Alma Mater

­­­­­­­მაინც რას სწავლობენ ადამიანე­ბი?

წაკითხულია მოხსენებად ტარტუს უნივერსიტეტის რუსული გიმნაზიის გახს­­­­­­­­­­­­­­­­­­ნის დღეს (1990 წ.)

თარგმნა მათე კრავეიშვილმა

უპ­ირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა, ნე­ბა მი­ბო­ძეთ, მო­გი­ლო­ცოთ ჩვე­ნი ერ­თობ­ლი­ვი მუ­შა­ო­ბის დაწყე­ბა და ის ფაქ­ტი, რომ თქვენ უკ­ვე უნ­ი­ვერ­სი­ტე­ტის კედ­ლებ­ში იმ­ყო­ფე­ბით.

სა­უ­ნი­ვერ­სი­ტე­ტო გა­ნათ­ლე­ბა, რო­გორც ნე­ბის­მი­ე­რი უმ­აღ­ლე­სი გა­ნათ­ლე­ბა, გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი სა­ფე­ხუ­რია სა­შუ­ა­ლო სკო­ლას­თან შე­და­რე­ბით. და ამ სა­ფე­ხუ­რის ერთ-ერ­თი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი თვი­სე­ბა იმ­ა­ში მდგო­მა­რე­ობს, რომ აქ უკ­ვე აღ­არ არ­სე­ბობს ზე­მოთ და ქვე­მოთ – მას­წავ­ლებ­ლე­ბი და მოს­წავ­ლე­ე­ბი – აქ ყვე­ლა კო­ლე­გაა, ანუ ად­ა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც ერ­თად მუ­შა­ო­ბენ. უმ­აღ­ლე­სი სას­წავ­ლო და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის მუ­შა­ო­ბა ხომ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბას გუ­ლის­ხ­მობს, ანუ ერთ ნა­წილს სწავ­ლა სურს, მე­ო­რე მხა­რე კი ამ­ა­ში ეხ­მა­რე­ბა მათ. და­ძა­ლე­ბა – აუც­ი­ლე­ბე­ლი, “იძ­უ­ლე­ბი­თი” კონ­ტ­რო­ლი გა­ნათ­ლე­ბის და­ბალ სა­ფე­ხურ­ზე დარ­ჩა. მას­წავ­ლე­ბელ­თა და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა თქვენს მი­მართ სრუ­ლი­ად გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბა, რო­მე­ლიც კო­ლე­გი­სა და უმც­რო­სი კო­ლე­გის ნა­ყო­ფი­ერ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბას გუ­ლის­ხ­მობს.

მაგ­რამ ეს იმ­ას არ ნიშ­ნავს, რომ ყვე­ლა­ფე­რი გა­ი­ოლ­დე­ბა; პი­რი­ქით, თქვენ უფ­რო რთუ­ლი ამ­ო­ცა­ნის წი­ნა­შე დად­გე­ბით. და სა­ერ­თო­დაც, შე­უძ­ლე­ბე­ლია კარ­გი საქ­მე იოლი იყ­ოს. ეს რთუ­ლი საქ­მე იქ­ნე­ბა, რად­გა­ნაც თა­ვად ად­ა­მი­ან­ზე უფ­რო მკაც­რი ზე­დამ­ხედ­ვე­ლი არ არ­სე­ბობს და მის გა­რე­შე უმ­აღ­ლეს გა­ნათ­ლე­ბა­საც აზ­რი ეკ­არ­გე­ბა. თუმ­ცა კი ვე­რა­ფე­რი გვა­ი­ძუ­ლებს, სა­ბო­ლო­ოდ გავ­წყ­ვი­ტოთ კავ­ში­რი ბავ­შ­ვო­ბას­თან, სიყ­მაწ­ვი­ლეს­თან… და სა­შუ­ა­ლო სკო­ლი­სა და ბავ­შ­ვო­ბის ელ­ე­მენ­ტე­ბიც ხში­რად იჭ­რე­ბი­ან უნ­ი­ვერ­სი­ტეტ­ში: არ­ა­ვის­თ­ვის სა­ი­დუმ­ლო არაა, რომ ზო­გი­ერ­თი სტუ­დენ­ტი კარ­ნა­ხობს ერთ­მა­ნეთს და გარ­კ­ვე­ულ სპორ­ტულ ინ­ტე­რესს ხე­დავს იმ­ა­ში, რომ ნაკ­ლე­ბი ის­წავ­ლოს და უკ­ე­თე­სი ნი­შა­ნი მი­ი­ღოს. ეს სას­კო­ლო მიდ­გო­მაა და მას თა­ვი­სი დრო აქვს.

დღეს თქვენ­თ­ვის ახ­ა­ლი ას­ა­კი იწ­ყე­ბა. ას­ა­კი თქვენს მი­ერ გან­ვ­ლი­ლი დღე­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა რო­დია, არ­ა­მედ საქ­ცი­ე­ლი, რო­მე­ლიც შე­გიძ­ლი­ათ გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლოთ.

მაგ­რამ მო­დით, ვი­ფიქ­როთ! მე შემ­თხ­ვე­ვით არ ვამ­ბობ ამ სიტყ­ვებს, მი­სი გა­მე­ო­რე­ბა უყ­ვარ­და ფი­ლო­სო­ფოს სოკ­რა­ტეს. თა­ვის მოს­წავ­ლე­ებს სოკ­რა­ტე არ­ას­დ­როს ას­წავ­ლი­და იმ­ას, თუ რა იყო სწო­რი, მათ კითხ­ვებ­ზე არ­ას­დ­როს პა­სუ­ხობ­და “ასე და ასე მო­ი­ქე­ცი­თო”. იგი ამ­ბობ­და, “მო­დით, ვი­ფიქ­როთ!”. და რას ნიშ­ნავს “ვი­ფიქ­როთ?” – თქვენ არ იც­ით, რო­გორ მო­იქ­ცეთ და მეც არ ვი­ცი ეს. თქვენ მოხ­ვე­დით არა რო­გორც სკო­ლის მოს­წავ­ლე­ე­ბი, სწო­რი პა­სუ­ხის მო­სას­მე­ნად, არ­ა­მედ რო­გორც კო­ლე­გე­ბი, რჩე­ვის მი­სა­ღე­ბად, რა­თა მას­თან ერ­თად იფ­იქ­როთ. არ­ა­და, ერ­თად ფიქ­რი გა­ცი­ლე­ბით უკ­ე­თე­სია. სწო­რედ აზრ­თა სხვა­დას­ხ­ვა­ო­ბით მი­ვი­წევთ ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის­კენ.

შე­ხე­დეთ, ვინ ვართ ჩვენ? შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, ჩვენ ძა­ლი­ან ჭკვი­ა­ნი და კარ­გი მან­ქა­ნე­ბი ვართ. შეგ­ვიძ­ლია ბევ­რი სხვა­დას­ხ­ვა რა­მის კე­თე­ბა. მაგ­რამ რა თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბა აქვს თი­თო­ე­ულ მან­ქა­ნას? – ყვე­ლა მათ­განს გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი სა­ხე აქვს. რა­ტომ? სა­ჭი­როა, რომ ყვე­ლას სხვა­დას­ხ­ვა სა­ხე ჰქონ­დეს, გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი ხა­სი­ა­თე­ბი, გა­მოც­დი­ლე­ბა, ერ­თი სიტყ­ვით, სა­ჭი­როა სხვა­დას­ხ­ვა­ნა­ი­რე­ბი ვი­ყოთ.

ფი­ლო­სო­ფოს­მა რუ­სომ კა­ცობ­რი­ო­ბის ის­ტო­რი­ა­ში ყვე­ლა­ზე გუ­ლახ­დი­ლი წიგ­ნი და­წე­რა, სა­დაც უბ­რა­ლოდ კი არ მოგ­ვითხ­რო სა­კუ­თა­რი თა­ვის და­დე­ბი­თი და უარ­ყო­ფი­თი თვი­სე­ბე­ბის შე­სა­ხებ, არ­ა­მედ მან თა­ვი­სი სა­მარ­ცხ­ვი­ნო საქ­ცი­ე­ლი გვა­ნა­ხა, მთლი­ა­ნად გა­იხ­ს­ნა. ამ წიგ­ნ­ში მან და­წე­რა: მე ის­ე­თი­ვე ვარ, რო­გორც ყვე­ლა და ამ­ას­თა­ნა­ვე, არ­ა­ვის ვგა­ვარ. ეს ძალ­ზე ღრმა შე­ნიშ­ვ­ნაა: ად­ა­მი­ა­ნი, უპ­ირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა ის­ე­თია, რო­გო­რიც ყვე­ლა და მე­ო­რე მხრივ, იგი ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რია. ამ­ი­ტო­მაც მას შე­უძ­ლია თქვას რა­ღაც ის­ე­თი, რაც სხვებ­მა არ იც­ი­ან. და ამ­ი­ტო­მაც, მთე­ლი ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბა, მთე­ლი ჩვე­ნი სწავ­ლა-გა­ნათ­ლე­ბა ორ გზას ად­გე­ბა. ერთ­ზე ჩვენ ვცდი­ლობთ სხვებს მივ­ბა­ძოთ იმ­ის­თ­ვის, რა­თა გა­ვი­გოთ მა­თი და მათ კი ჩვე­ნი. მაგ­რამ ის­იც უნ­და გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნოთ, რომ სხვა ვერ გა­ი­გებს ჩემ­სას.

…აი, მოძ­რა­ო­ბის წე­სე­ბი ყვე­ლას ერთ­ნა­ი­რად გვეს­მის, მათ გარ­და, ვინც არ იც­ის ეს წე­სე­ბი ან ცუ­დად არ­ის ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი. პუშ­კი­ნი ყვე­ლას ერთ­ნა­ი­რად გვეს­მის? – არა, ყვე­ლა სხვა­დას­ხ­ვა­ნა­ი­რად აღ­ვიქ­ვამთ ამ პო­ეტს. და ნუ ვიტყ­ვით, რომ ერთ ნა­წილს იგი სწო­რად ეს­მის, მე­ო­რეს კი არ­ას­წო­რად. პუშ­კი­ნი ყვე­ლა­ზე ის­ეთ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ვებს, თით­ქოს მან ახ­ლა და სწო­რედ მის­თ­ვის, ამ მკითხ­ვე­ლის­თ­ვის და­წე­რა ესა თუ ის სიტყ­ვა და თქვენ ყო­ველ­თ­ვის გაქვთ სა­შუ­ა­ლე­ბა ეს­ა­უბ­როთ გე­ნი­ა­ლურ ად­ა­მი­ანს, რო­მელ­საც თა­ვად სურს რა­ღაც გა­უწყოთ. მთა­ვა­რია, სას­მე­ნელ­ნი მი­აპყ­როთ, მთა­ვა­რია, ყუ­რად­ღე­ბით იყ­ოთ! ჩვე­ნი სა­უ­კუ­ნის მთა­ვა­რი უბ­ე­დუ­რე­ბა იმ­ა­ში მდგო­მა­რე­ობს, რომ თვალ­და­ხუ­ჭუ­ლე­ბი ვართ და არ­ა­ფე­რი გვეს­მის. თქვე­ნი გა­ნათ­ლე­ბის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წი­ლიც სწო­რედ “მზე­რის” გა­მო­მუ­შა­ვე­ბას და­ეთ­მო­ბა, რო­მე­ლიც სა­შუ­ა­ლე­ბას მოგ­ცემთ და­ი­ნა­ხოთ, გა­ი­გო­ნოთ, მა­გა­ლი­თად, გო­გო­ლის ხმა, ამ­ას მხო­ლოდ გულ­გ­რი­ლი თვა­ლე­ბი ვერ ხე­და­ვენ…

და აქ ჩვენ მი­ვა­დე­ქით სა­კითხს, რო­მე­ლიც თქვენ­თ­ვის არც ისე ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი, მაგ­რამ ყვე­ლას­თ­ვის გა­სა­გე­ბი სიტყ­ვის წყა­ლო­ბი­თაა ცნო­ბი­ლი – ესაა “ფე­ხებ­ზე და­კი­დე­ბა”: “ფე­ხებ­ზე მკი­დია!” ად­ა­მი­ა­ნის კულ­ტუ­რა ერ­თი ნი­შან-თვი­სე­ბით შე­იძ­ლე­ბა გა­ნი­საზ­ღ­ვ­როს: რა ჰკი­დია მას ფე­ხებ­ზე და რა არა.

ყო­ვე­ლი ად­ა­მი­ა­ნი ერთ­გ­ვარ იზ­ო­ლი­რე­ბულ წრე­ში ცხოვ­რობს. უბ­რა­ლოდ, ზო­გი­ერ­თის წრე უფ­რო ფარ­თოა, ზო­გი­სა კი შე­და­რე­ბით ვიწ­რო. თქვე­ნი წრე მრა­ვა­ლი ნი­შან-თვი­სე­ბით იზ­ო­მე­ბა: რა გა­ინ­ტე­რე­სებთ, რა იც­ით, და – კი­დევ ერ­თი, ძალ­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი – რა­ზე შეგ­ტ­კი­ვათ გუ­ლი? ერთს, მა­გა­ლი­თად მა­შინ ტკი­ვა, რო­ცა ურტყა­მენ, მე­ო­რე კი ამ­ა­ზე იტყ­ვის: და­მარ­ტყან რა! მთა­ვა­რია, არ მომ­კ­ლან. წრე უფ­რო ფარ­თო იყო, რო­ცა ად­ა­მი­ა­ნი შე­უ­რაცხ­ყო­ფა­ზე დუ­ე­ლით პა­სუ­ხობ­და და ამ­ბობ­და, შე­უ­რაცხ­ყო­ფა სიკ­ვ­დილ­ზე უარ­ე­სიაო: სიკ­ვ­დი­ლი ვერ და­ამ­ცი­რებს ად­ა­მი­ანს, შე­უ­რაცხ­ყო­ფას კი ვერ მო­ვი­ნე­ლებ. სხვა იტყ­ვის, ჩემ­თ­ვის ძვირ­ფა­სი ად­ა­მი­ა­ნე­ბის შე­უ­რაცხ­ყო­ფას არ­ა­ვის ვა­პა­ტი­ე­ბო: ჩემს შვი­ლებს, დე­დას, არ­ა­ვის და­ვა­ჩაგ­ვ­რი­ნე­ბო, მაგ­რამ უც­ხოს… რო­ცა უც­ხო ად­ა­მი­ა­ნის ტკი­ვი­ლი გტკი­ვა – ესაა ყვე­ლა­ზე ფარ­თო წრე, წრე კულ­ტუ­რუ­ლი ად­ა­მი­ა­ნი­სა.

რა თქმა უნ­და, შე­უძ­ლე­ბე­ლია ასე, გა­იღ­ვი­ძო დი­ლით, მო­ინ­დო­მო კულ­ტუ­რულ ად­ა­მი­ა­ნად გახ­დო­მა და გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი თა­ნაგ­რ­ძ­ნო­ბით მო­ე­კი­დო დამ­ცი­რე­ბუ­ლებ­სა და შე­უ­რაცხ­ყო­ფი­ლებს. ასე არ ხდე­ბა და ყვე­ლა­ზე კე­თი­ლი გან­ზ­რახ­ვე­ბი აქ ვე­რა­ფერს გახ­დე­ბა. სუ­ლი უნ­და გა­მო­ვი­მუ­შა­ოთ.

ბევ­რი თვი­სე­ბა გა­ნას­ხ­ვა­ვებს ად­ა­მი­ანს ცხო­ვე­ლის­გან. იმ­ას არ ვგუ­ლის­ხ­მობ, რომ ად­ა­მი­ა­ნი გო­ნი­ე­რი არ­სე­ბაა, ცხო­ვე­ლი კი ბრიყ­ვი. ცხო­ვე­ლი სუ­ლაც არაა ბრიყ­ვი, იგი გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ჭკუ­ი­თაა და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ლი, ოღ­ონდ ეს ჭკუა ყო­ველ­თ­ვის გარ­კ­ვე­ულ სი­ტუ­ა­ცი­ას უკ­ავ­შირ­დე­ბა. ად­ა­მი­ა­ნი კი მუ­დამ გა­უთ­ვა­ლის­წი­ნე­ბელ სი­ტუ­ა­ცი­ა­შია მოქ­ცე­უ­ლი. აქ მას მხო­ლოდ ორი ფე­ხი აქვს: ინ­ტე­ლექ­ტი და სინ­დი­სი. რო­გორც სინ­დი­სია ბრმა გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ინ­ტე­ლექ­ტის გა­რე­შე – თუმ­ცა არა სა­ხი­ფა­თო – ას­ე­ვეა სა­ხი­ფა­თო ინ­ტე­ლექ­ტი სინ­დი­სის გა­რე­შე.

ჩვენ ძალ­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო დრო­ში ვცხოვ­რობთ, და თუმ­ცა უინ­ტე­რე­სო დრო­ე­ბი არ არ­სე­ბობს, ზოგ­ჯერ ის­ტო­რი­კო­სე­ბი მა­ინც ტო­ვე­ბენ ხოლ­მე სუფ­თა ფურ­ც­ლებს იმ­ის აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად, რომ ამ წლებ­ში არ­ა­ფე­რი მომ­ხ­და­რა. “გავ­სე­ბუ­ლი ფურ­ც­ლე­ბის” ეპ­ო­ქე­ბი კი ად­ა­მი­ა­ნებს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი გა­მოც­დის წი­ნა­შე აყ­ე­ნე­ბენ. იგი აღ­ა­რაა ჭან­ჭი­კი, ჩნდე­ბა აუარ­ე­ბა სი­ტუ­ა­ცია, რო­ცა მან არ­ჩე­ვა­ნი უნ­და გა­ა­კე­თოს და ეს არ­ჩე­ვა­ნი ყო­ველ­თ­ვის მის სინ­დის­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. ხში­რად ამ­ბო­ბენ ხოლ­მე, “მე ას­ეთ მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში ვი­ყა­ვი, არ­ა­ფე­რი ცუ­დი არ მი­ფიქ­რია, უბ­რა­ლოდ, ის­ე­თი ვი­თა­რე­ბა იყო, რომ მე სხვაგ­ვა­რად ვერ მო­ვიქ­ცე­ო­დი”… ეს ტყუ­ი­ლია! არ არ­ე­ბობს ვი­თა­რე­ბა, რო­მე­ლიც არ გაძ­ლევს სხვაგ­ვა­რად მოქ­ცე­ვის შანსს და თუ­კი თქვენ მა­ინც ჩა­ვარ­დით ამგ­ვარ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში, ე.ი. უს­ინ­დი­სო ყო­ფილ­ხართ. სინ­დი­სი ყო­ველ­თ­ვის გვკარ­ნა­ხობს, რო­გორ მო­ვიქ­ცეთ, რო­ცა არ­ჩე­ვა­ნი გვაქვს; არ­ჩე­ვა­ნი კი ყო­ველ­თ­ვის გვაქვს… რა თქმა უნ­და, ძნე­ლია არ­ჩე­ვა­ნის გა­კე­თე­ბა, ამ­ი­ტო­მაც თა­ვის მო­გი­ჟი­ა­ნე­ბა ყო­ველ­თ­ვის უფ­რო ად­ვი­ლია, სუ­ლელს არ­ა­ფერს მოჰ­კითხა­ვენ: “მიბ­რ­ძა­ნეს, რა უნ­და მექ­ნა?”

პუშ­კი­ნის მე­გობ­რის, დე­კაბ­რისტ პუშ­ჩი­ნის სიტყ­ვებს შე­გახ­სე­ნებთ, რო­მე­ლიც მან მე­ფეს უთხ­რა. ხელ­ფეხ­შეკ­რულ­მა ად­ა­მი­ან­მა ნი­კო­ლო­ზის კითხ­ვა­ზე: “რო­გორ გა­ბე­დე ეს?” – უპ­ა­სუ­ხა: “სხვაგ­ვა­რად ნა­ძი­რა­ლა ვიქ­ნე­ბო­დი”-ო. ამ­ით მან თქვა: მე სინ­დი­სი მაქვს და შე­სა­ბა­მი­სად, მაქვს არ­ჩე­ვა­ნიო: ან ბორ­კი­ლე­ბით უნ­და ვი­ყო ხელ­ფეხ­შეკ­რუ­ლი, ან კი­დევ ნა­ძი­რა­ლაო.

ის­ტო­რი­ამ გვაჩ­ვე­ნა, რომ ეს ად­ა­მი­ა­ნე­ბი სწო­რედ მა­ღალ­მა ზნე­ო­ბამ გა­და­არ­ჩი­ნა, გა­და­ა­ტა­ნი­ნა ყვე­ლა­ზე მძი­მე გან­საც­დე­ლი, რო­მე­ლიც კი მათ ხვდათ წი­ლად ციმ­ბირ­ში. ფი­ზი­კუ­რა­დაც, გა­და­სახ­ლე­ბუ­ლე­ბი უფ­რო ძლი­ე­რე­ბი დარ­ჩ­ნენ, ვიდ­რე ის­ი­ნი, ვინც იმ­ა­ვე ნი­კო­ლო­ზის ეპ­ო­ქა­ში მე­გობ­რებს უღ­ა­ლა­ტეს და შემ­დეგ კა­რი­ე­რა გა­ი­კე­თეს…

და მა­ინც, რას სწავ­ლო­ბენ ად­ა­მი­ა­ნე­ბი? ად­ა­მი­ა­ნე­ბი ცოდ­ნის გაკ­ვე­თი­ლებს გა­დი­ან, მეხ­სი­ე­რე­ბას, სინ­დისს ეწ­ა­ფე­ბი­ან. ესაა სა­მი სა­გა­ნი, რო­მე­ლიც აუც­ი­ლებ­ლად უნ­და ის­წავ­ლე­ბო­დეს ნე­ბის­მი­ერ სკო­ლა­ში და რო­მელ­მაც თა­ვის­თავ­ში ხე­ლოვ­ნე­ბაც მო­იც­ვა. ეს ხე­ლოვ­ნე­ბა კი თა­ვი­სი არ­სით მეხ­სი­ე­რე­ბი­სა და სინ­დი­სის წიგ­ნია. მთა­ვა­რია, ამ წიგ­ნის კითხ­ვა ვის­წავ­ლოთ.

იმ­ე­დი მაქვს, სწო­რედ ამ­ი­ტომ შე­ვიკ­რი­ბეთ აქ.

© “არილი”

ამ­ბა­ვი სი­ა­უ­ში­სა

სპარ­სუ­ლი­დან თარ­გ­მ­ნა ინ­გა კა­ლა­ძემ

ირ­ა­ნელ­თა ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი ეპ­ო­სი – ფირ­დო­უ­სის “შაჰ­ნა­მე” ში­ნა­არ­სის გარ­და, თა­ვი­სი ფორ­მი­თაც უაღ­რე­სად სა­ინ­ტე­რე­სო ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ფაქ­ტია. ეს გრან­დი­ო­ზუ­ლი თხზუ­ლე­ბა ციკ­ლუ­რი წარ­მო­შო­ბის ნა­წი­ლე­ბი­სა­გან შედ­გე­ბა. მი­სი პირ­ველ­წყა­როს ცალ­კე­უ­ლი დას­რუ­ლე­ბუ­ლი ლე­გენ­დე­ბი, რომ­ლე­ბიც სინ­კ­რე­ტიზ­მის ეპ­ო­ქა­ში, სა­სიმ­ღე­რო ჟან­რის სტა­დი­ა­ზე ჩანს ჩა­სა­ხუ­ლი, იმ­თა­ვით­ვე გა­მიზ­ნუ­ლი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო ერ­თაქ­ტი­ა­ნი შეს­რუ­ლე­ბი­სა და მოს­მე­ნი­სათ­ვის. მი­უ­ხე­და­ვად იმ­ი­სა, რომ პო­ე­მას წინ უძღ­ვის საკ­მა­ოდ ვრცე­ლი თე­მა­ტი­კის მქო­ნე პრო­ლო­გი (ღმერ­თი, გო­ნე­ბა, შე­საქ­მე, მო­ცი­ქუ­ლის შეს­ხ­მა, ეპ­ო­სის წყა­რო­ე­ბი, წიგ­ნის შეთხ­ზ­ვის მი­ზე­ზი, წიგ­ნის დამ­კ­ვე­თის ხოტ­ბა, სიტყ­ვის ღირ­სე­ბის გან­ს­ჯა), მი­სი თი­თო­ე­უ­ლი ციკ­ლი აგ­რეთ­ვე გა­ფორ­მე­ბუ­ლია შე­სავ­ლი­თა და დას­კ­ვ­ნით (ანუ პრო­ლოგ-ეპ­ი­ლო­გით), რაც, ცხა­დია, ავ­ტო­რი­სე­უ­ლი სიტყ­ვაა, ფოლ­კ­ლო­რულ წყა­რო­ებ­ში ის­ი­ნი არ შე­იძ­ლე­ბო­და ყო­ფი­ლი­ყო. ხსე­ნე­ბუ­ლი შე­სავ­ლე­ბი შე­ი­ცავს მომ­დევ­ნო თხრო­ბის სა­გან­ზე მი­ნიშ­ნე­ბას და ამჟ­ღავ­ნებს ავ­ტო­რის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბას ამ საგ­ნი­სად­მი. პრო­ლოგ-ეპ­ი­ლო­გი ამკ­ვეთ­რებს მო­ცე­მუ­ლი ციკ­ლის ავ­ტო­ნო­მი­უ­რო­ბას და ეგ­ებ ეს­ეც იყ­ოს ერთ-ერ­თი მი­ზე­ზი იმ­ი­სა, რომ ირ­ა­ნის კულ­ტუ­რამ ჩვენს დრომ­დე შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა “შაჰ­ნა­მეს” მკითხ­ველ­თა ინს­ტი­ტუ­ტი და მსმე­ნელ­თა ფარ­თო აუდ­ი­ტო­რია.

ქვე­მოთ მკითხ­ველს ვთა­ვა­ზობთ “შაჰ­ნა­მეს” ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე სევ­დი­ა­ნი ამ­ბის – სი­ა­უ­შის ციკ­ლის პრო­ლოგ­სა და პირ­ველ თავს.

მთარგმნელი

ჰეი, მე­სიტყ­ვევ, ოქ­რო­პი­რო

და აზრ­ნა­თე­ლო,

კვლავ გაგ­ვა­გო­ნე აწ ამ­ბა­ვი,

გუ­ლის წარ­მ­ტა­ცი.

როს სიტყ­ვის ძა­ლი სიბ­რ­ძ­ნის სიღ­რ­მეს

გა­უ­ტოლ­დე­ბა,

სუ­ლი მგოს­ნი­სა მა­შინ პო­ვებს

ჭეშ­მა­რიტ ლხე­ნას.

ხო­ლო თუ ზრახ­ვა კაცს ავი აქვს

და უკ­ე­თუ­რი,

იმ­ავ სი­ა­ვით ძირ­ში­ვე სპობს

ნა­ყოფს აზ­რი­სას.

ბევ­რ­საც ეც­ა­დოს და ამ ცდა­ში

ჯვარს იც­ვას თა­ვი –

მო­ყივ­ნე­ბუ­ლი დარ­ჩეს მა­ინც

ბრძენ­კა­ცის თვალ­ში.

მაგ­რამ ვინ ხე­დავს აუგს თვის­სა,

რო­მე­ლი კა­ცი?

ზნე და ბუ­ნე­ბა თვი­სი უჩ­ანს

ყვე­ლას კე­თი­ლად.

ნაღ­ვა­წი შე­ნი წა­რუდ­გი­ნე

კაცს გულ­მეც­ნი­ერს,

ნუ­ღა ძევს უქ­მად იგი, რა­ცა

გა­სა­ცე­მია.

თუ მო­ი­წო­ნებს მას სწავ­ლუ­ლი

და გიძღ­ვ­ნის ქე­ბას,

წყლით აივ­სე­ბა წყა­რო შე­ნი,

მა­ცოცხ­ლე­ბე­ლით.

აწ მსურს მო­გითხ­როთ ძველ­თაძ­ვე­ლი

ამ­ბა­ვი ერ­თი,

გა­მორ­ჩე­უ­ლი კვლავ დეჰ­ყა­ნის

ნა­ამ­ბობ­თა­გან.(1)

ფერ­გა­და­სულ­ნი ეს ამ­ბავ­ნი

აწ ჩე­მის გარ­ჯით

გა­ნახ­ლ­დე­ბი­ან ხალ­ხი­სათ­ვის

კე­თილ­სახ­სოვ­რად.

თუ­კი მე­ბო­ძა მე სი­ცოცხ­ლის

ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი წლე­ბი,

ამ ქვეყ­ნის სად­გომს დალ­ხი­ნე­ბით

თუ შევ­რ­ჩი დიდ­ხანს, –

ერთ ხეს დავ­ტო­ვებ, მსხმო­ი­ა­რეს,

ჩემ­გან და­ნერ­გულს,

არ და­ე­ლე­ვა მას ნა­ყო­ფი

სა­წუთ­როს ბაღ­ში.

თუმ­ცა გარ­დავ­ც­დი ჟამ­თა სვლა­ში

ორ­მოც­დათ­ვ­რა­მეტს,

საკ­ვირ­ვე­ლე­ბა უამ­რა­ვი

თავს გარ­დამ­ხ­დია –

არ დამ­შ­რე­ტია ჯერ სი­ცოცხ­ლის

წა­დი­ლი, ჟი­ნი,

სა­მის­ნო წიგ­ნ­ში კვლავ ვე­ძი­ებ

დღე­კე­თილს ჩემ­სას.

სწო­რედ ამ­ა­ზე უთქ­ვამს მო­ბედს (2) –

ბრძენს და გამ­ჭ­რი­ახს:

არ გა­ნახ­ლ­დე­ბა გაც­ვე­თი­ლი

ერთხელ­ვე სუ­ლი.

ვიდ­რე ხარ ქვეყ­ნად, ლექ­ს­თა თქმა­ში

გან­ლიე დღე­ნი,

აზრ­ნა­თე­ლი და ზნე­კე­თი­ლი

იყ­ა­ვი მუ­დამ!

როს მი­იც­ვ­ლე­ბი და სამ­ს­ჯავ­როს

წარ­ს­დ­გე­ბი ღვთი­სას,

ის გა­ნი­კითხავს ავ­სა და კარგს

შენ­თა საქ­მე­თა.

მას­ვე მო­იმ­კი, რაც ოდ­ეს­მე

და­გი­თე­სია,

ერთხელ ნათ­ქ­ვა­მი სიტყ­ვა შე­ნი

წინ და­გიხ­ვ­დე­ბა.

ენ­ა­კე­თი­ლი კა­ცი ლან­ძღ­ვას

არ­ვის­გან ის­მენს,

სიტყ­ვას თუ იტყ­ვი, ღირ­სე­უ­ლი

უნ­და თქვა მხო­ლოდ.

მაგ­რამ დეჰ­ყა­ნის ნა­ამ­ბო­ბი

გავ­სინ­ჯოთ ახ­ლა.

ყუ­რი მი­უგ­დე, რას მოგ­ვითხ­რობს

კა­ცი მე­სიტყ­ვე.

ამ­ბა­ვი სი­ა­უ­შის დე­დი­სა

ბრძა­ნებს მო­ბე­დი: ერთ დღეს თუ­სი

გამ­თე­ნი­ის ჟამს

მამ­ლის ყი­ვილ­ზე ზე წა­მოდ­გა

და თან იახ­ლა

გუ­დარ­ზი, გი­ვი, რამ­დე­ნი­მე

კვლავ ცხე­ნო­სა­ნი,

შე­ე­კაზ­მ­ნენ და სწრა­ფად გან­ვ­ლეს

ქა­ლა­ქის ბჭე­ნი.

დიდ ველს მი­მარ­თეს და­ღუ­ი­სას (3)

მათ სა­ნა­დი­როდ,

ნე­ბას მი­უშ­ვეს ავ­ა­ზა­ნი

და შე­ვარ­დენ­ნი.

ყო­ვე­ლი კუთხით წა­მო­რე­კეს

ნა­დირ-ფრინ­ვე­ლი,

იმ­ათ დევ­ნა­ში მი­აღ­წი­ეს

ნა­პირს მდი­ნა­რის.

იმ­დე­ნი ჩან­და და­ხო­ცი­ლი

და და­კო­დი­ლი,

რომ იკ­მა­რებ­და ლაშ­ქ­რის საზ­რ­დოდ

ორ­მოც დლღეს სრუ­ლად.

იმ სა­ნა­ხებ­თან ახ­ლოს იყო

მიჯ­ნა თურ­ქე­თის,

კა­რავთ სიმ­რავ­ლეს და­ე­ფა­რა

მი­წა ერ­თი­ან.

შო­რით მო­ჩან­და მშვე­ნი­ე­რი

ქა­ლა­ქი ერ­თი,

თუ­რის(4) მი­წა-წყლის მე­ზობ­ლად და

საზ­ღ­ვ­რად მდე­ბა­რე.

თუს­მა და გივ­მა გა­ა­ჭე­ნეს

ცხე­ნე­ბი მარ­დად.

უკ­ან ჩა­მორ­ჩა რამ­დე­ნი­მე

მხლე­ბე­ლი ხა­სი.

იმ მწვა­ნე ჭა­ლაკს მი­ა­შუ­რა

ორ­მა მხე­დარ­მა

და შე­იქ­ცი­ეს ნა­დი­რო­ბით

მათ ერთხანს თა­ვი.

უეც­რად ტყე­ში თვა­ლი ჰკი­დეს

ერთ უც­ხო ას­ულს,

მყის­ვე მიჰ­მარ­თეს მზე­თუ­ნა­ხავს

პირ­მო­ცი­ნა­რეთ.

მსგავ­სი სი­ტურ­ფით არ შო­ბი­ლა

არ­ა­ვინ ქვეყ­ნად.

ვერ უპ­ო­ვი­და ხინ­ჯი გზა­საც

მშვე­ნე­ბას მი­სას.

ნაკ­ვ­თად სა­როს და პი­რად მთვა­რეს

თუ ჰკი­დებ­და თვალს,

და­აბ­რ­მა­ვებ­და კაცს სი­ტურ­ფე

თვალ­შე­უდ­გა­მი.

ჰკითხა მას თუს­მა: “პირ­მ­თ­ვა­რეო,

მითხა­რი ერ­თი,

ამ ჭა­ლა­კის­კენ ვინ გაჩ­ვე­ნა

შენ გზა სა­ვა­ლი?”

ასე მი­უ­გო მან პა­სუ­ხად:

“გამ­წი­რა მა­მამ,

გან­ვ­შო­რე­ბი­ვარ მშო­ბელ კუთხეს,

მის­გან ლტოლ­ვი­ლი.

ღა­მით დაბ­რუნ­და იგი სმი­დან,

უზ­ო­მოდ მთვრა­ლი.

როს თვა­ლი მკი­და, შო­რი­დან­ვე

ბრაზ­მო­რე­ულ­მა

მყის­ვე იშ­იშ­ვ­ლა შხამ­ნა­ლე­სი

მახ­ვი­ლი ბას­რი –

თა­ვის მოკ­ვე­თას ჩემ­სას მა­შინ

იგი ლა­მობ­და”.

ჩა­მო­მავ­ლო­ბა ჰკითხა ახ­ლა

ქალს ფა­ლა­ვან­მა,

მან გა­იხ­სე­ნა გულ­მოდ­გი­ნედ

თა­ვი­სი გვა­რი.

ასე მი­უ­გო: “თეს­ლ­თა­გა­ნი

ვარ გარ­სი­ვა­ზის.(5)

აფ­რი­დუნ(6) მე­ფის თვის­ტო­მი და

შტო მი­სი ძი­რის”.

კვლავ ჰკითხა თუს­მა: “რი­სად დახ­ვალ

ასე ქვე­ი­თად,

ცხენს რად არ შე­ჯექ და მეგ­ზუ­რი

რად არ იახ­ელ?”

მი­უ­გო ქალ­მა: ცხე­ნი ჩე­მი

და­ვარ­და გზა­ში,

მეც მი­წად დამ­ცა ქროლ­ვი­სა­გან

ქან­ც­გაწყ­ვე­ტილ­მა.

და­უთ­ვა­ლა­ვი მქონ­და ოქ­რო,

თვალ­მარ­გა­ლი­ტი,

ოქ­რო­სი მერ­ქ­ვა, მო­ოჭ­ვი­ლი,

თავ­ზე გვირ­გ­ვი­ნი.

მაგ­რამ შე­მემ­თხ­ვა ფა­თე­რა­კი.

წარ­მ­ტა­ცეს ყვე­ლა,

ქარ­ქა­შის დარ­ტყ­მით მო­მა­ყე­ნეს

ტკი­ვი­ლი დი­დი.

გა­მო­ვე­ქე­ცი იმ ყა­ჩა­ღებს

მე შიშ­ნე­უ­ლი,

მას შემ­დეგ თვალ­ზე ცრემ­ლი სის­ხ­ლის

არ შემ­შ­რო­ბია.

ვი­ცი, რო­დე­საც მო­ე­გე­ბა

გონს მა­მა­ჩე­მი,

მდე­ვარს დაგ­ზავ­ნის უც­ი­ლობ­ლად

ჩემს სა­ძებ­ნე­ლად.

და დე­და­ჩე­მიც მო­იჭ­რე­ბა

ფიცხ­ლად­ვე ჩემ­თან,

ვერ გა­და­ი­ტანს ჩემს მოკ­ვე­თას

მშო­ბელ კუთხი­დან”.

ფა­ლავ­ნებს გუ­ლი აუტ­ოკ­დათ

იმ ქა­ლის ეშ­ხით,

თა­ვი და­კარ­გა გმირ­მა თუს­მა,

ძე­მან ნოვ­ზა­რის.

თქვა ნოვ­ზა­რის ძემ: “მე ვი­პო­ვე,

იგი ჩე­მია,

მო­ვა­გელ­ვებ­დი ჩემს ბე­და­ურს,

ჩანს, არ ამ­ა­ოდ”.

აჩ­ე­რებს გი­ვი: “ჰე მე­ფეო,

ლაშ­ქართ თა­ვა­დო!

გა­ნა ჩემს გვერ­დით არ იყ­ავ, როს

დავ­ყა­რეთ სპა­ნი?”

არ ცხრე­ბა თუ­სი, ნოვ­ზა­რის ძე

კვლავ და­ობს იგი:

“მე მო­ვა­დე­ქო ამ ად­გი­ლებს

სწო­რედ პირ­ვე­ლად”.

გი­ვი არ უთ­მობს: ნუ იტყ­ვიო

მე­ტად მაგ სიტყ­ვას,

ნა­დი­რის კვალ­მა მო­მიყ­ვა­ნა

აქ შენ­ზე უწ­ინ.

ნუ იკ­ად­რე­ბო მრუ­დე სიტყ­ვას

მხე­ვა­ლის გა­მო,

ვაჟ­კაცს არ ჰფე­რობს, ამ მი­ზე­ზით

ატ­ე­ხოს შფო­თი.

კვლავ შეჰ­ყ­ვ­ნენ სიტყ­ვას და გაცხარ­და

და­ვა იმგ­ვა­რად,

ეს­ღა და­ას­კ­ვ­ნეს: მოვ­კ­ვე­თო­თო

იმ მთვა­რეს თა­ვი.

ის­ევ ცი­ლო­ბა ჩა­მო­ვარ­და

ფა­ლა­ვანთ შო­რის,

ბედ­ზე მი­უს­წ­რო შუ­ა­კაც­მა

მომ­რი­გე­ბელ­მა.

ურ­ჩია: “ქა­ლი ირ­ა­ნის შაჰს

მიჰ­გ­ვა­რეთ კარ­ზე,

იმ­ან გან­სა­ჯოს. აას­რუ­ლეთ

თქვენ ნე­ბა მი­სი”.

ეკ­ე­თათ რჩე­ვა. ყუ­რად იღ­ეს

თუს­მა და გივ­მა,

ირ­ა­ნის მე­ფის კა­რი­სა­კენ

იქ­ცი­ეს პი­რი.

მე­ფე ქა­უს­მა ქალს შე­ავ­ლო

რა­წამ­საც თვა­ლი,

მყის მი­სი ტრფო­ბა და სურ­ვი­ლი

გულს ჩა­ემ­ს­ჭ­ვა­ლა.

ორ გმირ ფა­ლა­ვანს მი­უბ­რუნ­და

მა­შინ ხელ­მ­წი­ფე,

“აწ დახ­ს­ნილ­ხარ­თო, – უბრ­ძა­ნა მათ, –

ჭირ­სა გზი­სა­სა.

ქურ­ცი­კია თუ მინ­დ­ვ­რის შვე­ლი

გუ­ლის­წამ­ღე­ბი,

მო­ნა­დი­რე­ბა მი­სი ჰფე­რობს

დი­დე­ბულს მხო­ლოდ.

ახ­ლა მი­ამ­ბეთ – და თხრო­ბა­ში

გან­ვ­ლი­ოთ ეს დღე –

თუ ავ­ა­ზე­ბით ნა­თე­ლი მზე

ვით შე­იპყა­რით?”

ქალს ჰკითხავს მე­ფე: ვი­სი ხა­რო

გვა­რით და ტო­მით,

სა­ხე ფე­რი­ის ჩა­მო­მა­ვალს

გი­გავ­სო სრუ­ლად.

მი­უ­გო: “დე­და ხა­თუ­ნია

დიდ­გ­ვა­რო­ვა­ნი,

მა­მა კი – თეს­ლი სა­ხე­ლო­ვან

აფ­რი­დუ­ნი­სა.

გმი­რი სპას­პე­ტი გარ­სი­ვა­ზი –

პა­პაა ჩე­მი.

იმ კუთხის მი­წა და­უ­ფა­რავთ

მთლად კარ­ვებს მი­სას”.

“მე­რე ეგ გვა­რი დი­დე­ბუ­ლი,

ეგ სი­ლა­მა­ზე

გინ­და და­აჭ­კ­ნო, მთლად უკ­ვა­ლოდ

ქარს გა­ა­ტა­ნო?

ოქ­როს სა­სახ­ლეს აგ­ი­შე­ნებ,

სა­ხამ­სოს შენ­სას,

თა­ვა­დად დაგ­ს­ვამ პირ­მ­თ­ვა­რე­თა,

ვი­თარ შეგ­ფე­რის”.

პა­სუ­ხად ჰკად­რა მე­ფეს ქალ­მა:

“რა­ჟამს გი­ხი­ლე,

გა­მო­გარ­ჩია გულ­მა ჩემ­მა

ფა­ლა­ვანთ შო­რის”.

ათი ფეხ­მარ­დი ცხე­ნი, ტახ­ტი

და გვირ­გ­ვი­ნე­ბი

მე­ფის დას­ტუ­რით გა­უ­ბო­ძეს

ორ­ი­ვე სტუ­მარს.

სა­წოლ­სა ბრძა­ნა შეყ­ვა­ნე­ბა

მე­ფემ ქალ­წუ­ლის,

ძვირ­ფას საჯ­დომ­ზე დაბ­რ­ძა­ნე­ბა

მი­სი სვი­ა­ნად.

ტახ­ტი და­უდ­გეს სპი­ლოს ძვლი­სა,

უც­ხოდ ნა­კე­თი,

თავ­ს­მო­ოჭ­ვი­ლი ფი­რუ­ზის ქვით

ოქ­როს გვირ­გ­ვი­ნი.

დი­ბა-ატ­ლა­სით მორ­თეს ქა­ლი,

ყვი­თე­ლი ფე­რის,

იაგ­უნ­დე­ბით, ფი­რუ­ზე­ბით,

ლაჟ­ვარ­დის თვლე­ბით.

ღვთის გან­ჩი­ნე­ბით რაც ეგ­ე­ბის,

ჰგი­ებ­და ყვე­ლა,

ბრწყი­ნავ­და წით­ლად იაგ­უნ­დი,

ჯერ გა­უთ­ლე­ლი.(7)

—————————————

(1). დეჰ­ყა­ნის ნა­ამ­ბო­ბი – სი­უ­ჟე­ტის გა­უცხო­ე­ბის ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ხერ­ხი, რო­მე­ლიც ხში­რა­დაა და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი “შაჰ­ნა­მე­ში”. დეჰ­ყა­ნი – მე­მა­მუ­ლე, სოფ­ლის გან­მ­გე­ბე­ლი.

(2). მო­ბე­დი – ზო­რო­ას­ტ­რელ­თა ქუ­რუ­მი.

(3). და­ღუ­ის ვე­ლი – ზუს­ტი გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი მდე­ბა­რე­ო­ბა ცნო­ბი­ლი არ არ­ის.

(4). თუ­რი – იგ­ი­ვე თუ­რა­ნი.

(5). გარ­სე­ვარ­ზი – თუ­რა­ნე­ლი გმი­რის – აფ­რა­სი­ა­ბის ძმა.

(6). აფ­რი­დუ­ნი ფე­რი­დუ­ნი – ირ­ა­ნის მი­თო­ლო­გი­უ­რი მე­ფე, ზო­ჰა­ქის ჩაგ­ვ­რი­სა­გან ქვეყ­ნის გან­მა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ლი და მი­სი­ვე კა­ნო­ნი­ე­რი ხელ­მ­წი­ფე. გა­მარ­ჯ­ვე­ბის, თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­სა და სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბის სიმ­ბო­ლო.

(7). გა­უთ­ლე­ლი იაგ­უნ­დი – ქალ­წუ­ლო­ბის აღმ­ნიშ­ვ­ნე­ლი მე­ტა­ფო­რა.

© “არილი”

ინგლისურიდან თარგმნა ზვიად რატიანმა

ათი წუ­თი

ორ­ად­გი­ლი­ა­ნი სა­წო­ლი­დან

ზე­წა­რი გა­მუდ­მე­ბით ცურ­დე­ბა ქვე­მოთ.

რაც უფ­რო ჯი­უ­ტად ვას­წო­რებ,

მით უფ­რო ჯი­უ­ტად ცურ­დე­ბა

ქვე­მოთ. აი

ასე ვიწყებ წო­ლას.

სხვებს აქვთ მი­ზა­ნი,

ჩე­მი ვა­გო­ნი მიქ­რის არ­სა­ით.

ვი­ცი, ჩე­მი გზა ჩი­ხის­კენ მი­დის.

მა­ინც ვოც­ნე­ბობ, ჩემ­მა ტყუ­ილ­მა

სი­მარ­თ­ლე მო­ის­ხას.

ერთხელ რა­ღა­ცამ მო­უ­ა­რა თავ­ში დე­და­ჩემს და ხუ­თი წუ­თის გან­მავ­ლო­ბა­ში

დაწ­ვ­რი­ლე­ბით იხ­სე­ნებ­და ჩემს ერთ სი­გი­ჟეს,

რო­ცა უაზ­რო და სას­ტი­კი ეგ­ო­იზ­მით შეპყ­რო­ბი­ლი

ვაფ­რ­თხობ­დი ყვე­ლას, ვინც ბე­დავ­და ჩემ­თან მოს­ვ­ლას,

გან­სა­კუთ­რე­ბით – ვინც ცდი­ლობ­და დახ­მა­რე­ბას;

ყვე­ლას თა­ვი­დან ვი­შო­რებ­დი;

მაგ­რამ რო­გორ შე­ვუც­ვ­ლი­დი მი­მარ­თუ­ლე­ბას

კომ­პა­სის ის­არს, ასე

მგრძნო­ბი­ა­რეს?

ბუ­ნებ­რი­ვია, აღ­არ შემ­რ­ჩა თა­ნამ­გ­ზავ­რე­ბი.

ზოგ­ჯერ კი ვხე­დავ,

ღა­მე­უ­ლი თვით­მ­კ­ვ­ლე­ლის მან­ქა­ნა

რო­გორ იელ­ვებს ბნელ ტრა­სა­ზე და ის­ევ ქრე­ბა.

ზოგ­ჯერ ავ­სე­ბენ მე­გო­ბა­რი გო­გო­ნე­ბი გა­მო­ლოც­ვილ სი­ცა­რი­ე­ლეს,

ნერ­ვებს მაწყ­ვე­ტენ თა­ვი­ან­თი ახ­ი­რე­ბე­ბით,

გა­ში­ნა­უ­რე­ბუ­ლო­ბით;

და­კარ­გუ­ლი სა­ხე­ე­ბის სუ­რო­გა­ტე­ბი,

მწი­ვა­ნა ხმე­ბი. ის­ი­ნი ჩხა­ვი­ან –

“გიყ­ვარ­ვარ? გიყ­ვარ­ვარ?

ო, ბო­დი­ში, საპ­ნის ბუშ­ტ­ში გა­მო­ი­კე­ტე,

ცო­ლი გდა­რა­ჯობს, ქი­მე­რე­ბი საჭ­მელს გაჭ­მე­ვენ,

ჩვენ­თ­ვის კი, ჩვენ­თ­ვის სიკ­ვ­დილს ნატ­რობ. მაგ­რამ ჩვენ ვართ ვამ­პი­რე­ბი,

უკვ­და­ვე­ბი, შე­უც­ვ­ლე­ლე­ბი”.

ის­ი­ნი ზოგ­ჯერ ქვავ­დე­ბი­ან,

რო­გორც მან­ქა­ნა შუქ­ნი­შან­თან,

რა­თა ხალ­ხ­მა გზა გა­დაკ­ვე­თოს.

მე სიტყ­ვებ­ში ვერ ვი­პო­ვე ჭეშ­მა­რი­ტე­ბა,

თუმ­ცა ვმუ­შა­ობ ყო­ველ ღა­მით –

ქვეც­ნო­ბი­ე­რი ნა­თე­ბა ჩემ­ში

თა­ვის­თ­ვის ცდის და, რო­გორც წე­სი, ან­აგ­ვი­ა­ნებს

ქა­ღალდს, რომ­ლი­თაც ოჯ­ახს ვი­ნა­ხავ.

ჩე­მი ხე­ლე­ბი:

ორი დამ­ფ­რ­თხა­ლი, წინ­გაშ­ვე­რი­ლი ხე­ლის­გუ­ლი,

თით­ქოს ში­შით გი­შო­რებ­დე, რომ არ დამ­ცი­ნო…

და ყვე­ლა­ფე­რი ემს­გავ­სე­ბა ავ­ტო­ცი­ტა­ტას:

ჩაბ­ნე­ლე­ბუ­ლი გვი­რა­ბის ბო­ლოს

მე შენ გთა­ვა­ზობ ჩემს ხორ­ც­სა და ში­შე­ბის გრო­ვას.

“მთე­ლი ღა­მე ვმუ­შა­ობ­დი”, მე გე­უბ­ნე­ბი,

შენ კი მპა­სუ­ხობ: “ტყუ­ი­ლია,

ათი წუ­თია გაღ­ვი­ძებ და ძვრა ვერ გი­ყა­ვი”.

მამ­ხი­ა­რუ­ლებს ეს პრო­ცე­სი: რო­ცა შიშ­ვე­ლი

ვდგე­ბი და დინ­ჯად, ნელ-ნე­ლა ვიც­ვამ.

პა­ლა­ტა­ში

იზ­რა­ელ სიტ­კო­ვიცს

ბო­ლო ერთ სა­ათ­ში ათი წლით და­ბერ­დი –

მე ვხე­დავ, რო­გორ იღ­ი­მე­ბი.

ვხე­დავ შენს ბა­გეს, ჩა­მუ­ქე­ბულს სის­ხ­ლ­ჩაქ­ცე­ვე­ბით.

შენ გე­ში­ნია ამ პა­ლა­ტის,

პა­ლა­ტე­ლი მე­ზობ­ლე­ბის,

რო­მელ­თა შო­რის თით­ქოს ყვე­ლა შე­ნი ხნი­საა,

მაგ­რამ შენ მათ­ზე უმც­რო­სი ხარ, და მე ეს ვი­ცი.

გსურს მო­მაჩ­ვე­ნო, ვი­თომ მედ­დას ეარ­ში­ყე­ბი,

არ­ა­და გულ­ში უს­ას­რუ­ლოდ იმ­ე­ო­რებ თი­თო­ე­ულ წვრილ­მანს,

ვერ გა­გი­გია, რო­გორ გა­დარ­ჩი.

იყო ახ­ალ­გაზ­რ­და ძნელ დრო­ში – ჯო­ბია,

ვიდ­რე კარგ დრო­ში იყო ბე­ბე­რი.

ხუ­თი დღეა

ეკ­ლე­ბახ­ს­მულ მატ­რაც­ზე წევ­ხარ,

ქვე­მოთ კი სი­ცა­რი­ე­ლეა.

მთე­ლი სიბ­რ­ძ­ნე შე­ნი ტრავ­მის

ღვთის­ნი­ე­რად ხორ­ცი­ე­ლია,

ის გა­ი­ძუ­ლებს მო­მავ­ლის ძებ­ნას,

გი­ცა­რი­ე­ლებს მეხ­სი­ე­რე­ბას.

დამ­ჭ­კ­ნა­რი ლა­მაზ­მა­ნე­ბი და სი­ბე­რე­ში გა­დამ­დ­გა­რი გე­ნი­ო­სე­ბი

ნატ­რო­ბენ: ვიდ­რე და­კარ­გა­ვენ თაყ­ვა­ნის­მ­ცემ­ლებს,

რო­გორ­მე მა­ნამ­დე და­კარ­გონ გო­ნე­ბა.

მწუ­ხა­რეა შე­ნი დღე­ე­ბი,

ფან­ტო­მუ­რია ღა­მე­ე­ბი.

სად­ღაც, წარ­სულ­ში, ჩურ­ჩუ­ლებს ბი­ჭი:

“ზე­ცა სახ­ლია, დი­დი სახ­ლი,

ამ­ოვ­სე­ბუ­ლი ცრემ­ლე­ბით და ყვა­ვი­ლე­ბით,

და შენ ზე­ცა­ში ხის ყუ­თით წახ­ვალ”.

წყვდი­ა­დის თავ­ზე გა­კი­დუ­ლან შე­ნი ფე­ხე­ბი.

ნე­ტა გეს­მო­დეს,

გა­ხუ­რე­ბუ­ლი ღა­მის ნა­თუ­რა

შენს საყ­ვა­რელ მო­დერ­ნის­ტულ კლა­სი­კას მღე­რის,

მღე­რის, მაგ­რამ არ­ა­ვინ უს­მენს.

ერ­თი წლის წინ კი,

შენს ღა­რი­ბულ, პირ­ქუშ ოთ­ახ­ში,

შენ ამ­ა­ყი მღელ­ვა­რე­ბით შეს­თა­ვა­ზე

შენ­ზე უმც­როს ორ-სამ მე­გო­ბარს –

გა­მო­გეკ­ვ­ლი­ათ არ­ნოლდ შონ­ბერ­გის

არ­ით­მე­ტი­კუ­ლო­ბა და დე­მო­ნუ­რი უკ­ა­ნო­ნო­ბა:

კომ­პო­ზი­ტო­რი და­ი­ბა­და, რო­ცა მუ­სი­კა

ჯერ არ ქცე­უ­ლი­ყო ზუსტ მეც­ნი­ე­რე­ბად

და ჯერ კი­დევ გა­ნუწყ­ვეტ­ლივ აფ­არ­თო­ვებ­და

ყო­ფი­ე­რე­ბის პი­რო­ბით საზ­ღ­ვ­რებს;

ჯე­რაც ის­ე­ვე სა­ში­ში იყო

ნა­ყო­ფი­ე­რე­ბი­სა და ყო­ველ­გ­ვა­რი რე­ჟი­მი­სათ­ვის,

რო­გორც სი­ჩუ­მის­თ­ვის.

Die Sprache ist unverstanden –

doch nicht unverstandlich.

თუ­კი და­ნა­კარ­გებს მუდ­მი­ვად ჩა­მო­წერ,

აღ­ა­რა­ფე­რი არ დაგ­რ­ჩე­ბა გა­სახ­სე­ნე­ბი,

აღ­ა­რა­ფერს შერ­ჩე­ბა აზ­რი.

ნა­თუ­რა თრგუ­ნავს შენს სურ­ვი­ლებს,

მი­სი და­მაბ­რ­მა­ვე­ბე­ლი უს­ურ­ვი­ლო­ბა

ბილ­წავს შენს ტკი­ვილს

და ეს არ­ის მიღ­წე­ვა­დის ხე­ლოვ­ნე­ბა –

სა­პი­რის­პი­რო ცნე­ბა ხე­ლოვ­ნე­ბის.

ილ­უ­ზია სიკ­ვ­დი­ლის და სი­ცოცხ­ლის ტექ­ნი­კა

გა­მოგ­წუ­რა­ვენ ბო­ლო ცრემლს და სი­მარ­თ­ლის ალ­ღოს.

ოდ­ეს­ღაც კი შე­ნი სუ­ლი

ფარ­ფა­ტებ­და მიღ­მა და მაღ­ლა.

და­ი­მახ­სოვ­რე, რომ ამ­ას­თან შე­და­რე­ბით

ყვე­ლა­ფე­რი და­ნარ­ჩე­ნი

არ­ა­ფე­რია.

ჩვენ ვი­ყა­ვით სა­მოთხე­ში

ჩვენ აქ ვი­ყა­ვით სა­მოთხე­ში –

სხვაგ­ვა­რად რო­გორ უნ­და გიყ­ვარ­დეს?

სა­მი კვი­რაა, რაც ბუ­ნე­ბა

და­ფა­რუ­ლია ორთ­ქ­ლის ბუ­რუ­სით,

რო­გორც სა­ა­ბა­ზა­ნო­ში – სარ­კე.

ბორ­ც­ვე­ბი, ძრო­ხე­ბი, თრი­ე­ბის სო­რო,

ატ­ლან­ტი­კი­დან გა­მო­რი­ყუ­ლი…

მკის დროა უკ­ვე,

უკ­ვე ვუს­ტ­ვენთ ბა­ლა­ხე­ბი­დან.

მეხ­მა მოწყ­ვი­ტა მუ­ხის ტო­ტი – ერთ­ტო­ნი­ა­ნი,

მაგ­რამ ის ჯე­რაც ათრ­თო­ლებს ფოთ­ლებს

და იკ­ლავს წყურ­ვილს შუ­ად­ღის შუ­ქით,

რო­გორც ცოცხა­ლი.

რო­გორ გა­ვუძ­ლოთ ამ ყვე­ლა­ფერს?

მო­ყო­ლე­ბუ­ლი თეს­ლი­დან ბზემ­დე

ტრა­გე­დი­ებს არ ცნობს ბუ­ნე­ბა.

სა­ი­დან მო­დის შეშ­ლი­ლო­ბა?

ალ­ბათ აწმ­ყო­დან, რა თქმა უნ­და,

რად­გან ჩვენ აქ ვართ, აწმ­ყო­ში, ის კი

წარ­სუ­ლით არ­ის მოშ­ხა­მუ­ლი.

სა­მი წე­ლია არ მსმე­ნია, რო­გორ გუ­გუ­ნებს

ატ­ლან­ტი­კუ­რი გა­ზე­თი ქარ­ში.

და რა­ტომ გვიყ­ვარს ერ­თი ქა­ლი

უფ­რო მე­ტად, ვიდ­რე ქა­ლე­ბი?

წყა­ლი

წუნ­კა­ლი ქა­ლა­ქი

მენ­ში, ხა­მან­წ­კე­ბი­ან შტატ­ში; ხე­ლე­ბი

სავ­სე ნა­ვე­ბის

ეჭ­ი­დე­ბი­ან კუნ­ძუ­ლის ლო­დებს,

და­ცა­რი­ელ­დ­ნენ მო­საწყე­ნი

თეთ­რი სახ­ლე­ბი

გო­რაკ­ზე, რო­გორც

გა­მო­წუწ­ნუ­ლი

ხა­მან­წ­კე­ბი. ზღვა ზან­ტად სინ­ჯავს

ას­ან­თი­სებ­რი პლა­ტი­ნე­ბის

სი­მაგ­რეს, ხო­ლო სპი­ნინ­გი ით­ხოვს

მო­ბი­ლი­ზე­ბულ ყუ­რად­ღე­ბას. ნე­ტა თუ

გახ­სოვს? ვის­ხე­დით კონ­ცხის

ქიმ­ზე, რო­მე­ლიც სის­ხ­ლის­დე­ნამ­დე

გა­მოც­ლი­ლი­ყო დრო­ის­გან,

თუმ­ცა

იყო სულ რა­ღაც ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი

და რუ­ხი კონ­ცხი, ტალ­ღე­ბი­სა­გან

ნა­კოცნ-ნა­ლო­კი, აქა-იქ

მწვა­ნე

და, ტალ­ღე­ბის­გან ნა­კოცნ-ნა­ლო­კი,

ფეხ­ქ­ვეშ ჩაგ­ვეფ­შ­ვ­ნა –

ფუმ­ფუ­ლა ქა­ფი

ზღვამ შე­ით­რია ტალ­ღის ლა­სო­თი

და შენ გე­სიზ­მ­რა იმ­ა­ვე ღა­მით,

თით­ქოს იყ­ა­ვი ზღვის ამ­ორ­ძა­ლი

და თა­მა­შობ­დი ღუ­ზის

ჯაჭ­ვით. ჩვე­ნი სუ­ლე­ბი

ნე­ტა თუ, რო­გორც თო­ლი­ე­ბი, დაბ­რუნ­დე­ბი­ან

იქ, რო­ცა უკ­ვე

წა­მოვ­რო­შეთ – “ცი­ვია

წყა­ლი”.

ორ­მოც­და­ხუ­თის

ზამ­თა­რი მმსჭვა­ლავს

მე, ნიუ-იურ­კი

ბურ­ღავს ჩემს ნერ­ვებს:

მო­ვუყ­ვე­ბი

და­ღე­ჭილ ქუ­ჩებს

და სად, სად წა­ვალ

ორ­მოც­და­ხუ­თის?

ყვე­ლა კუთხე­ში

ვხვდე­ბი მა­მა­ჩემს,

ცოცხალს, ჩემ­ხე­ლას.

მა­მა, მა­პა­ტიე

თუ რამ გაწყე­ნი­ნე,

რო­გორც მე ვპა­ტი­ობ

მათ,

ვინც მაწყე­ნი­ნა!

სი­ო­ნის მთა­ზე

არ ას­ულ­ხარ, მაგ­რამ და­ტო­ვე

დი­ნო­ზავ­რუ­ლი

კვა­ლი გზა­ზე,

რო­მელ­ზეც ვდგა­ვარ.