდი სისულელე იქნებოდა, მაგრამ ერთ წამში გავიაზრე, რომ მხოლოდ სისულელეების ჩადენა შემეძლო – აი, ეს იყო ჩემი მოწოდება, ჩემი საქმე. აი, რა გამომდიოდა ყველაზე უკეთ.
გავიქეცი. ვერ გავიგე, გამომეკიდნენ თუ არა ძაღლები. ხიდი უსაშველოდ გრძელი მომეჩვენა – უსასრულო, მარადისობაში გადებული. ბოლო მართლაც არ უჩანდა. მის ქვეშ ტალახისფერი ლიახვი მდორედ მიირწეოდა. უკან დარჩა გორის ციხე, რომელიც არც ქვეყნის საამაყო წარსულს მახსენებდა და არც ჩემს სამარცხვინო აწმყოს: მისკენ გადადგმულ ორ ნაბიჯს, ვერნასწავლ კარგ ლექსს, იმ თქმულებების დიდ ნაწილს, რომლების სინამდვილისა და სიბრძნისაც გულის სიღრმეში მჯეროდა. მივხვდი, რომ გორაზე ასვლა აღარასდროს მომინდებოდა. და საერთოდ, ციხე სულაც არ იდგა იმისთვის, რომ ზედ ვინმე ასულიყო.
როგორც კი ეს აღმოვაჩინე, ნაბიჯი შევანელე და სახე ფიფქებს მივუშვირე. აღარ მციოდა: შეხებისას ისინი ოდნავ მკბენდნენ – ციდან გადმოყრილი მსხვილ-მსხვილი ნაფლეთები. ნეტა ვინ დახია ამდენი სუფთა ფურცელი? პირღია ვიდექი და ენის წვერით მათ დაჭერას ვცდილობდი, როცა ძაღლების ღრენა შემომესმა. ისევ ის უჯიშო ცხოველები! სხვა რა გზა იყო – თავქუდმოგლეჯილი გავიქეცი. გულის ადგილას რაღაც საშინელი დანადგარი ბოლო ხმაზე გუგუნებდა. სუნთქვისთვის დრო აღარ მრჩებოდა. უცებ თვალთ დამიბნელდა და მოვკვდი.
სიკვდილს ყვავილების სასიამოვნო სუნი ასდიოდა, ძალიან თბილი და თოვლივით ფაფუკი იყო. მთელი სხეულით მივეკარი. მხოლოდ ის არსებობდა და თმაზე ხელს მისვამდა, სახეზე მეფერებოდა.
სიტყვები მოგვიანებით გავარჩიე. ხმაც ვიცანი.
ხიდზე მარია ივანოვნა იდგა.
ახლაც ვერ ვხვდები, რატომ ეცვა გახსნილი პალტო იანვრის ყველაზე ცივ დღეს. არ მახსოვს, როგორ მივადე თავი მკერდზე, ან წელზე ხელები რატომ შემოხვიე. რამდენ წამს ან რამდენ წუთს გაგრძელდა ეს ყველაფერი, თუ სულაც მთელი საუკუნე გრძელდებოდა – ვერაფერს ვიტყვი. სასწაული იყო, სასწაულები კი, როგორც ამბობენ, დროისა და სივრცის მიღმა ხდება. ამის მერეც არაერთხელ გამივლია და გამომივლია კომბინატის ხიდზე, მაგრამ რად გინდა – მხოლოდ საკუთარი უხასიათობის პირისპირ თუ აღმოვჩენილვარ.
დღემდე მახსოვს ეს განცდა: როგორია, როცა რაღაც რბილს და ამავე დროს მკვრივს პირველად ეხები – იმას, რაც უკიდურესად ელასტიკურია და შეხების შემდეგ პირვანდელ ფორმას უმალვე იბრუნებს. მახსოვს მოტკბო სუნი და სინათლე, რომელიც იქაურობას მოეფინა.
- რატომ დაიწყე გაკვეთილების გაცდენა?
ნაცნობი ხმა. ნაცნობი აქცენტი.
- ძალიან დამაკლდი. დაცარიელდა კლასი.
მივხვდი, რომ ამ სიტყვებს საკუთარ თავს არაერთხელ გავუმეორებდი სარკის წინ.
- რაც ამ დღეებში ავხსენი, იმას შენ ცალკე აგისხნი.
მარინა ივანოვნას მოლურჯო-მონაცრისფრო თვალებში ვუყურებდი და ხმას არ ვიღებდი. აღმოვაჩინე, რომ ჭორფლები მხოლოდ ცხვირზე კი არა, შუბლზეც ჰქონდა და თვალების დაბლაც – მქრალი, ძლივს შესამჩნევი ლაქები. სახეზე არაფერი ესვა, კოსმეტიკის უმცირესი კვალიც არ ემჩნეოდა. ჩემი სახე კი ხელისგულებში მოექცია და მეუბნებოდა:
- ორშაბათს აუცილებლად მოდი. თემას დავწერთ ჩვენს ქალაქზე. კლასში შენ ყველაზე კარგად წერ და დამპირდი, რომ მოხვალ.
ამ დროს სრული სიცხადით მივხვდი, რას აკეთებდნენ ის და მისი ქმარი ბიოლოგიის კაბინეტში: ყველაფერს იხდიდნენ, ბოლომდე შიშვლდებოდნენ, მერე კი ისტორიის მასწავლებელი მუხლებზე დგებოდა და მარინა ივანოვნას ძუძუებზე შემელოტებულ თავს ადებდა, ხელებს წელზე ხვევდა. და იყვნენ ასე დიდხანს, ძალიან დიდხანს. არც ზარის ხმა აღელვებდათ და არც ის, რომ ერთ-ერთი კუთხიდან ადამიანის ჩონჩხი მისჩერებოდათ ავად ამოღამებული თვალებით, თაროებიდან კი – ქილებში დასპირტული ამფიბიები და ნაირგვარი მწერები.

*
ბჭე. რიყე. ბჭე. რიყე. ბჭე. რიყე. ჭერიდან ჩრდილი ჩამოცოცდა და მაგიდის ქვეშ შეძვრა. საწოლიდან წამოდგომის თავი რომ მქონოდა, კუდში ხელს წავავლებდი და გამოვათრევდი. თვალებს ძლივს ვახელდი. ძლივს გახელილი თვალებიდან საძაგელი სითხე მოჟონავდა. ყველაფერი ნერვებს მიშლიდა: ჩაბნელებული ოთახი, რომლის ერთ კუთხეშიც სანთელი ბჟუტავდა (39,5 იმის უფლებას მაძლევდა, რომ შუქის ჩაქრობა მომეთხოვა), ჩემი ძმა, რომელიც საშინაო დავალებას რძიანი ჩაის ხმაურიანი ყლუპების თანხლებით წერდა (პალეონტოლოგი მაინც ვერ გახდებოდა – გორის ინსტიტუტში პალეონტოლოგიის ფაკულტეტი არ იყო), დედა, ათ წუთში ერთხელ შუბლზე კომბოსტოს გრილ ფოთლებს რომ მაფენდა. რა თქმა უნდა, რამდენიმე დღეში ფეხზე წამოვდგებოდი და თოვლიან ქალაქში სახეტიალოდ გავიდოდი, მაგრამ დედა ძალიან მშიშარა იყო: დასამშვიდებლად მხოლოდ დაპირება არ ეყოფოდა. იძულებული გავხდი, ერთმანეთის მიყოლებით დამელია ორი აბი, დამტკბარი რძე და კიდევ რაღაც გულისამრევი სითხე მოყავისფრო ბოთლიდან.
- მხატვრული კითხვის წრეზე აღარ ვივლი.
სიჩუმემ, რომელიც ამ სიტყვებს მოჰყვა, მაფიქრებინა, რომ ნათქვამი ვერავინ გაიგო. თავი წამოვწიე და უფრო ხმამაღლა გავიმეორე:
- მხატვრული კითხვის წრეზე აღარ წავალ პიონერთა სასახლეში.
- გადაიფიქრე მსახიობობა? – დედამ საბანში ხელი შემოყო.
- ჰო.
- აბა, რა უნდა გამოხვიდე? – სიცხის საზომი ამომაცალა.
- მესაფლავე გამოვალ, თუ გინდა.
- მასწავლებელი არ მოგწონს? – სველი თმა თითებით გადამივარხცნა.
- ოთარას ბრალი არ არის. ამან მითხრა, გორის ინსტიტუტს სამსახიობო ფაკულტეტი არა აქვსო.
ძმას გადავხედე, რომელმაც იმავე წამს გადაიხარხარა. არ დამინახავს, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, პურის ნაფშხვენები მთელ კუთხეში მიმოფანტა.
- სხვა ქალაქში სასწავლებლად წასვლა თავში არ მოსდის და ჯარში როგორ წავა?
დედამ სიცხის საზომი სამზარეულოში გაიტანა (39,5 იმის უფლებას არ მაძლევდა, რომ სხვა ოთახის ჩაბნელებაც მომეთხოვა). ეს რაღას ელოდა? რატომ არ მიჰყვებოდა თავისი ატლასებიან-რვეულებიანად? თვალების გახელა სულ უფრო მიძნელდებოდა. თავში სიტყვები ირეოდნენ. სიტყვებს მთელი წინადადებები ცვლიდა. ძაღლის კუდი. ჯარი. შავი ხარის თავი. გადახედეთ ქართლის ბაღებს. გორის ციხე. შენ ბიჭზე ხელი ჩავიქნიე. ჰეკლბერი ფინი. ყინულმჭრელები. ნამუშევრების გამოფენა. ცხრა მაისი.
- დეეე…!
დედას ლექსების კითხვა უყვარდა – მხოლოდ მაშინ, თუ კარგ ხასიათზე იყო. როცა ბრაზდებოდა, სამზარეულოში შევარდებოდა და ლანძღვა-ლანძღვით ხეხავდა ტაფებს, ქვაბებს, კედლებს, იატაკის ფილებს… სიმშვიდის საათებში ყველა ლექსს ერთნაირად კითხულობდა – მონოტონურად, ძილისმომგვრელად. არასდროს მთხოვდა, ჩემი სიტყვებით მეთქვა, რა გავიგე, ან საერთოდ, რამე გავიგე თუ არა. მგონი, თვითონაც ბევრი არაფერი ესმოდა. ლექსები საძილე საშუალება იყო. ლექსები ყველანაირ ტკივილს აყუჩებდა. ქვედა თაროდან იმ წიგნს გამოიღებდა, რომელიც ხელში მოხვდებოდა, გადაშლიდა და კითხვას საშუალოზე დაბალი ხმით დაიწყებდა ხოლმე.
სიცხიანს ძმრის სუნით აქოთებული წინდები მეცვა და პირში წამლის საზიზღარი გემო მიტრიალებდა. უარს არ მეტყოდა, თუ ვთხოვდი, რამე წამიკითხე-მეთქი. იმ პოეტების ლექსები, რომლებსაც სიკვდილი უყვარდათ. იმ პოეტების ლექსები, რომლებსაც სიკვდილთან ერთად სიცოცხლეც უყვარდათ. იმ პოეტების ლექსები, რომლებსაც ფიჭვის წიწვებზე შერჩენილი წვიმის წვეთები უყვარდათ. იმ პოეტების ლექსები, რომლებსაც მხოლოდ საკუთარი ხმის მოსმენა უყვარდათ.
- დეეეე! სად ხარ?
სიცხის დამწევი ლექსები. ნახველის გამათხიერებელი ლექსები.
- დეეეე! ძალიან ბნელა.
უცნობ შენობასთან ვიდექი. უქარო ღამე იყო. ფანრების შუქით განათებულ ქუჩას სამსართულიანი სახლების მწკრივი მიუყვებოდა. ხეების ჩრდილები ცარიელ გზაზე გაწოლილიყო. კარი შევაღე და ნახატივით ლამაზ კაფეში აღმოვჩნდი. მაგიდებზე წითელი ქსოვილი ეფინა, ცოცხალი ყვავილებით მორთულ სასანთლეებში კი გრძელი, თეთრი სანთლები იდო. ირგვლივ არავინ ჩანდა. ვიგრძენი, რომ თავბრუ მეხვეოდა და სკამზე ჩამოვჯექი. სასკოლო ჩანთიდან წიგნი ამოვიღე – ლექსებისა აღმოჩნდა. რამდენიმე თაობის ნახმარი, ყდაშემოფლეთილი და კუთხეებგაცვეთილი. კითხვა ხმამაღლა დავიწყე. გული მწყდებოდა, რომ არავის ესმოდა, როგორ კარგად ვკითხულობდი: თითოეულ სიტყვას ენაზე ვიჩერებდი, გემოს გულმოდგინედ ვუსინჯავდი. თითოეული სიტყვა ძალიან მნიშვნელოვანი იყო და ეს მნიშვნელობები ბოლომდე მესმოდა. თავბრუ ისევ მეხვეოდა. მივხვდი, რომ სასანთლეებზე შემოხვეული უსახელო ყვავილების ბრალი უნდა ყოფილიყო – ცუდად მათი მოტკბო სურნელი მხდიდა. წიგნი მაგიდაზე დავტოვე და გარეთ გამოვედი. ქუჩაშიც ისევ ის სუნი ტრიალებდა. “ბერლინი”, – გაოგნებულმა გავიფიქრე. მერე თავი ავწიე და იმ კაფეს შევხედე, სადაც ორი წუთის წინ ლექსებს ვკითხულობდი. მის თავზე ალისფრად ენთო სიტყვები, რომლების მნიშვნელობასაც ვერ ვხვდებოდი.
- ამას ჯარში არ წაიყვანენ, არა, დე?
დედამ შუბლზე ხელი დამადო.

*
სკოლაში ათი დღის შემდეგ მივედი – თვალებამოღამებული და ძალიან მშვიდი. ბავშვები საშინაო დავალების გადაწერით იყვნენ გართული. ახალ დამლაგებელს საკლასო ოთახის იატაკი ნავთში დასველებული, დაძონძილი ტილოთი მოეწმინდა და ირგვლივ ყველაფერი წარმოუდგენლად ყარდა. ძველი დამლაგებელი კომბინატის დასახლებაში რომელიღაც კორპუსის წინ წაქცეულიყო – გამთენიისას ეპოვათ უსულო და ნაზად დათოვლილი (რა თქმა უნდა, ზოგიერთ გოგოს დავალების გადაწერის დროსაც არ შეეძლო ენის გაჩერება).
მომეჩვენა, რომ ზარი ძალიან დიდხანს არ დაირეკა.
ზარის დარეკვის შემდეგ ძალიან დიდი დრო გავიდა და არავინ გამოჩნდა.
- რუსული ცდება!
- წამო, ვისრიალოთ!
- ძველი არ ვარგა, ახალი სასრიალო გავაკეთოთ.
- დღეს ისევ მოთოვს.
- ამ გაკვეთილზე საკონტროლოს ნიშნები უნდა გამოეცხადებინა.
- მათემატიკის მასწავლებელმა ვიღაცას უთხრა, წოლითი რეჟიმი აქვსო.
- რა აქვსო?
- წამო, წამო რა.
- რო არ გაცდეს?
- ცდება, ვერ ხედავ?
როცა თვალები გავახილე, საკლასო ოთახში მარტო ვიყავი. მარტოობას ნავთის მძაფრი სუნი ასდიოდა, მაგრამ მაინც სასიამოვნო იყო.
პალტოს ჯიბიდან ლურჯი კალამი ამოვიღე. ჩანთაში ხელი დიდხანს ვაფათურე, რუსულის რვეული ვიპოვე, გადავშალე და შიგ ქართულად ჩავწერე:
გ ო რ ი
ფიქრის დრო არ მქონდა, არც ასოების მოხაზულობაზე ზრუნვის. გრამატიკის წესების დარღვევისთვისაც არავინ მისაყვედურებდა.
არ ვიცოდი, ამას რატომ ვაკეთებდი – რატომ ვწერდი, რომ ჩემი ქალაქი საუკეთესო მეგონა. მერე რა, რომ სხვა ქალაქები არასდროს მენახა. გორის ნაწილი ვიყავი და მას არასდროს მივატოვებდი – აქ ვისწავლიდი, ცოლად კლასელ გოგოს მოვიყვანდი, ბაზრის მუშად ან ფოლკლორული ანსამბლის ხელმძღვანელად ვიმუშავებდი, ბოლოს კი ჩემი ძმა თავისი ხელით გამითხრიდა საფლავს კვერნაქის გორაზე. ვერ დავთმობდი ნაცნობ ქუჩებს, ხეებს, სახლებს და კორპუსებს, სხვა შენობებს და იმ ერთადერთ სასახლეს, რომლის ფართო ფანჯრებზეც ღია ვარდისფერი ფარდები ეკიდა. ვერც გორის შუაგულში წამომართულ ციხეს შეველეოდი – რაც უფრო შორიდან ვუყურებდი, ის მით უფრო შთამბეჭდავი მეჩვენებოდა. წარმოსახვის დაუძაბავად ვხედავდი, როგორ არბოდნენ და ჩამორბოდნენ მძიმედ აღჭურვილი მეომრები მის ვიწრო ბილიკებზე, როგორ იფურჩქნებოდნენ ყვავილები ვაშლისა და ატმის ხეებზე ქართლის ულამაზეს ბაღებში… გაქცევის გეგმები, რომლებსაც საკუთარ ძმასაც არ ვუმხელდი, მხოლოდ იმ სისულელეების ნაწილს წარმოადგენდა, რომლების ჩადენაც ჩემს მთავარ მოწოდებად, მთავარ საქმედ ქცეულიყო. რატომ მეგონა, რომ სხვა ქალაქში ციხე არ დამხვდებოდა? რატომ მეგონა, რომ ეჭვიანობით გულგასიებულს ისტორიის შესწავლაზე ხელი უნდა ამეღო? მართალია, იმის გაფიქრებაც მზარავდა, რომ შეიძლებოდა ოდესმე ჯარისკაცი გავმხდარიყავი და მოვალეობების სიმძიმეს წელში გავეწყვიტე, მაგრამ ისიც ვიცოდი, რომ სიმხდალიდან გმირობამდე ერთი ნაბიჯი იყო. მე კი, საბედნიეროდ, დეზერტირის განსახიერებაც შემეძლო და გმირისაც.
- სად ჯანდაბაშია მთელი კლასი?
კლასის დამრიგებელს მაღალყელიანი, წვრილქუსლიანი ჩექმები ეცვა და წონასწორობის შენარჩუნება უჭირდა.
- არ ვიცი.
ნიკაპში ხელი წამავლო და დასჭექა:
- პირქვე დაგმარხავთ ყველას.
კარისკენ რამდენიმე ნაბიჯი გადადგა.
- შენ რაღას აკეთებ ცარიელ ოთახში?
მისი კივილი სამართებელივით მისერავდა მთელ სხეულს.
- ლექსს ვიმეორებ, მას.
- რომელ ლექსს?
სხვა რა დამრჩენოდა – თავი ავწიე და ვიღრიალე:
- ყოველ ახალ გამარჯვების
შემდგომ წესად შემოვიღე,
აღტაცებით შემოვძახო:
ეგ არის და გორის ციხე!

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“