ინგლისურიდან თარგმნა თინათინ ფალიაშვილმა
წელიწადში რამდენჯერმე, ჩინური დღესასწაულების დროს, მინი იღებდა ელექტრონულ წერილებს კაცისგან, რომელიც სულ ორჯერ ჰყავდა ნანახი. ყოველ 3 ნოემბერს, მინის მორიგ დაბადების დღეს (რაც კაცს არასოდეს ავიწყდებოდა) თავის ფოტოსურათს უგზავნიდა და მინსაც სთხოვდა, გაეგზავნა თავისი ფოტო. თურმე, უკანასკნელი თორმეტი წლის განმავლობაში კაცის შვილიშვილების რაოდენობა ოთხჯერ გაზრდილიყო. უფროსს კოლეჯი დაემთავრებინა და კარგ სამსახურში მოწყობილიყო ნიუ-იორკში. მომდევნო ორი კოლეჯში სწავლობდა. კიდევ რამდენიმე შვილიშვილი დასავლეთ სანაპიროზე ცხოვრობდა. ყველაზე უმცროსს ბაბუა გარეგნულად იულიუს კეისარს ამსგავსებდა და ამიტომ მეტსახელად ჯეი-სი-ს ეძახდა. კაცს მეუღლე 2012 წელს გარდაცვლოდა, თვითონ კი, შეიძლება ითქვას, ჯანმრთელი იყო, თუ არ ჩავთვლით მოხუცებისთვის დამახასიათებელ დაავადებებს – სისხლის მაღალ წნევას და მეხსიერების დაქვეითებას. მის წერილებში საუბარი იყო სხვა ამბებზეც: რომ ერთი კვირა ისვენებდა ჰავაის კუნძულებზე; რომ ფერმერთა ორი ახალი ბაზარი პროდუქტებს აწვდიდა დაწყებით სკოლას, შაბათ-კვირას კი მოცვით ვაჭრობდა; რომ მისი საყვარელი რესტორანი მაღალი საიჯარო გადასახადის გამო დაიხურა. ნებისმიერი სხვა ქალი დიდი ხნის წინ გაუგზავნიდა კაცს წერილს, სადაც მკაცრად მოსთხოვდა, ელექტრონულ წერილებს ნუღარ გამოგზავნითო; და თუკი კაცი გაჯიუტდებოდა, დაბლოკავდა მას.
„გასულ კვირას ოთხმოცდაოთხი წლისა გავხდი“, – ასე იწყებოდა ბოლო წერილი. – „მაიმუნის წელს დავიბადე. გიგზავნი საოჯახო ფოტოსურათს, რომელიც ჩემს დაბადების დღეს გადავიღეთ. შენ კი, თუ კარგად მახსოვს, ვირთხის წელიწადს დაიბადე, ესე იგი, ორმოცდაოთხი წლისა ხარ. იქნებ, ფოტოსურათი გამომიგზავნო? მაინტერესებს, როგორ გამოიყურები ახლა“.
ღამის სამი საათი იყო, როდესაც სიეტლის გარეუბანში მცხოვრებმა კაცმა მოხუცებულთა თავშესაფრიდან (მისი უფროსი ვაჟიშვილის სახლიდან ხუთი წუთის სავალზე) წერილი გაუგზავნა მინს, რომელიც სან-ფრანცისკოს სამხრეთ ნაწილში ცხოვრობდა. ქალს ქრონიკული უძილობა აწუხებდა და ტელეფონით გამოგზავნილმა წერილმა კიდევ უფრო დაუფრთხო ძილი. დააპირა, მიეწერა კაცისთვის, გეყოთ, თავი ნუ მომაბეზრეთ, როგორ არ გრცხვენიათო.
მაგრამ მეორე დილას, როდესაც მინს ტყუპები სკოლაში მიჰყავდა, უხაროდა, რომ კაცს არაფერი უპასუხა. შესაძლოა, სიკვდილამდე ბევრი დრო აღარ დარჩაო, ფიქრობდა. მოუთმენლად ელოდა იმ დღეს, როდესაც კაცი წერილების წერას შეწყვეტდა.
– დედა, უთხარი ემის, რომ ცდება! – თქვა დინამ.
– დედა, უთხარი დინას, რომ ცდება!…
წინა დღეს გოგონებმა უთხრეს მინს, რომ სკოლის ბაღში, საქათმეში, ორი წიწილა გამოიჩეკა. მათ „ფუნთუშა“ და „ღვეზელი“ დაარქვეს. ემიმ თქვა, რომ მალე შეძლებდა წიწილების გარჩევას ერთმანეთისგან, დინამ კი სამართლიანად შენიშნა, რომ წიწილა, რომელსაც ემი „ფუნთუშას“ ეძახდა, შეიძლება „ღვეზელი“ ყოფილიყო. მინმა აუხსნა ბავშვებს, რომ ორივენი მართალს ამბობდნენ და ბოლოში დაამატა – „გარკვეულწილად“, – სიტყვა, რომელსაც ხშირად იყენებდა, როდესაც გოგონები კამათობდნენ. ბავშვებმა შეთანხმებულებივით, ერთად გააკრიტიკეს დედის ნათქვამი.
– თემა ხომ არ შევცვალოთ? – შესთავაზა მინმა.
– ამელიამ თქვა, ადრე წიწაკიანი პატარა ბალონი საკმაზი მეგონაო, – თქვა დინამ.
– ამელიას კიდევ ერთი სახელი ჰქვია და ის პასტის სახელწოდებაა. – თქვა ემიმ.
– არა, ყველის სახელწოდებაა. – დაიჟინა დინამ.
– შეიძლება ორივე იყოს, – თქვა მინმა. – გარკვეულწილად, – გაიფიქრა მან, ეს სახელწოდება შეიძლება ყველსაც ერქვას და პასტასაც.
– კევინს რესპუბლიკელები მოსწონს. – თქვა ემიმ.
ჩაფიქრებულ მინს, როგორც ჩანს, გოგონების საუბრიდან რაღაც გამორჩა.
– საიდან იცით?
– ტრამპს წერილი მისწერა, – დასძინა ემიმ.
– მისწერა: „ძვირფასო მისტერ ტრამპ, თქვენი მხარდამჭერი ვარ. გთხოვთ, ისე მოიქცეთ, რომ ადამიანებმა კიდევ უფრო შეგიყვარონ?“ – თქვა დინამ. – დანარჩენებმა ჰილარის მისწერეს.
მინმა უკანა ხედის სარკეში ტყუპებს თვალი შეავლო. მათ თავი დაუქნიეს. თურმე წინა დღეს, იმ ღონისძიების დროს, რომელსაც „არჩევნების შედეგთა გააზრება “ ერქვა, მესამე კლასის ყველა მოსწავლემ მისწერა წერილი მისის ქლინთონს ან მისტერ ტრამპს.
ავტომანქანების სასკოლო სადგომზე მინმა კევინის დედა, სანდრა შენიშნა. ტიროდა. იცი თუ არა, რომ კევინმა ტრამპს წერილი მისწერაო, ჰკითხა მინს სანდრამ. მინმა აღიარა, ვიციო.
– მასწავლებელს ვთხოვე, რომ ეს წერილი მონიტორიდან წაეშალა. – თქვა სანდრამ. – თავდაპირველად ჩემი აზრი უნდა შეეტყოთ. კევინს ხომ წარმოდგენა არა აქვს, რას ნიშნავს იყო რესპუბლიკური პარტიის მხარდამჭერი.
– სანერვიულო აქ არაფერია, – დაუყვავა მეგობარს მინმა.
– ახლა მოსწავლეეები ამ ამბავს მშობლებს ჩაუკაკლავენ. შეიძლება, უკვე ყველამ იცის, როგორ მოიქცა კევინი.- ამოიოხრა სანდრამ.
შემდეგ კი, როდესაც შორიახლოს მშობლების ჯგუფი დალანდა, შესთავაზა:
– წამო, ყავა დავლიოთ.
სანდრა და მინი ბოლო ორი წლის განმავლობაში მშობელთა სასკოლო კომიტეტში თანამშრომლობდნენ, მანამდე კი – ტილებთან ბრძოლის ჯგუფის წევრები იყვნენ. მინს მოსწონდა სანდრა, რომელსაც შეეძლო სუპერმარკეტში თუნდაც თხუთმეტწუთიანი უმნიშვნელო შეხვედრის შესახებ საინტერესოდ მოეყოლა, მინს კი უყვარდა ამგვარი ამბების მოსმენა. მინს სანდრა აგონებდა დედამისს, რომელიც ნაადრევად დაქვრივების შემდეგაც კი გამუდმებით ჰყვებოდა საინტერესო ისტორიებს, სხვებს აცინებდა და თვითონაც იცინოდა.
დედის ეს უნარი მინს არ გამოჰყოლია. როდესაც ტყუპები საბავშვო ბაღში დადიოდნენ, მასწავლებელი საყვედურობდა მინს. ეუბნებოდა ხოლმე – „თქვენი შვილები კარგად კითხულობენ, მაგრამ ამ ქვეყანაში არსებობს ტრადიცია, რომ უფროსებმა უნდა ვუკითხოთ ჩვენს ბავშვებს, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მათ დამოუკიდებლად კითხვა შეუძლიათ. ეს მათთან ურთიერთობის განმტკიცებში გვეხმარება“.
სიტყვებს „ამ ქვეყანაში“ კალიფორნიის კარგ სკოლაში არავინ იტყოდა. ამიტომ მინმა გადაწყვიტა, თავისებურად მოქცეულიყო. როდესაც გოგონები დამოუკიდებლად კითხულობდნენ, თითოეულ გვერდს უფრო ცოცხლად აღიქვამდნენ, ვიდრე მაშინ, როდესაც წიგნს მინი უკითხავდა. თუკი მასწავლებელი კვლავ დაარიგებდა ჭკუას, მინს შეეძლო ეთქვა, რომ სურდა, ბავშვებში კრეატიულობა განევითარებინა. „კრეატიულობა“ უნივერსალური პაროლი იყო.
ახლა სანდრა ყავას სვამდა და არჩევნების ღამეს იხსენებდა.
– მანამდე ავფორიაქდი, სანამ ხმების დათვლას დაიწყებდნენ. მეორე სართულზე ავედი და კევინის სადღესასწაულო კოსტიუმის გადაკეთება დავიწყე. არ მომწონდა. პიკაჩუს ცალი ყური მოღრეცილი ჰქონდა. კევინმა მითხრა, დედა, ჰელოუინი ხომ უკვე გავიდაო, მე კი ვუპასუხე, რომ კოსტიუმის გადაკეთება მინდოდა, რომ მერე ვინმესთვის გვეჩუქებინა. რაც უფრო მეტად ვცდილობდი, მით უფრო არ მემორჩილებოდა ხელები. შემდეგ ჩაკი შემოვიდა. ყვიროდა, ტრამპი იმარჯვებს, ტრამპი იმარჯვებს, ტელევიზორი რატომ არ უყურებთო… კევინი ძირს ჩავიდა, ჩაკი კი განაგრძობდა:
– ხომ ვამბობდი, გაიმარჯვებს-მეთქი, ხომ ვამბობდი? რატომ არ გჯეროდა?
ვიცოდი, რომ თუ არ გავეცლებოდი, მთელი ღამის განმავლობაში ასე იყვირებდა. ამიტომ ძირს ჩავედი და კევინს ვუთხარი, დაიძინე-მეთქი. მან მიპასუხა, ჯერ ადრეაო. მამამისთან ერთად ტელეგადაცემების ყურება უნდოდა. ჩაკმა მითხრა:
– არაფერი დაშავდება, ჩემთან ერთად რომ იზეიმოს.
მინის სახლში არავის უყვირია. ის არც ქმართან – რიჩთან ერთად მსჯელობდა არჩევნების შესახებ; არცერთი მათგანი არ ფორიაქობდა. მინს არასოდეს უთქვამს სანდრასთვის, რომ რიჩიც ტრამპის მომხრე იყო.
ჩაკი სარეცხი საშუალებების მწარმოებელი კომპანიის მეპატრონე იყო. ამ საქმიანობას მისი ოჯახის მესამე თაობა უძღვებოდა უკვე, პეკინის ღარიბ რაიონში გაზრდილი რიჩი კი, რომელმაც დიდი ხნის წინ შეიცვალა სახელი, ტექნოლოგიური პროდუქციის მწარმოებელ კომპანიაში მუშაობდა.
უნდა ეთქვა თუ არა მინს სანდრასთვის, რომ მათი ქმრები ქვეყნის მოსახლეობის იმ ოც პროცენტში შედიოდნენ, რომელთაც ხმა ტრამპს მისცეს?
სანდრას თქმით, მან ჩაკს პირდაპირ უთხრა, ფანატიკოსი ხარო. ჩაკსაც შეურაცხმყოფელი სიტყვებით მიუმართავს ცოლისთვის. მინს კი რიჩი არ გაულანძღავს. რიჩი სწორედ იმიტომ დაქორწინდა მინზე, რომ ის თავშეკავებული ქალი იყო. მათ მხოლოდ ერთხელ ისაუბრეს არჩევნების შესახებ. ჩვეულებრივ კი, ბავშვთა ჯანმრთელობის, პროდუქტებისა და დასვენების შესახებ ლაპარაკობდნენ. რიჩმა ტრამპს ხოტბა-დიდება შეასხა, ხოლო როდესაც მინმა უთხრა, ხმა ქლინთონს უნდა მივცეო, რიჩმა ცოლს უთხრა, „უტვინო ქალი“ ხარო, „თმაგრძელი და ჭკუამოკლე“ -ო. ის ანდაზა გაიხსენა, რომელსაც მამამისი იმეორებდა ხოლმე, უფრო ადრე კი – ბაბუა.
– განა არასოდეს გინატრია ვინმეს სიკვდილი ისე ძლიერ, რომ ამ სურვილის გამო კინაღამ მართლა მომკვდარიყო ეს პიროვნება? – ჰკითხა ახლა მინმა.
– ეს გრძნობა ბევრს განუცდია.
– ოჰ… – თქვა მინმა. რა თქმა უნდა, ტრამპზე არ ფიქრობდა.
– ვის გულისხმობ? იმედი მაქვს, რიჩის სიკვდილს არ ნატრობ.
– სულაც არა.
– მაშინ ვის?
მინმა იცრუა, რომ კითხულობდა რომანს, რომლის უარყოფითი პერსონაჟი, ლამის იყო, მოეხრჩო. საკმაოდ ტლანქი სიცრუე იყო, რასაც სანდრა მიუხვდებოდა, საკუთარ პრობლემებზე ნაკლებად რომ ეფიქრა.
არცერთმა სხვა ბავშვმა არ მოიწონა კევინის საქციელი. მინმა გააფრთხილა ტყუპები, რომ არავისთვის ეთქვათ, მამაჩვენი ტრამპს უჭერს მხარსო. გოგონებმა უპასუხეს, რომ ამგვარი სისულელის ჩადენას ნამდვილად არ აპირებდნენ.
კაცმა, რომელიც მინს წერილებს უგზავნიდა, ერთგვარად, ბიძგი მისცა მის გათხოვებას რიჩზე, მაგრამ ყოველთვის, როდესაც მინი ამაზე ფიქრობდა, თავის თავს ახსენებდა რომ რიჩზე იძულებით არ გათხოვილა.
ცხრამეტი წლისა იყო, როდესაც პირველად შეხვდა ამ კაცს, რომელზეც უთხრეს, შენი პოტენციური მამამთილიაო. ის ლინგვისტიკის პროფესორი იყო პეკინის უნივერსიტეტში და სამი ვაჟი ჰყავდა, რომლებიც ამერიკაში ცხოვრობდნენ. უფროსი ვაჟი, მაჭანკლის თქმით, მაიკროსოფტის კომპანიაში მუშაობდა. ოჯახის სურვილით, მას მინი უნდა შეერთო, მაგრამ თუ ერთმანეთი არ მოეწონებოდათ, მინს შეეძლო გათხოვილიყო მის რომელიმე ძმაზე.
მინი აკადემიური კარიერის გაკეთებას არ აპირებდა. პროფესიულ-ტექნიკური სასწავლებელი დაამთავრა, სადაც მდივნებს ამზადებდნენ, შემდეგ კი უნივერსალურ მაღაზიაში მუშაობდა. რატომ ეძებს ეს ოჯახი სარძლოს ჩინეთში, როდესაც ამერიკაში უამრავი გოგონაა? – ეკითხებოდა ის დედამისს. ალბათ შენნაირი კარგი გოგონები ამერიკაში არ არიანო, პასუხობდა დედა. მინი ხედავდა, რომ დედამისს ხიბლავდა ამერიკაში შვილის გათხოვების პერსპექტივა.
მინი მეორე კლასში იყო, როცა ფოლადსადნობ ქარხანაში მომხდარი უბედური შემთხვევის გამო მამა დაეღუპა, ის აქ თვრამეტი წლიდან მუშაობდა. ამის შემდეგ მინის და დედამისს ძლივს გაჰქონდათ. მათი შემოსავალი მხოლოდ ის ფული იყო, რომელსაც მინის დედა გაზეთების კიოსკში მუშაობით შოულობდა. ის თანხა, რომელიც ქარხნის დირექციამ თანამშრომლის დაღუპვის გამო მისცა ოჯახს, დედამ მინის გასამზითვად გადაინახა.
სკოლაში სწავლისას მინს ერთი ბიჭი მოსწონდა, მაგრამ მასთან პაემანი არ ჰქონია. ლამაზი იყო – მინის დინასტიის დროინდელ სურათებზე დახატულ გოგონებს ან ისტორიული ფილმის პერსონაჟს წააგავდა. ნაზი მხრები ჰქონდა, მაღალი ყელი, კრიალა სახის კანი და დაწყობილი ნაკვთები.
ადრე მინი ფიქრობდა, რომ კარგი შვილი იყო და ოდესმე კარგი რძალი, დედა და ცოლი იქნებოდა. ახლა კი აღმოჩნდა, რომ არც კარგი შვილი იყო, არც – კარგი რძალი, დედა ან ცოლი, მაგრამ ამის მიზეზს ვერ ხვდებოდა. მისგან განსხვავებით, ტყუპების თანაკლასელთა დედებს ცხოვრებით უკმაყოფილების რეალური მიზეზები ჰქონდათ: ქმრის ღალატი, ბავშვის ავადმყოფობა, სკოლის კომიტეტში ხელისუფლების შეცვლა.
შესაძლოა, ისინი ყველანი უზარმაზარ თოჯინების სახლებში ცხოვრობდნენ. ზოგიერთს, ისევე, როგორც ემის და დინას თოჯინებს, მძიმე ცხოვრება ჰქონდათ გადატანილი, უამრავი სიუჟეტით, დრამითა და მღელვარებით; სხვები იმ ერთადერთ თოჯინას ჰგავდნენ, რომლებიც მინს ჰქონდა ბავშვობაში – პლასტმასის პატარა ფიგურა, რომლის გაფშეკილი ხელები და ფეხები ტანთან მრგვალი ბუდეებით იყო შეერთებული. მინი სულ თან დაატარებდა თოჯინას, მაგრამ არასოდეს იგონებდა მასზე რაიმე ისტორიებს. ერთადერთი კატასტროფა, რომელიც თოჯინას შეემთხვა, ზამთრის იმ ღამეს მოხდა, როცა მინმა თოჯინა ფანჯრის რაფაზე დატოვა. მოულოდნელად ელექტრობა გაითიშა და ბინაში ტემპერატურა დაეცა, თოჯინას კი ცალი ფეხი მოძვრა და ვეღარ მიაბეს. ვერც მინი და ვერც მისი მშობლები ვერაფრით მიხვდნენ, რა შეიძლება ყოფილიყო ამის მიზეზი.
ახლა მინს ცალფეხა თოჯინა ჰყავდა, მაგრამ ამის გამო არ დანაღვლიანებულა. ბოლოს და ბოლოს, ეს ხომ თოჯინა იყო და თანაც, მინი მგრძნობიარე ბავშვი არ ყოფილა.
მინი დაეთანხმა დედას, რომ პროფესორთან შეხვედრით არაფერი დაშავდებოდა. ცხრამეტი წლის ასაკში ის ზუსტად ისეთი ქალიშვილი იყო, როგორსაც ნებისმიერი მშობელი ინატრებდა სარძლოდ – ლამაზი, სათნო, გონიერი. მეოცნებე და მიამიტი არ გახლდათ, და არც გულჩათხრობილი გამხდარა – მამის სიკვდილის შემდეგაც კი.
მინი სამამამთილოს დედასთან ერთად მაჭანკლის ბინაში შეხვდა. ჩაის დალევის შემდეგ მაჭანკალმა მინის დედას შესთავაზა, მახლობელ პარკში გავისეირნოთო. კაცთან მარტო დარჩენილმა მინმა არ იცოდა, როგორ მოქცეულიყო, რომ მისი მოწონება დაემსახურებინა. კაცი ისეთ პროფესორებს ჰგავდა, კინოში რომ აჩვენებდნენ. წვრილჩარჩოიანი სათვალე ეკეთა, ჭაღარა თმა უკან ჰქონდა გადავარცხნილი. როდესაც რაიმეს ეკითხებოდა მინს, იმ ტერმინებს ხმარობდა, რომლებიც მინს მამის პირიდან არასოდეს გაუგონია. რას ფიქრობთ სამყაროს შესახებ? რა აკეთებთ საკუთარი პოტენციალის ასამაღლებლად? გოგონა დაიბნა – არ იცოდა, რა ეპასუხა, კაცმა თქვა, რომ განათლების და თვითსრულყოფის პროცესი ისეთივე რთული იყო, როგორც მდინარეში დინების საწინააღმდეგო მიმართულებით ცურვა, მაგრამ „ცდა ბედის მონახევრეაო“, დაასკვნა ბოლოს. შემდეგ ამოიღო სახელმძღვანელო, სახელწოდებით „ინგლისური ენის ახალი კონცეფცია“ და მინს ჰკითხა, რომელი დონის ინგლისურს ფლობო. მინს სახელმძღვანელოებისა არაფერი გაეგებოდა. კაცმა მას სათვალის ზემოდან თვალი შეავლო და უთხრა, თუ ამერიკაში ცხოვრება გინდა, ინგლისურის სწავლა ახლავე უნდა დაიწყოო.
მინს ეგონა, რომ სამამამთილო დაიწუნებდა, მაგრამ ამის გამო დიდად არ ღელავდა.
კაცი მინს მიუჯდა და მეორე წიგნი გადაშალა. სთხოვა, ერთად წაეკითხათ პირველი გაკვეთილი – „კერძო საუბარი“. როდესაც ისინი წიგნზე დაიხარნენ, გოგონამ კაცის მხრებისა და თეძოების სიახლოვე იგრძნო და დაიძაბა.
შესაძლოა, კაცი მხოლოდ მამობრივი გრძნობების კარნახით ზრუნავდა მინზე. წიგნები მისცა და სთხოვა, მომდევნო შაბათ-კვირას დამირეკეო თან თავისი მუშაობის განრიგის ისე აწყობას დაჰპირდა, რომ მინს სამეცადინოდ დრო დარჩენოდა. მინის დედასთან და მაჭანკალთან სიტყვაც არ დასცდენია, გოგონას მეცადინეობის შესახებ. მხოლოდ ის თქვა, რომ მისი ვაჟი საზაფხულო არდადეგებზე ჩამოსვლას აპირებდა და ახალგაზრდები ერთმანეთს მაშინ გაიცნობდნენ.
მინს მისთვის არ დაურეკავს. ბინაში ტელეფონი არ ჰქონდა, ქუჩის ბინძური ტელეფონები კი ეზიზღებოდა. როდესაც კაცმა მაჭანკლის პირით შემოუთვალა, რომ მასთან შეხვედრა სურდა, მინმა არაფერი უპასუხა. წიგნები ძველი გაზეთების ქვეშ შეინახა. რამდენიმე კვირის შემდეგ ეჩვენებოდა, რომ არასოდეს შეხვედრია კაცს, რომელსაც დამშვიდობებისას დიდხანს ეჭირა მისი ხელი.
ერთხელ მინს დედამ უთხრა, პროფესორს არ მოეწონეო. ისეთი ჭკვიანი ან ისეთი ბეჯითი არ ხარ, რომ მისი ინტელექტუალური ოჯახის ღირსი იყოო. ეს განაჩენი მინის დედას მაჭანკალმა აცნობა.
– გახსოვს ის ფოტოსურათი, ჩვენ რომ გვიჩვენა? – ჰკითხა მინს დედამ – პროფესორის ვაჟი ჯერ ოცდაათისაც არაა, მაგრამ უკვე სულმთლად მელოტია. თუ პროფესორს ის აწუხებს, რომ შენი შვილები ინტელექტუალურები არ იქნებიან, მე კიდევ იმაზე ვფიქრობ, რომ მის ვაჟს შეუხედავი შვილები ეყოლება.
მინს და დედამისს მეზობლები „ობოლს და ქვრივს“ ეძახდნენ. სხვა ადამიანების გარემოცვაში ისინი სოლიდურ იერს ინარჩუნებდნენ, მაგრამ მარტოდ დარჩენილები ამაზე ბევრს იცინოდნენ.
რამდენიმე დღის შემდეგ, სადილის დროს, ემიმ გამოაცხადა, რომ თანაკლასელებმა კევინი აითვალწუნეს.
– მე არ ამითვალწუნებია, – თქვა დინამ. – თქვენ დაგმეთ მისი საქციელი.
– ჯერ ტუჩებზე რძე არ შეგშრობია, პოლიტიკისა რა გესმის, – შეუტია რიჩმა.
– ეიჯისტი ხარ, – მიახალა ემიმ მამას.
მინი გრძნობდა, რომ ქმარი სადაცაა აფეთქდებოდა, მაგრამ რიჩმა მხოლოდ ცივი მზერა ესროლა ემის, შემდეგ დინას მიუბრუნდა და ჰკითხა, დღემ როგორ ჩაიარაო. განვლილმა წლებმა ნერვების მოთოკვა ასწავლა. უფროსი შვილის, მაქსის მიმართ განსაკუთრებით მკაცრი იყო. ალბათ, ამიტომაც მოხდა, რომ კოლეჯის დამთავრებისთანავე მაქსი სინგაპურში გადასახლდა. მინი დიდად არ იტანჯებოდა შვილის უნახაობით, თუმცა ფიქრობდა, რომ, წესით, უნდა მონატრებოდა ვაჟი. მაქსი ოცდაერთი წლის ასაკში გაუჩნდა და ნაადრევმა დედობამ შვილისადმი სიყვარული თანდათან გაუუფერულა. უყვარდა თავისი ვაჟი, ჯერ კიდევ უყვარდა – ამაში დარწმუნებული იყო, თუმცა არ იცოდა, მაქსს უყვარდა თუ არა დედა. შეიძლება თუ არა, თან გიყვარდეს ადამიანი, და, თან, იმავდროულად, არც გიყვარდეს?
მაქსი და რიჩი ერთმანეთს ვერ ეგუებოდნენ, მაგრამ ერთნაირად აღიქვამდნენ ცხოვრებისეულ მოვლენებს. ორივეს მიაჩნდა, რომ ცხოვრებაში ყოველ ნაბიჯს, ყოველ ძალისხმევას გარკვეული მატერიალური ღირებულება ჰქონდა; თუკი სხვაზე უპირატესობის მოპოვება შეეძლოთ, უკან არასოდეს იხევდნენ. ზოგჯერ მინს ებრალებოდა თავისი მომავალი რძალი და სურდა, რომ ის უფრო გონივრულად გათხოვილიყო.
მეორე შვილის გაჩენა რიჩმა გადააწყვეტინა, მაშინ, როდესაც, ათი წლის წინ, ის-ის იყო, ერთმანეთს უნდა დასცილებოდნენ. განქორწინება სასიკეთო არავისთვის იქნებაო, ამტკიცებდა რიჩი; მათ მოზარდ ვაჟს მძიმე სულიერი ტრავმის გადატანა მოუხდებოდა; რიჩს ფინანსური პრობლემები შეექმნებოდა, რითაც მინიც დაზარალდებოდა, რადგან რიჩი ყველაფერს იღონებდა, რათა მისი ზარალი მინიმალური ყოფილიყო, ცოლისა კი – მაქსიმალური. მინმა იცოდა, რომ რიჩი აქტივებს ჩინეთში გადარიცხავდა, რათა ალიმენტის გადახდის ვალდებულება თავიდან აეცილებინა. ყველაფერს იღონებდა იმისათვის, რომ ვაჟიშვილის აღზრდა მინს დაკისრებოდა. მაგრამ რიჩმა არ იცოდა, რომ მინს არც არც ქმრის ფული სჭირდებოდა და არც შვილი. რაც შეეხება მატერიალურ მხარეს, მას შეეძლო იოლად გაეტანა თავი იმ ხელფასით, რომელსაც მაქსის ყოფილ დაწყებით სკოლაში ბუღალტრად მუშაობის წყალობით იღებდა.
მაგრამ რომელი დედა იტყვის უარს თავის შვილზე? თუ ქმარი არ უყვარს საკმარისად, შვილის შეყვარება მაინც უნდა სცადოს. შესაძლოა, კიდევ ერთი შვილის ყოლა მართლაც სწორი გადაწყვეტილება იყო.
– ამიხსენით, რა საშიშროებები გველის, თუკი ქლინთონს აირჩევენ? – ახლა რიჩმა ჰკითხა გოგონებს. მინი სადილობისას სულ ჩუმად იყო, რიჩს კი სწორედ ამ დროს უყვარდა ლაპარაკი. თავისი ამ საუბრებით ის ცდილობდა, ბავშვები რეალურ სამყაროში შესასვლელად მოემზადებინა. თუკი ესა და ეს საკითხები არ იცით, უფლება არა გაქვთ, მაგიდასთან პოლიტიკაზე ილაპარაკოთო, ეუბნებოდა ხოლმე გოგონებს.
ემიმ მალულად ენა გამოყო. დინამ, რომელიც რიჩს განსაკუთრებით უყვარდა (და გოგონამ ეს იცოდა, რადგან მამამ ერთხელ უთხრა, დაზეც და დედაზეც უფრო ჭკვიანი ხარო) ნიკაპქვეშ მუშტები ამოიდო.
– რა საშიშროება გველის, მამა?
– მაგალითად, ნებისმიერი ბიჭი შეძლებს გოგონების საპირფარეშოს გამოყენებას სკოლაში, თუკი მოინდომებს. – თქვა რიჩმა. – განა ეს მოგეწონება?
– მგონი, შევთანხმდით, რომ პოლიტიკაზე არ ვილაპარაკებდით, – შენიშნა მინმა.
– გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ჩემს შვილებს რჩევა-დარიგებას ვაძლევ, – მიუგო რიჩმა.
მინი წამოდგა და სამზარეულოში გავიდა. მაცივარი გამოაღო, თითქოს იქ რაღაც დავიწყნოდა. თაროზე ბოთლით ღვინო იდგა, რომელიც რიჩმა მოიტანა. მან მინს იარლიყზე გაკეთებული წარწერაც წაუკითხა და ფასიც უთხრა; განსაკუთრებული სასმელი ვიყიდე, შაბათს მეგობრები აპირებენ მოსვლას არჩევნების აღსანიშნავადო, თქვა მან. მინს მოუნდა, ბოთლი თაროდან ძირს გადმოეგდო. თუ ამას იზამდა, რიჩი გოგონებს საწოლ ოთახში გაისტუმრებდა და მინს ჩხუბს დაუწყებდა; მინი ეტყოდა, შემთხვევით დამივარდაო, რიჩი კი მიუგებდა, რომ არ სჯეროდა მისი, და, შემთხვევითაც რომ დავარდნოდა, ვერ აპატიებდა. რა სისულელეა, ერთი ბოთლი ღვინის გამო რატომ გაცხარდიო? ჰკითხავდა მინი, და დასძენდა, შენი პატიება სულაც არ მჭირდებაო. რიჩი კიდევ ბევრ რამეს იტყოდა, მაგრამ ამ დროს საწოლი ოთახიდან ემი გამოვიდოდა და ლაპარაკს შეაწყვეტინებდათ. ის დინასავით მომთმენი არ იყო და მათი კინკლაობის დასასრულს არ დაელოდებოდა. რაზე კამათობთო? – იკითხავდა ემი, რიჩი კი შეეცდებოდა, თავი მოეთოკა და იტყოდა, რომ ზრდასრული ადამიანები ხშირად მსჯელობენ სხვადასხვა საკითხებზეო. ჰოდა, რაზე მსჯელობთო? – ჩააცივდებოდა ემი. იმაზე, როგორი განსხვავებული ადამიანები ვართო, უპასუხებდა მინი. განქორწინებას აპირებთო? დაინტერესდებოდა ემი. რა თქმა უნდა, არაო, ერთად მიუგებდნენ მშობლები.
ამგვარი სცენები მინს არაერთხელ ენახა ფილმებში, მაგრამ მის ოჯახში მსგავსი არაფერი მომხდარა. მინი და რიჩი ისე დაქორწინდნენ, რომ არავითარი ილუზიები არ ჰქონიათ ერთმანეთის შესახებ. თუმცა, თუ ცოლ-ქმარს ერთმანეთი უყვარს, მათი ოჯახური ცხოვრება ილუზიებით უნდა დაიწყოს. რიჩის და მინის ოჯახური ცხოვრება ამინდს წააგავდა: ისინი საღად აზროვნებდნენ, ერთმანეთს საკმარისად კარგად იცნობდნენ და პროგნოზირების უნარიც შესწევდათ.
პროფესორთან შეხვედრიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ დედამ უთხრა მინს, რომ ერთ ახალგაზრდა კაცს, რომელიც ამერიკაში მუშაობდა და ახლა მშობლებთან იყო ჩამოსული, მინთან შეხვედრა სურდა.
– მისი მშობლები, – თქვა დედამ, – ჩვენნაირი უბრალო ადამიანები არიან და არა ინტელექტუალები.
მინი და რიჩი რვა თვე სწერდნენ ერთმანეთს წერილებს და ტელეფონითაც საუბრობდნენ. მინი გულგრილი არ იყო რიჩის მიმართ, თუმცა არასოდეს გადაუკითხავს წერილები, რომლებშიც საქმრო მას რჩევა-დარიგებებს აძლევდა. „კარგ ტანსაცმელს დიდი მნიშვნელობა აქვს, – წერდა რიჩი ერთ წერილში და უხსნიდა, რომ საუკეთესო ტანსაცმლისა და ფეხსაცმლის ტარება აუცილებელია სტატუსის ასამაღლებლად და თავდაჯერების განსამტკიცებლად. „უნდა რცხვენოდეს მას, ვისაც გამდიდრება არ სურს, განსაკუთრებით – ამერიკაში“, – წერდა ის მეორე წერილში. რიჩმა მიუთითა მინს, რომ ინგლისური ენა უნდა ესწავლა და მათემატიკაშიც გაწაფულიყო, რადგან, მისი ჩანაფიქრით, მინს საბუღალტრო კურსები უნდა დაემთავრებინა. ამის შემდეგ ადვილად იშოვიდა სტაბილურ სახელმწიფო სამსახურს, მოგვიანებით კი – მაღალ პენსიას მიიღებდა ან, თუკი საკმარისად პატივმოყვარე და გონიერი აღმოჩნდებოდა, შეეძლო რომელიმე ფირმაში მაღალანაზღაურებადი სამსახურიც ეშოვა.
რიჩის უწინდელი ცხოვრება (ჩინეთში) მინისას წააგავდა. მამამისი მუნიციპალური აბანოს საქვაბეში მუშაობდა, დედა კი სკოლის სასადილოში. ალბათ, რიჩი, მისი მრავალი თანაკლასელის მსგავსად, სკოლის დამთავრების შემდეგ ფაბრიკაში იმუშავებდა, რომ არა ერთი შემთხვევა. რიჩმა პირველად უამბო მინს ეს ამბავი ხანგრძლივი სატელეფონო საუბრის დროს და მოგვიანებით სიამოვნებით უყვებოდა მას შვილებსაც.
თურმე, რიჩმა და მისი მეგობრებმა ერთხელ გაკვეთილები გააცდინეს. მეორე დღეს მასწავლებელმა, იმის ნაცვლად, რომ დაესაჯა ბავშვები და მათთვის დამატებითი მასალის სწავლა დაევალებინა, ისინი თანაკლასელების წინაშე დააყენა და მოსწავლეებს სთხოვა, წარმოედგინათ, როგორები იქნებოდნენ ეს ბიჭები ოცი ან ოცდაათი წლის შემდეგ.
ბავშვებს არაფერი უთქვამთ. მაშინ მასწავლებელი ბიჭებს მიუბრუნდა:
– თუ არ ისწავლით, იმ უბადრუკ, გაუნათლებელ, ღიპგადმოგდებულ კაცებს დაემსგავსებით, რომლებიც ზაფხულობით, რომ მოსაღამოვდება, ქუჩებში სხედან, ლუდს სვამენ, სიგარეტს ეწევიან და თავდაჯერება რომ მოემატოთ, ცოლ-შვილს უყვირიან, – თქვა მასწავლებელმა. – აი, ასეთი მომავალი გელით. და თუ თქვენს მშობლებს არ შერცხვებათ თქვენი, გარწმუნებთ, რომ თქვენს შვილებს უეჭველად შერცხვებათო.
თხრობას რიჩი ყოველთვის მასწავლებლის სიტყვებით ამთავრებდა, მაგრამ მინმა იცოდა, რომ ეს ამბის დასასრული არ იყო. რიჩის მამა იმ უბადრუკი, გაუნათლებელი, ღიპგადმოგდებული კაცებიდან ერთ-ერთი იყო. მინი პეკინში რომ დარჩენილიყო, სწორედ უბადრუკ, გაუნათლებელ, ღიპგადმოგდებულ კაცზე გათხოვება მოუწევდა. რიჩმა მინს განსხვავებული პერსპექტივა შესთავაზა. მინი კი სამომავლოდ, რიჩს თვინიერი, კარგად აღზრდილი შვილების გაზრდას დაჰპირდა, რომლებიც მამას მოწიწებით მოექცეოდნენ. როდესაც რიჩი და მინი შეთანხმდნენ (ტელეფონით), რომ დაქორწინდებოდნენ, დედა ჩაეკითხა მინს, დარწმუნებული იყო თუ არა ამ გადაწყვეტილების სისწორეშიო.
მინმა იცრუა, დარწმუნებული ვარო. ეს გადაწყვეტილება პროფესორის ვიზიტის შემდეგ მიიღო, ჯერ კიდევ მანამ, სანამ რიჩი დაქორწინებას შესთავაზებდა. მინის დედა გაზეთების კიოსკში იყო, როცა გოგონას პროფესორი ეწვია და ბინაში ისე შევიდა, თითქოს მინი მას ელოდა. პროფესორმა თვალი შეავლო ძველ ავეჯს, შავ-თეთრ თორმეტდუიმიან ტელევიზორს, და მინს მიუბრუნდა.
– მეგონა, დამირეკავდი, – თქვა მან. – დაპირება რატომ არ შეასრულე?
მინს არ შეეძლო თავი მოეკატუნებინა, თითქოს ეს კაცი არასოდეს ენახა. ცდილობდა, რაიმე მარჯვე ტყუილი მოეგონებინა, მაგრამ პროფესორმა არ აცალა.
– იმისთვის მოვედი, რომ შევთანხმდეთ, ინგლისურში როდის გამეცადინო.
მინმა მადლობა გადაუხადა და თქვა, ეს აუცილებელი სულაც არ არისო.
– რატომ? არ გინდა, უკეთეს მომავალზე იფიქრო?
– მეგონა, სარძლოდ დამიწუნა-მეთქი, – თქვა მინმა.
– ახლა ასე არ მგონია. დაუმუშავებელი ალმასი ხარ და შემიძლია, ბრილიანტად გაქციო.
მინმა უკან დაიხია, მაგრამ პროფესორი მიუახლოვდა და მხარზე ხელი დაადო.
– გესმის? – ჰკითხა გოგონას. – შემიძლია ბევრი რამით დაგეხმარო.
– მაპატიეთ, მაგრამ თქვენი დახმარება არ მჭირდება.
– რატომ? ჩემი სტუდენტების მიმართაც კი არ გამომიჩენია ასეთი ყურადღება.
მინმა თავი გადააქნია. პროფესორმა მხარზე თითები მოუჭირა.
– ერთ ყმაწვილს ვხვდები.
– როგორ? ორი თვის წინ თანახმა იყავი, რომ ჩემს ვაჟს გაჰყოლოდი.
– თანახმა არ ვიყავი.
– ვინაა შენი შეყვარებული? გახსოვდეს: შემიძლია დაგეხმარო, რომ ამერიკაში გაემგზავრო და იქ დასახლდე.
– ამერიკელი შეყვარებული მყავს. – თქვა მინმა. – მასზე გათხოვებას ვაპირებ.
რისხვა, რომელიც პროფესორის თვალებში გამოკრთა, შეშფოთებული მამის რისხვას არ ჰგავდა, რაც ცხრამეტი წლის მინმაც კი შენიშნა. ეს იყო დამცირებული მამრის შეცბუნება.
– ესე იგი, ჩემი გამოყენება გინდოდა. ახლა კი იპოვე სხვა კაცი, რომელსაც უკეთ გამოიყენებ. – თქვა პროფესორმა. – უნდა მცოდნოდა, რომ შენნაირი გოგონებისგან წესიერ ქცევას არ უნდა ელოდო.
სხვა გოგონას გაეცინებოდა, ამ კაცს შეშლილს უწოდებდა, მის ხელს მოიშორებდა და კარისკენ მიუთითებდა.
– ვწუხვარ, რომ იმედები გაგიცრუეთ, – თქვა მინმა. – ვერაფრით დაგეხმარებით.
– შემიძლია ინგლისური ენა გასწავლო. აუცილებელია არაა, რომ ჩემს ვაჟზე გათხოვდე. უბრალოდ, მოდი ხოლმე ჩემთან. ხომ მოხვალ?
კაცის უმწეო თხოვნამ მინს გული აუჩუყა. ხომ არ შეიშალეთ, არავითარი განსაკუთრებული ღირსებები არ მაქვს, ერთი ჩვეულებრივი გოგო ვარო, უნდოდა ეთქვა.
წლების შემდეგ მინი ცდილობდა დაევიწყებინა ეს ყოველივე, მაგრამ როდესაც კაცის წერილებს კითხულობდა, ხშირად ფიქრობდა, რომ კაცი კი არ იყო შეშლილი, არამედ თვითონ მოიქცა შეშლილივით. ამჯობინა გათხოვილიყო რიჩზე, რომელსაც შეშლილი, მონუსხული მზერით არასოდეს შეუხედავს მისთვის, და ეგონა, რომ ის კარგი ქმარი იქნებოდა. მაგრამ, შესაძლოა, სიყვარული დაავადებაა, რომელიც ცოლ-ქმარმა უნდა მოიხადოს, რათა შემდეგ ერთად გამოჯანმრთელდნენ. ზოგიერთი ამას წარმატებით ახერხებს, სხვები მარცხს განიცდიან. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში, ბედნიერი ქორწინებისთვის აუცილებელია, რომ ცოლ-ქმარმა მოიხადოს ეს ავადმყოფობა.
– არ მინდა, რომ გოგონებს პოლიტიკაზე ელაპარაკო, – უთხრა რიჩმა მინს მას შემდეგ, რაც ტყუპებმა დაიძინეს.
მინმა არაფერი უპასუხა.
– არ მინდა, რომ ჩემი შვილები ამ მემარცხენე ნაძირალების გავლენის ქვეშ მოექცნენ.
ამ თემაზე ალბათ სანდრას სახლშიც საუბრობენ, მაგრამ – გაცილებით უფრო მეტი გზნებით. ალბათ, წაკინკლავდნენ კიდეც. და მაინც, სანდრა ჩაკის ცოლად დარჩებოდა, ისევე, როგორც მინი დარჩება რიჩის ცოლად.
– დაიმახსოვრე, – განაგრძო რიჩმა, – თუკი გოგონები გკითხავენ, ხმა ვის მიეციო, უპასუხე, რომ ტრამპს მიეცი, ან უთხარი, რომ არჩევნებზე არ წასულხარ.
მინს გულში გაეღიმა, რადგან გოგონებმა უკვე იცოდნენ, როგორ უნდა მოქცეულიყვნენ. რამდენიმე წელიწადში წამოიზრდებიან. მგრძნობიარე ემი ვერ შეძლებს თავისი გუნება განწყობის დაფარვას, უფრო მტკიცე ხასიათის მქონე დინა კი მამის ავტორიტეტის წინააღმდეგ ამხედრდება. შესაძლოა, მინმა მოთმინება უნდა მოიკრიბოს და დაიცადოს, სანამ ტყუპები გაიზრდებიან. ალბათ, ამავეს გრძნობდა დედამისი ქმრის სიკვდილის შემდეგ, ალბათ, ისიც ფიქრობდა, რომ ბავშვები გაიზრდებოდნენ და ისინი გადაჭრიდნენ იმ პრობლემებს, რომელთა გადაჭრაც მშობელმა ვერ შეძლო.
მაქსი დაწყებით სკოლაში სწავლობდა, როდესაც პროფესორმა მინს პირველი წერილი მისწერა. მისი თქმით, ის ათი წლის წინ გადასახლდა ამერიკაში და ამ ზაფხულს, პირველად უნდა სწვეოდა პეკინს. და რატომღაც მინის ძველ სახლში უნდოდა დაბინავება.
„სახლების კომპლექსი არ დაუნგრევიათ და დედაშენი კვლავ იქ ცხოვრობს. სწორედ ამან მიბიძგა, შენთვის მომეწერა, – წერდა პროფესორი, – როგორც ძველი მეგობრისთვის“. მინი ფიქრობდა, რომ პროფესორი მარტოობის ან ნოსტალგიის გამო წერდა. მინს პასუხი არ გაუცია, მაგრამ იცოდა, რომ დუმილი გამოსავალი არ იყო. მომდევნო თვეს პროფესორმა კიდევ ერთი წერილი გამოუგზავნა და შეახსენა, რომ მის წარმოსახვაში მინი კვლავაც ნორჩი, ლამაზი და დამყოლი გოგონა იყო. როგორც ჩანს, მინის სრულმა დუმილმა პროფესორის უსაზღვრო ფანტაზია ვერ დააჩლუნგა.
იმ ღამეს მინს ძილი არ ეკარებოდა. მან კაცის წერილი გახსნა და მსხვილი შრიფტით, რომლის წაკითხვაც მოხუცებულს არ გაუჭირდებოდა, დაწერა: „გთხოვთ, ნუღარ მწერთ“.
შემდეგ დაფიქრდა, ეს სიტყვები წაშალა და ახლიდან დაწერა: „თავიდან მომწყდით. ჯანდაბამდე გზა გქონიათ“.
© The New Yorker
16 აპრილი, 2018
თარგმანი © არილი