ესპანურიდან თარგმნა ქეთი ჯიშიაშვილმა
– მოდით, პოეზიით დავიწყოთ. თქვენი წიგნი – ,,ეს შუქი’’ – უკვე ორ ტომად გამოვიდა. ნუთუ თხუთმეტი წლის განმავლობაში, მას შემდეგ, რაც თქვენი პოეზია პირველად გამოჩნდა, ამდენი რამ დაგროვდა. იქნებ უჯრაში უფრო მეტიც დარჩა?
– ,,ეს შუქი’’ პირველად 2004 წელს გამოიცა. თხუთმეტი წელია, ტექსტები გროვდება. მართალი გითხრათ, რაოდენობას უნდობლად ვუყურებ. ამას ისიც ემატება, რომ თავის დროზე გადავწყვიტე, ,,შხამის წიგნი’’ არ გამომეცა. ახლა კი საჭიროდ ჩავთვალე, ისიც შემეტანა კრებულში. დანარჩენი ლექსები ამ უკანასკნელი თხუთმეტი წლის შრომის შედეგია. მე მგონი, საკმაოდ ბევრი გამოვიდა, ზედმეტიც კი.
– როდის შეგიძლია თქვა, რომ ზედმეტი დაიწერა?
– როცა ერთსა და იმავეს უბრუნდები და იმეორებ. ეს იმას ნიშნავს, რომ ესა თუ ის საკითხი – თუმცა, ეჭვი მეპარება, პოეზიაში საკითხები არსებობდეს – შენთვის ბოლომდე გადაწყვეტილი არ არის. ამიტომ ისევ უბრუნდები და აქ იწყება გამეორება და გადამუშავება. ვცდილობდი, რაღაცები დამეხვეწა, თუმცა ამ საქმეში დამარცხება თავის პირობებს გვკარნახობს.
– თქვენს შემთხვევაში საქმე გვაქვს უსასრულო დამუშავებასთან. თქვენი ახალი გამოცემის შემთხვევაშიც ასეა. ჩემი აზრით, ქსოვისა და დაშლის ამგვარი მონაცვლეობა არის კიდეც ნამდვილი შემოქმედება.
– არ უარვყოფ, არიან ავტორები, რომლებსაც ლექსი პირველივე ჯერზე აქვთ მზად, იმასაც ვაღიარებ, რომ ჩემთვის ძნელია, უცებ აღმოვაჩინო ეს მოუხელთებელი ნაყოფი, ეს ნაპერწკალი ტექსტში. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ, თვით გენიოსების შემთხვევაშიც კი, პოეზიის კონსტრუირება (არქიტექტონიკა) მხოლოდ დამუშავების შედეგად ხდება შესაძლებელი. ნახეთ, თუნდაც სესარ ვალეხო, გინდაც სხვები, ისინი ხომ გამუდმებით სრულქმნიდნენ ტექსტებს. ჩვენ კი, დანარჩენები, იმას ვაკეთებთ, რისი ძალაც შეგვწევს.
– სტილის არჩევას თქვენ სავალდებულოდ არ მიიჩნევთ, ალბათ, იმიტომ, რომ თქვენი სტილი უკვე ზუსტად მონიშნეთ ,,ტყუილის აღწერაში’’, რომელიც 1977 წელს გამოვიდა და ესპანურენოვან ლიტერატურაში სრულიად ახალი სათქმელი მოიტანა.
– არ ვიცი, რა არის სტილი და არც არასოდეს მივისწრაფოდი მისკენ. მე სხვა რამ უფრო მაინტერესებს, მაგალითად, ლექსის კონსტრუირება. პოეზია სივრცეში კი არ იქმნება, არამედ დროში. ამით ის ცეკვას ან მწერლობას უფრო წააგავს. უცნაურია, არსებობს გარკვეული ნება კონსტრუირებისა, ნება იმისა, რომ პოეზია უფრო გამძლე გახდეს. ხელახალი გადამუშავების მიზანი სწორედ ეს არის. ცნობიერად თუ გაუცნობიერებლად, ჩვენ პოეტური არქიტექტურის შექმნას ვცდილობთ.
– პოეზიის მისია ჭეშმარიტების წარმოჩენაშია?
– არ ვიცი, რა არის ჭეშმარიტება. ფიზიკური რეალობა უმნიშვნელო და აღწერითი კატეგორიაა. მაგალითად, წვიმს. კი, ნამდვილად ასეა, მაგრამ ყველაფერი აქ მთავრდება. რა არის ჭეშმარიტება? ამას შფოთიან ამოძახილად ნუ ჩამითვლით, ჩემთვის ეს უპასუხო კითხვაა. პოეტური ტექსტი ნუგეში და თავისუფლებაა, ამბოხია, როგორც ეს ხოსე ლუის პარდომ, ჩვენმა გამოჩენილმა ფილოსოფოსმა აღნიშნა. ჭეშმარიტად ასეა!
– მიგელ კასადო თქვენი წიგნის ეპილოგში, რომელიც ერთმნიშვნელოვანი სახელწოდებით, ,,დრო კითხულობს ლექსებს’’, დაასათაურა, აღნიშნავს, რომ 2003 წელს გამოქვეყნებული ,,იწვიან დანაკარგების’’ ბოლო ნაწილი უკვე შეიცავს იმ ,,ხელშესახებ ემბრიონს’’, რომელიც მომდევნო თხუთმეტი წლის განმავლობაში თქვენს პოეზიაში იკითხება.
– ეს მიგელ კასადოს შეფასებაა, რაც, ვფიქრობ, უფრო შეესაბამება 1977 წლის კრებულს, სახელწოდებით ,,ტყუილის აღწერა’’, რომელიც იმ დროს არ გახმაურებულა, ალბათ, იმიტომ, რომ ცოტა დაბნეულობა გამოიწვია საზოგადოებაში. მაგრამ დრო დაეხმარა ამ წიგნს უკეთ ყოფილიყო გაგებული და გაცხადებული. ითქვა და, ალბათ, მეც იმავეს ვიტყოდი, რომ ,,ტყუილის აღწერა’’ ჩემი მომდევნო პოეზიის წყაროა, თუმცა შემდეგ ეს პერსპექტივა დავკარგე. ამ უკანასკნელი თხუთმეტი წლის განმავლობაში სულ სხვა რამ მოხდა: სიბერისა და დაღლილობის გამო ჩემი პოეზია არარსებობის ცნების ირგვლივ აიგო.
– თქვენ დაწერეთ: ,,ეს სიბერეა. (…) / შეკითხვები უნდა შეწყდეს“. უკვე აღარ გაქვთ შეკითხვები?
– შეუძლებელია შეკითხვები ამოიწუროს, მაგრამ იმ შეკითხვებმა თხუთმეტი, ოცი წლის წინ რომ მწვავედ მეჩვენებოდა, ახლა სიმძაფრე დაკარგეს. შეიძლება იმიტომ, რომ რაღაც შეკითხვებს უკვე გავეცი პასუხი, მეტ-ნაკლები სიცხადით, რა თქმა უნდა, მაგრამ მაინც ამოვწურე. ამიტომ ახლა ამ შეკითხვებს ძიების მუხტი აღარ ახლავს.
– იქნებ სიკვდილის სიახლოვის, არარსებობაში დაბრუნების გამო მოხდა ასე?
– სიკვდილის გარდაუვალობა ყოველთვის არსებობდა ჩემს პოეზიაში და ახლაც ასეა: სიკვდილთან შეგუება შეუძლებელია, მის მოსვლამდე შესაძლებელია მხოლოდ მშვიდი ინსცენირება. ამიტომ ვერ ვიტყოდი, რომ ეს აზრი ბოლო წლებში მომეძალა. სიკვდილის პერსპექტივა ბავშვობიდან თან მდევს. ჯერ კიდევ ძალიან პატარას, მშვენივრად მესმოდა სამოქალაქო ომის რეპრესიების მთელი სიმძიმე, რომელმაც საბოლოოდ დაანგრია ან იქნებ შექმნა კიდეც ჩემი ბავშვობა და არა მხოლოდ ბავშვობა. ისეთი ძლიერი კვალი დატოვა ჩემში, რომ, ალბათ, ამით აიხსნება სიკვდილის მუდმივი მყოფობა ჩემს ცხოვრებაში. შეიძლება ზედმეტად პირდაპირი ნათქვამია, მაგრამ ასეა.
– სიკვდილთან შეგუება შესაძლებელია? გეშინიათ მისი?
– სიკვდილის ჩვევა, მისი გონებრივი და ემოციური გაცნობიერება ჩემთვის გადამწყვეტი ფაქტორი აღმოჩნდა. დედაჩემმა, ყოველგვარი ცუდი განზრახვის გარეშე, მამის არყოფნის გრძნობა გამიძლიერა. არასოდეს დაუმალავს, რომ მამა ძალიან ენატრებოდა და ეს ჩვენი ურთიერთობის ფორმა გახდა. თუ ამ გარემოებებს ერთმანეთს დავუმატებთ – დამთრგუნველ გარემოს, ფრანკოს სასტიკ გენოციდს და დედის მიერ მოწოდებულ ნოტებს ობლობის შესახებ, გასაგები გახდება ჩემი გონების ამგვარი მიდრეკილება სიკვდილისადმი.
– თქვენი პოეზია ცდილობს, ნათელი მოჰფინოს ამ ფიქსირებულ პერიოდს ორ არარსებობას შორის?
– ეს რაღაც გონებით შეუცნობელია. თითქოს სივრცე ამ ფრჩხილებს შორის – არსებობაა. მაგრამ გაფრთხილებთ, მხოლოდ თითქოს. აქედან იღებს სათავეს მთელი ეს გაუგებრობა, რომელსაც ჩვეულებრივ ენაზე ცხოვრებას ვუწოდებთ. ძალიან მალე 88 წელი შემისრულდება, სადაცაა, არარსებობას დავუბრუნდები და ეს წინასწარ ვიცი. მთელი ხათაბალაც ის არის, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ, ამ წუთას ვარსებობთ და, ამავდროულად, ვიცით, რომ ეს დამთავრდება. ცხოველებიც ხომ მოკვდავები არიან, მაგრამ მათ წინასწარ არაფერი იციან. ტრაგედია ის არის, რომ ადამიანი ერთადერთია, ვინც, გონებისმიერი ტერმინებით რომ ვთქვათ, საქმის კურსშია, რომ ფინალი გარდაუვლია.
– იმის გამოთქმა, რაც არ გამოითქმის, თქვენთვის ამბოხის ფორმაა? თუკი ასეა, თქვენი აზრით, ეს არის პოეზიის დანიშნულება?
– ერთგვარი წნეხი, რომ როგორღაც გამოითქვას გამოუთქმელი, ყველა პოეტს აწუხებს. ყველას თავის ხარისხით, მაგრამ უკლებლივ ყველას. მათაც კი, ვინც რეალიზმით ზედმეტად არიან გატაცებულნი და, როგორც თავად ამბობენ, ,,წერენ მხოლოდ იმას, „რაც ცხადია“. გამოუთქმელზე, როგორც გათავისუფლებასა და აჯანყებაზე, საუბრობს ფილოსოფოსი ხოსე ლუის პარდო და ამტკიცებს, რომ პოეტური სიტყვა, თუკი ის მართლაც ცნობიერებიდან მოდის, ქმნის ამოუცნობს, რომელიც არ განეკუთვნება კონვენციურ ენას. საუბარია განსხვავებულ ენაზე, რადგან ეს უკანასკნელი ეწინააღმდეგება ჩვეულებრივ ენას, რომელიც სხვა არაფერია, თუ არა ძალაუფლების ენა და მას ევალება, თქვას ის, რაც შესაძლებელია. პარდო ერთმანეთს უპირისპირებს პოეზიის ამოუცნობლობას და ძალაუფლების ენას და მიდის დასკვნამდე, რომ ეს ამბოხის ფორმაა. ანუ, პოეზიის ამბოხი არ მდგომარეობს მის თემატიკაში, სწორსა და არასწორში, არამედ თვით ენის ბუნებაში, რომელიც ძალაუფლების ენის ბუნების საპირისპიროა. ის ენები, რომლებიც ბოლომდე გამყარებულნი არ არიან საკუთარ თავში, ამბოხს შეიცავენ.
– ვინ წყვეტს, რა არის ამოუცნობი? თქვენ წერთ: ,,მხოლოდ ამოუცნობია მუდმივი…’’
– პოეზიის შეუცნობელი ბუნების გამოა, რომ არ არსებობს ერთი წიგნი, წიგნი იმდენია, რამდენი მკითხველიც არსებობს. როცა ქარიშხლის ცნებას გადმოვცემ, ეს უშუალოდ ქარიშხალი კი არ არის, რომელიც მე იბერიის ჩრდილო-დასავლეთში წარმოვიდგინე ან მკითხველმა წარმოიდგინა რომელიმე პატაგონიასა თუ ამაზონის სელვაში… ყველა ახალი წაკითხვა ლექსს განუმეორებელ რეალობას ანიჭებს. ღრმა პოლისემანტიკურობის გამო, ლექსში შეუცნობელს ღრმად ეხები, უფრო ღრმად, ვიდრე სხვა ნებისმიერი გამოვლინების დროს. ამ საზღვრებში უნდა გამოვყოთ ორი განსხვავებული მიდგომა: ან მკითხველი ეყრდნობა ამოუცნობს, რომელიც ძალიან ახლოსაა კონვენციურ ენასთან, ან ის ხელმძღვანელობს იმ ლინგვისტურ-პოეტური კომპონენტებით, რასაც მას ავტორი სთავაზობს. როგორ უნდა შეიგრძნო ჰომეროსის ტექსტი ან ბიბლია დღეს არსებული ლინგვისტურ-პოეტური კანონიკით? ეს შეუძლებელია. იგივე ითქმის თანამედროვე ტექსტებზეც.
– ანუ პოეზიის ერთ-ერთ ფუნქციად ამბოხს მოიაზრებთ? სხვა ფუნქციებიც არსებობს?
– მას აქვს კიდევ, სულ ცოტა, ორი სხვა ფუნქციაც: პოეზია გულისხმობს პოეტისთვის თავისუფლების მინიჭებას. ის ისეთივე მექანიზმია, როგორიც აღსარება კათოლიციზმში. საუბრობ შენს დანაშაულზე, აღმოთქვამ და სუფთავდები, თავისუფლდები. და მეორე: პოეზია სიამოვნების გენერირების ფორმაა, მაშინაც კი, როცა მასში ტანჯვაა გადმოცემული. გავიხსენებ ხორხე მანრიკეს ,,სიმღერებს მამის სიკვდილზე’’, ეს მტკივნეული ტექსტია, თუმცა მისი კითხვის დროს სიამოვნებას შევიგრძნობთ და თან არც ტანჯვას ვკარგავთ თვალთახედვიდან.
– თქვენი წიგნი ,,ტყუილის აღწერა’’ გარდამავალი პერიოდის ერთგვარი ქრონიკებია, იმ დროისა, რომელსაც თქვენ ,,სიტყვით წამება’’ უწოდეთ. ხომ არ იყო ეს გაფრთხილება იმ ცუდის შესახებ, რაც დღეს ჩვენს თავს ხდება?
– გარკვეულწილად ასეა. იმ წუთას მივხვდით, რომ ყალბ გარდატეხასთან გვქონდა საქმე. მოვიდოდა დემოკრატია და გახდებოდა მხოლოდ საბურველი, რომლითაც კვლავ უსამართლობებს დაფარავდნენ. რა თქმა უნდა, აღარ შევესწრებოდით დაცხრილვას, თავის მოკვეთას ან წამებას, სამაგიეროდ იქნებოდა ეკონომიკური უსამართლობა, სიღარიბე, უსახლკარობა, უმუშევრობა… ყველაფერ ამას სწორედ დემოკრატიის სახელით ეძლევა ლეგიტიმაცია ესპანეთში და მის საზღვრებს გარეთაც. ეს სიყალბისა და ტყუილის ცნობიერებაა. ვინც რეალურ გარდატეხას მოველოდით და თან ვიცოდით, რომ დემოკრატია მხოლოდ გარეგნული და ფიქციურია, ხიფათით ვუცქერდით მომავალს. სამწუხაროდ, ეს ცვლილება მართლაც მოჩვენებითი აღმოჩნდა.
– 2006 წლის სერვანტესის პრემიის ცერემონიაზე თქვენი სიტყვა სიღარიბეს მიუძღვენით. და ეს იმ დროს, როცა დანარჩენები ბრიყვებივით ცრუ სამოთხეში ვცხოვრობდით, სადაც არ არსებობდნენ ღარიბები და ექსპლუატირებულები და მტკიცედ გვჯეროდა, რომ ყველანი საშუალო კლასს მივეკუთვნებოდით.
– ყოველთვის კარგად ვცნობდი რეალობის გრიმს და ვიცი, როგორი ძნელია ამ ნიღბის ჩამოხსნა. მაგრამ ეს ჩვენი ვალია. სერვანტესმა თავის ნაწარმოები სიღარიბეში ცხოვრებისას დაწერა და ფურცელზე საკუთარი ცხოვრებისეული და სოციალური მდგომარეობა გადმოიტანა. სერვანტესის დიადი წიგნები მისი გარემოდან, მისი წარმომავლობიდან, დაჩაგრული კლასიდან იღებს სათავეს. არსებობს და იარსებებს პოეზია, რომელიც ითვალისწინებს სიღარიბეში ცხოვრების ცნობიერებას. სიღარიბესთან დამოკიდებულება, საკუთარი იქნება თუ სხვისი, ჩემს პოეზიაშიც ავსახე. ბოლოს ვიტყოდი, რომ სიღარიბეში ცხოვრება ერთია და მეორეა, იყო მისი სოლიდარული, ვინც ასე ცხოვრობს. შესაბამისად, ეს ორი მდგომარეობა სხვადასხვაგვარ პოეზიას შობს.
– წერის დროს სიღარიბე არასოდეს დაგვიწყებიათ.
– იმიტომ, რომ საუბარია მოქმედებაზე სიღარიბიდან და არა უშუალოდ სიღატაკეზე. აქედან ამოვდივარ, რადგან ეს ჩემი ტერიტორიაა. მართალი გითხრათ, ახლა ეს უფრო ასატანია, ვიდრე სამოცი წლის წინ იყო. მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ თვალი დავხუჭო იმაზე, რასაც ჩემნაირები განიცდიან, იმ ათასგვარ ექსპლუატაციასა და სიმძიმეზე, რაც სოციალური და ეკონომიკური უთანასწორობის გამო ხდება.
– მოქმედებისთვის საჭიროა მიზანი, უტოპია. თქვენ კიდევ შეგრჩათ ეს შემართება?
– დიახ, არის ერთი უტოპია, რომ დავუპირისპირდე მოხმარების დიქტატურას. კონსუმერიზმი ტოქსიკური ხრიკია, რომლის მეშვეობითაც ეკონომიკური ძალაუფლება უზრუნველყოფს სამუშაოსთვის გადახდილი ანაზღაურების უკან დაბრუნებას. როცა ხელფასი 100 ევროთი იზრდება, ეკონომიკურმა ძალაუფლებამ უკვე იცის, რომ ამ თანხას ხუთმაგი ოდენობით მიიღებს უკან. ისინი მოხმარებაზე მუდმივ დამოკიდებულებას ქმნიან, რომ გარანტირებული ჰქონდეთ მუდმივი შემოსავალი. ჩვენ ხელახლა უნდა ჩამოვიყალიბოთ სიღარიბის ცნობიერება, რაც არის კიდეც ჩვენი რეალობა, იმისთვის, რომ მშვიდობიანი, მაგრამ შედეგიანი რევოლუცია მოვაწყოთ.
– ,,სიღარიბე’’ – ასე ეწოდება თქვენი მოგონებების მეორე ტომს, რომელიც ძალიან მალე გამოვა.
– და, ალბათ, ეს ჩემი ბოლო წიგნიც იქნება. ეს წიგნი მეხსიერებაზეა და დროში სამოგზაუროდაა დაწერილი იქიდან მოყოლებული, როცა თოთხმეტი წელი შემისრულდა და პროლეტარ ახალგაზრდად ვიქეცი. პირველ ტომში ,,კარადა სავსე ჩრდილებით’’ თავი მოვუყარე ბავშვობის მოგონებებს ოვიედოზე, სადაც დავიბადე და ლეონზე, სადაც ქვრივ და ასთმიან დედასთან ერთად გავემგზავრე. აქ შეგხვდებათ შეწყვეტილი ფრაგმენტები დღიურების სახით, ასევე ადამიანებთან შეხვედრის შესახებ დაწერილი მოთხრობები და მოგზაურობის ქრონიკებიც კი. სამოცდათოთხმეტი წელიწადი ბევრ მოსაყოლს აგროვებს. აქვეა ჩემი ნააზრევი მწერლობის შესახებ და აკვიატებული ტექსტები სიღარიბეზე, დედაზე, შვილებზე, შვილიშვილებზე, გაუჩინარებულ მეგობრებზე და თავისთავად ცხადია – პოეზიაზე. ერთი სიტყვით, ცხოვრებაზე, რომელიც მე მხვდა წილად.
– ფრანკოს ცენზურამ „კასტილიური ბლუზიდან’’ მარქსის ციტატის „სირცხვილი რევოლუციური გრძნობაა’’ ამოღება გთხოვათ, თქვენ კი უარი განაცხადეთ. ეს სიტყვა – ,,რევოლუცია’’ დღესაც შეგრჩათ ბაგეზე.
– ის მიზეზები, რამაც მარქსს ეს სიტყვები კვლავ დააწერინა, ისევ ძალაში რჩება და, დიახ, სირცხვილი საკუთარი დანაშაულის აღიარების ფორმაა და მასზე გამარჯვების სურვილიც. ამიტომაც არის ის რევოლუციური. მე სიტყვა რევოლუციაში არ ვგულისხმობ იმავეს, რასაც ყოფილი სანდინისტი დანიელ ორტეგა ან რასაც ესპანური ფაშიზმი გულისხმობდა ,,მოსალოდნელ რევოლუციაში’’. ცნება ,,რევოლუცია’’ ახლა ძალიანაა აღრეული. საჭიროა, დაიწმინდოს და ახლანდელ რეალობას მოერგოს. კლასიკური რევოლუციები დღეს ვერ გამოდგება, რადგან ეკონომიკური ძალაუფლება გააუქმებს და დაბლოკავს მათ. ან იქნებ იმიტომ, რომ თავად უღალატეს საკუთარ თავს. პირველი სწორი ნაბიჯი იქნებოდა, მოგვეძებნა ფორმულა, რომელიც ძალიან მცირეთი, ძალიან ლოკალურით დაიწყებოდა და შექმნიდა ალტერნატიულ რეალობას, სადაც ადამიანთა ბედი საერთაშორისო კორპორაციებსა და გადასახადებზე არ იქნებოდა დამოკიდებული. კომპულსიური კონსუმერიზმის გაქრობასთან ერთად, პირველ რიგში, მანქანებისა და ტექნიკის მოხმარების შემცირების ხარჯზე, ნელ–ნელა შესაძლებელი გახდებოდა დიდი კომერციული ცენტრების ჩანაცვლება მცირე ბიზნესით, გაცვლა-გამოცვლითა და პატარა კოოპერატივებით. მე ამას ვერ მოვესწრები, მაგრამ ახლა ეს არის ის რევოლუცია, რომელსაც ვხედავ და რომლის იმედიც მაქვს.
– ზოგიერთი მოაზროვნისაგან აპოკალიფსურ რიტორიკას ვისმენთ. ისინი ვერ ხედავენ სამომხმარებლო კაპიტალიზმის ალტერნატივას. თქვენი სიტყვები ძალიან მაგონებს ,,ძმობას იმედის გარეშე’’.
– მე იმავე აზრზე ვრჩები, რაც დიდი ხნის წინ დავწერე. ვისურვებდი ძმობას იმედით, თუმცა, ალბათ, ეს რთული მისაღწევი იქნება. სანამ ხელახლა არ დავნერგავთ სიღარიბის ცნობიერებას, ამას ვერ შევძლებთ. კიდევ უფრო ნაკლები შანსი დაგვრჩება, თუ ისევ გავაგრძელებთ მანქანების, ტელეფონებისა და ნარკოტიკის მოხმარებას – იმ უამრავი პროდუქტისა, რომელთა შორის უკვე განსხვავებასაც ვეღარ ვხვდები. ყველა მათგანი ეკონომიკური დანაშაულის ფორმაა, რომელიც ტყუილზე, არაჯანსაღ დამოკიდებულებასა და ექსპლუატაციაზე დგას. რა ლაპარაკი უნდა, რომ „ვოთსაფერები“ ქმნიან ახალ დაავადებას, რომელიც უფრო მძიმეა, ვიდრე კანაფის მოხმარება. იმედად ისღა რჩება, რომ ჩვენი დამოკიდებულება ემპათიად იქცეს. არსებობენ ცხოველთა სახეობები, მაგალითად ცხვარი, ჭიანჭველები, რომლებიც ყოველგვარი ცნობიერების გარეშე ცხოვრობენ კოლექტიურ თანაგრძნობაში. ჩვენ რა გვიშლის ხელს?
– მაგალითს ხომ ვერ მოგვიყვანდით? მართლა არასოდეს გყოლიათ მანქანა?
– იმას ვაკეთებ, რაც შემიძლია. არასოდეს გვყოლია მანქანა. ახლა, როცა მე და ჩემი მეუღლე ფიზიკურად შეზღუდულები ვართ, ტაქსის ვიძახებთ. ეს გაცილებით იაფი გვიჯდება. აღარაფერს ვიტყვი ავტობუსსა და მატარებელზე. არც ის დაგვავიწყდეს, რომ ასე გამონაბოლქვიც მცირდება და უბედური შემთხვევებიც. თუ მოხმარების წინააღმდეგ უმნიშვნელო და ლოკალურ მოქმედებებს სერიულად გავამრავლებთ, „მშვიდობიან დარტყმას’’ მივაყენებთ მტაცებლურ ეკონომიკურ ძალაუფლებას, რომელიც დღითიდღე ძლიერდება სოციალური დაავადებების გავრცელების ხარჯზე. მათ პოლიტიკური ძალების მხარდაჭერაც აქვთ, რომლებიც შეიძლება იყოს ან არ იყოს დემოკრატიული. საჭიროა, არ დავივიწყოთ და კარგად გავაანალიზოთ ჩვენი მდგომარეობა. ერთსაც დავამატებდი: პრაქტიკულად სულერთია, ეს პოლიტიკური ძალები მემარჯვენეებად ითვლებიან თუ მემარცხენეებად.
© არილი