ინგლისურიდან თარგმნა ირინა ნოზაძემ
ჰიონ ჯინ-გონი (1900-1943 წწ.), ლიტერატურული ფსევდონიმით — ბინგ-ჰო, დაიბადა 1900 წლის 9 აგვისტოს (სხვა ვერსიით — 2 სექტემბერს) დეგუში (სამხრ. კორეა). ის სამწერლობო ასპარეზზე 1920 წელს გამოვიდა, როდესაც გაზეთ „გენეზისში“ მისი ნოველა „სამსხვერპლო ყვავილები“ დაიბეჭდა. ჯინ-გონმა კრისტიკოსთა განსაკუთრებული ყურადღება მიიქცია ნოველით „ღარიბი კაცის ცოლი“, რომელიც ასევე „გენეზისში“ გამოქვეყნდა 1921 წელს. ბელეტრისტთა შორის მან საპატიო ადგილი დაიმკვიდრა, როგორც ერთ-ერთმა მთავარმა რეალისტმა მწერალმა.
„სახლი“, რომელიც 1926 წელს გამოქვეყნდა, კოლონიად ქცეული კორეის სურათს გვიხატავს. მოთხრობა ერთგვარად აჯამებს 1920-იანი წლების ვითარებას კორეაში, როდესაც იაპონიის იმპერიის კოლონიურმა პოლიტიკამ განვითარების უმაღლეს მწვერვალს მიაღწია. მთხრობელი აღგვიწერს უჩვეულად ჩაცმულ კაცს, რომელიც მატარებლის კუპეში მის გვერდით აღმოჩნდება. ამ პერსონაჟის გაღატაკება და თავს დატეხილი უბედურება ალეგორიულად წარმოგვიდგენს იაპონიის კოლონიალიზმის ზეგავლენას კორეელთა ცხოვრებაზე.
მთარგმნელი
მატარებელში, რომელიც დეგუდან სეულისკენ მიემართებოდა, ერთ უჩვეულო შესახედაობის კაცს შევხვდი. ცნობისმოყვარეობით შეპყრობილი, თვალს ვერ ვწყვეტდი. ის ტრადიციული პალტოს ნაცვლად, კიმონოში გახვეულიყო, ამ კიმონოს ქვეშ კი უბრალო ბამბის პიჯაკი და ჩინური სტილის შარვალი მოუჩანდა. შარვალი, რომელიც მბრწყინავი, მუქი წაბლისფერი ქსოვილისაგან იყო შეკერილი, გაქონილ ქაღალდს მოგაგონებდათ. ასეთი სტილის შარვლები უმეტესად ჩინელებს ეცვათ. ფეხებზე, წინდების მაგივრად ტანსაცმლის ნაჭრები შემოეხვია და ჩალის ფეხსაცმელები ჩაეცვა, ხოლო თმები ისე მოკლედ ჰქონდა შეჭრილი, თითქოს გადაპარსული აქვსო. ქუდი არ ეხურა. ერთი სიტყვით, მსგავსი შესახედაობის ადამიანს იშვიათად თუ სადმე გადაეყრებოდით.
ნამდვილად გაგვიმართლა, რომ ჩვენს კუპეში სამი სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენელი ერთად აღმოჩნდა. ჩემ გვერდით, სავარძელს მიყრდნობოდა ჩინელი, ჩვენ გასწვრივ ისხდნენ იაპონელი და ის ზემოხსენებული, სასაცილოდ ჩაცმული კაცი. ის არა მხოლოდ შემოსილი იყო სამი სხვადასხვა ქვეყნის ეროვნული ტანსაცმლით, როგორც აღმოჩნდა, თავისუფლად საუბრობდა იაპონურად, ხოლო მისი ჩინური არც თუ ისე ცუდად ჟღერდა.
მისი პირველი სიტყვები იყო: „დოკომადე ოიდედესუკა?“ („საით მიემართებით?“) და აქედან მოყოლებული, ლაქლაქი აღარ შეუწყვეტია. ლაპარაკობდა, რომ ტოკიო იყო ასეთი და ოსაკა ისეთი, რომ ხალხი ჩოსონიდან ჭამს უზომო ოდენობით ცხარე წიწაკას, რომ თავდაპირველად ძალიან აწყინა იაპონურმა საჭმელმა და მანამდე არ გაჩერებულა, სანამ არ დაინახა, როგორ უგულოდ უკრავდა თავს თანხმობის ნიშნად იაპონელი ჯენტლმენი, რომელიც საჩვენებელი და ცერა თითებით ისწორებდა ულვაშებს და უკმეხად, ინტერესის გარეშე, ხანდახან გაეპასუხებოდა: „კარგი ერთი, მართლა?“ სწორედ ამიტომ, ეს უცნაური კაცი ახლა ჩინელს მოუბრუნდა და მასთან დაიწყო საუბარი: „საით მიდიხარ?“, „რა გქვია?“ მან ყველა ღონეს მიმართა, რომ ჩინელის ყურადღება როგორმე მიეპყრო, თუმცა, ამ უკანასკნელის უსიამოვნო, გაჯავრებულ გამომეტყველებას მხოლოდ გაუგებარი, არაგულწრფელი ღიმილი დაჰკრავდა. მას არაფერი უთქვამს. მიუხედავად ამისა, იმ კაცმა მაინც განაგრძო ბურტყუნი, შემდეგ კი მე შემომხედა და გაიღიმა.
ეს ღიმილი გველის მომთვინიერებლის ღიმილს მიაგავდა, რომელიც თავისი განსაცვიფრებელი ტრიუკის სანაცვლოდ, აპლოდისმენტების მოლოდინში, მაყურებელს შესცქერის.
მის მზერას ცივად ავარიდე თვალი. მისი ბავშვური ცოდნით ტრაბახის მცდელობები ცოტა არ იყოს, მაღიზიანებდა და სასაცილოდ მეჩვენებოდა. ამ უცნაურად ჩაცმულ კაცს ცოტა ხნით ხმა აღარ ამოუღია, თავის ფხანა დაიწყო, შემდეგ ფრჩხილების კვნეტა, თან ფანჯარაში იყურებოდა, თითქოს მოიწყინა. ბოლოს, ეტყობა, მობეზრდა ჩუმად ყოფნა, მობრუნდა და გიონგსანგის ოლქის დიალექტზე მკითხა: „საით მიეშურები?“
- სეულში მივდივარ — მივუგე.
- მაშ, ასეა? სასიამოვნოა შენთან შეხვედრა. მეც სეულში მივდივარ. ვგონებ, ამ შემთხვევაში ჩვენ თანამგზავრ-მეგობრები ვართ.
არ ვიცოდი, როგორ უნდა მეპასუხა მისი გადაჭარბებული „მეგობრული“ ტონისთვის; სიმართლე რომ ვთქვა, არც მაღელვებდა, პასუხს გავცემდი თუ არა, ასე რომ, არაფერი მითქვამს.
- დიდი ხანი ცხოვრობდი სეულში? — მკითხა მან.
- იქ ექვსი წლის განმავლობაში ვცხოვრობდი.
სიმართლე გითხრათ, არ მსიამოვნებდა ლაპარაკი, თუმცა არ შემეძლო არ მეპასუხა.
- ეგ დიდი დროა! მე სეულს პირველად ვსტუმრობ. როგორ ფიქრობ, საით უნდა გაეშუროს ჩემნაირი ხელმარჯვე, დახელოვნებული ადამიანი? აქვთ მანდ რამე „კიჯინიადო“, როგორც ჩვენ ვამბობთ იაპონურად? — იკითხა მან და მოიღუშა, თითქოს, თავადვე გააანალიზა ის შეზღუდული შესაძლებლობები, რასაც ვითარება სთავაზობდა.
სწორედ მაშინ შევამჩნიე, რომ მისი სახის მოყვანილობა უფრო მეტად შეესატყვისებოდა მოღუშულ იერს, ვიდრე მომღიმარს. მისი უსწორმასწორო წარბები ზემოთ აზიდულიყო, დაქანცულ სახეზე ნაოჭები გამოჰკვეთოდა. თვალებქვეშ უპეები უტოკავდა, ხოლო ლოყები ჩასცვენოდა. პირის მარცხენა მხარე მოღრეცილი ჰქონდა, თითქოს მწარე თუთუბოს ღეჭავსო, დანაოჭებული თვალები ჩაწყლიანებოდა. ოცდაათ წელზე მეტის არ იქნებოდა, თუმცა, როცა მოიღუშა, სახეზე ათი წელი მაინც მოემატა. იმდენად შეძრული ვიყავი მისი ნატანჯი იერის ხილვით, რომ ჩემი მტრული განწყობა მისდამი საგრძნობლად შემცირდა.
- არ ვიცი, მაგრამ, ვგონებ, მუშათა საცხოვრებლები უნდა იყოს.
შემდეგ ჩამაცივდა – წყალწაღებული ხავსს ეჭიდებოდაო, ასე იყო მისი საქმე – საცხოვრებელთან დაკავშირებით დეტალები აინტერესებდა, და ისიც კი მკითხა: — როგორ ფიქრობ, ამ დღეებისთვის რამე სამუშაო არ მოიძებნება?
თავი დამნაშავედ ვიგრძენი, რომ ჩემი პასუხები გულგრილად ჟღერდა. მაგრამ, ვინაიდან არაფერი ვიცოდი ხელმისაწვდომი სამუშაოების შესახებ, არ შემეძლო უკეთესი პასუხი გამეცა. სანაცვლოდ, მეგობრულად ვკითხე: — საიდან ხარ?
- ჰმ, რა თქმა უნდა, ჩემი მშობლიური მხარიდან, — ამოიოხრა, შემდგომ თავისი წარუმატებელი, უბედური ამბის ძაფის გახსნა დაიწყო.
მისი მშობლიური მხარე სინამდვილეში შორეული სოფელი იყო, სახელად „ჰ“, „კ“ ოლქში, დეგუდან მოშორებით. სოფლის მცხოვრებლებმა, ასზე მეტმა ოჯახმა მთლიანობაში, თავის რჩენა რკინიგზის სადგურზე მიმაგრებული მიწის დამუშავებით დაიწყეს. ამ გზით მათ უფრო მეტი თანხის გამომუშავება შეძლეს, ვიდრე ამას საკუთარი მიწის ნაკვეთის დამუშავების შემთხვევაში მოახერხებდნენ. სწორედ ამიტომ, რადგან ამ მხრივ უზრუნველყოფილნი არ იყვნენ, მათ მიწისგან მოშორებით, კომფორტულად და მშვიდად ცხოვრების შესაძლებლობა ჰქონდათ. თუმცა ქვეყნის ანექსირების შემდეგ მიწა „აღმოსავლეთის განვითარების კომპანიის“ საკუთრებად იქცა. შესაძლოა, საქმე არც ისე ცუდად წასულიყო, ხალხს ფერმის გადასახადი უშუალოდ კომპანიისთვის რომ გადაეხადა; მაგრამ, სანაცვლოდ, უეცრად გამოჩნდა რაღაც მონახევრე ადმინისტრაციული მართვის სისტემა. ამ შუამავალ რგოლად ქცეულ მენეჯერებს, რომელნიც თავიანთ ცხოვრებაში ერთხელაც არ შეხებიან მიწას, ქაღალდზე „მონახევრეები“ ერქვათ, სინამდვილეში კი, სამუშაოს შემსრულებლებთან ურთიერთობისას მიწათმფლობელების როლში გვევლინებოდნენ. მას შემდეგ, რაც „აღმოსავლეთის განვითარების კომპანია“ საიჯარო გადასახადს, ხოლო შუამავალი მენეჯერები – საზიარო თანხას მიიღებდნენ, ფერმერებს თავიანთი მოსავლის მხოლოდ სამი პროცენტიღა რჩებოდათ. ამ დღიდან მოყოლებული, „მე ვკვდები“, „ასე გაგრძელება აღარ შემიძლია“ და მსგავსი ფრაზები მათი ბაგეებიდან ისე გადმოედინებოდა, როგორც ბუდისტური სუტრები ბერის ბაგეთაგან. სოფლის მოსახლეობამ სხვადასხვა მხარისკენ წანწალი დაიწყო. ამასობაში კი, სოფელი თანდათანობით გაპარტახდა.
ცხრა წლის წინ, ამ კაცის მეჩვიდმეტე წლის გაზაფხულზე (ის ახლა მხოლოდ ოცდახუთი წლის იყო. ნუთუ შესაძლებელია, სიღატაკეს და ტანჯვას ასე დაებერებინა ადამიანი?!), მისმა ოჯახმა, რომელსაც ჭორად ესმა, რომ დასავლეთ განდოში, მანჯურიაში, ცხოვრების უკეთესი პირობები იყო, საცხოვრებლად იქ გადასვლა გადაწყვიტა. რასაკვირველია, მას შემდეგ, რაც საკუთარი სახლებიდან გამოაძევეს, ისიც სულ ახსოვდათ, რომ მათთვის დედამიწის ზურგზე არსად არაფერი შეიცვლებოდა უკეთესობისკენ. ამასთან, იმის შანსიც ნაკლები იყო, რომ ნაყოფიერი მიწა მათ ხელში თავისუფლად გადასულიყო. დასამუშავებლად ვარგისი მიწის ნაკვეთები უკვე სხვებს მიეტაცებინათ, ნაყოფიერზე მეტი კი გამოუსადეგარი მიწა იყო. ჩამოსვლის დღიდან თავი ძლივს გაჰქონდათ, იმის შესაძლებლობაც კი არ ჰქონდათ, რომ ნორმალურად ეჭამათ, ჩაეცვათ ან მთელი წლის განმავლობაში მიწა დაემუშავებინათ. მცირეოდენი თანხა ისესხეს, რათა ძალები მეურნეობაში მოესინჯათ, მაგრამ შემოდგომისთვის ხელჩასაჭიდი აღარაფერი შერჩათ. მათ „ცხოვრებას“ ცხოვრება არც ეთქმოდა, ის უფრო მოთმინებით ლოდინს ჰგავდა. შემდეგ ამ კაცის მამა ავად გახდა და უცხო ქვეყნის მარტოსულ აჩრდილად იქცა. ცხრამეტი წლისაც არ იქნებოდა, თავის დაქვრივებულ დედაზე ზრუნვა რომ დაიწყო. ყველა ღონეს ხმარობდა, მისი საბრალო ცხოვრების გასახანგრძლივებლად, მაგრამ ოთხი წლის შემდეგ, შიმშილობისა და მძიმე შრომისგან, დედამისიც დაიღუპა.
- და შემდეგ დედაც დავკარგე. ისე გარდაიცვალა, ერთი სავსე კოვზი ბრინჯის ფაფაც კი არ შეუჭამია, — თქვა მან და მოულოდნელად გაჩერდა. მის თვალებში რაღაცამ ბზინვა დაიწყო, რაც ცრემლებს მოასწავებდა.
არ ვიცოდი, მის სანუგეშებლად რა მეთქვა. ხელს ნერვულად ვათამაშებდი. შემდეგ გადავწყვიტე, ის ბრინჯის ღვინის ბოთლი გამეხსნა, რომელიც მეგობრებმა მიყიდეს, სანამ მატარებელში ჩავჯდებოდი. ცოტა ჩამოვასხი ორ ფინჯანში და დავლიეთ. მან, ერთი მეორეზე მიყოლებით, ხუთი ფინჯანი დალია, თითქოს ალკოჰოლი სასტიკი ბედისწერისგან ჩაბუდებულ ნაღველს გააქრობდა, შემდეგ კი თავისი ისტორიის მოყოლა განაგრძო.
იმ ადგილას უკვე აღარ შეჩერებულა, სადაც მშობლები დაკარგა. ჩრდილოეთიდან, შინუიჯუს გავლით სამხრეთით, ანდონგისკენ გაემართა, გზა და გზა დროებითი სამუშაოს პოვნის იმედით, მაგალითად, შეეძლო ხელოსნად ემუშავა სადმე, შემდეგ კი, ამ ძებნა-ძებნაში, იაპონიისკენ აიღო გეზი. მუშაობდა კიუშუს ნახშირის მაღაროსა და ოსაკას თუჯსასხმელ ქარხანაში. ხელფასი უკეთესი იყო, თუმცა ახალგაზრდა და მარტოსულმა კაცმა თავი სულ აიშვა. ის თითქმის ვერასდროს ახერხებდა გასამრჯელოს დაზოგვას, დაგროვებული ბრაზი და სევდა კი ზოგჯერ ერთიანად ამოხეთქავდა, რაც მისთვის შეუძლებელს ხდიდა, ერთ ადგილზე დამკვიდრებულიყო. ჯავრიანი და მშობლიური ქვეყნის მთებსა და მდინარეებს მოწყურებული, საჩქაროდ ჩოსუნში დაბრუნდა; მას შემდეგ, რაც სეულში გადმოსვლა გადაწყვიტა და სამუშაოს ძებნას შეუდგა, თავისი მშობლიური მხარე პირველად მოინახულა.
- ალბათ, სასიამოვნო იყო ნაცნობი სახეების კვლავ დანახვა.
- რა ნაცნობი სახეები? სოფელი გაქრა.
- ჰო, წარმომიდგენია, ბევრი რამ შეიცვლებოდა ცხრა წლის მანძილზე.
- არათუ შეიცვალა, იქ უკვე აღარავინ ცხოვრობს. არც სახლებია, არც ხალხი, უპატრონო ძაღლსაც ვერ ნახავ.
- იმის თქმა გინდათ, რომ ის ახლა ქალაქი-მოჩვენებაა?
- ჰმ, შეიძლება ასეც ითქვას. მხოლოდ რამდენიმე ჩამოშლილი კედელიღა შემორჩა. ის მიწის ნაკვეთიც კი ვერ ვიპოვე, სადაც ჩვენი სახლი იდგა. როგორც ვხვდები, მიტოვებული სოფელი არასდროს გინახავთ.
როგორც კი ტონს აუწია, ხმა ჩაუწყდა.
- სახურავები ნაწილ-ნაწილ დალპა და ჩამოცვივდა, საძირკვლის ქვები კი აქეთ-იქით ეყარა, გეგონება, ამოთხრილი საფლავის გარშემო ძვლები მიმოუფანტავთო. როგორ შეიძლებოდა, ასეთი რამ მომხდარიყო? სოფელმა, რომელშიც ასზე მეტი ოჯახი ცხოვრობდა, ათწლეულსაც ვერ გაუძლო და გაუკაცრიელდა!
მან მძიმედ ამოიხვნეშა და შორეულ მთებს გახედა, თითქოს ნანახს მეხსიერებაში აცოცხლებსო. შემდეგ ღვინო კიდევ მოსვა.
- ოჰ, ამან გული მომიკლა… გული მომიკლა, — თქვა თუ არა, ორი მსხვილი ცრემლი ჩამოეღვარა.
ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს ამ ორ ცრემლს შორის, პირდაპირ ჩოსონის დაბეჩავებულ, პირქუშ სახეს ვუყურებდი.
შემდეგ ვკითხე: — და ვისაც იცნობდი, მათგან აღარავინ გინახავს?
- ერთი ვინმე ვნახე, მხოლოდ ერთი.
- ოჯახის წევრი?
- არა. ის მეზობლად ცხოვრობდა, — თქვა მან და სახე უფრო მოეღუშა.
- ალბათ, ძალიან გაგიხარდათ ერთმანეთის დანახვა.
- რასაკვირველია. ეს შეხვედრა აჩრდილის ნახვას ჰგავდა, რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ ჩვენ პატარა ისტორიაც გვაკავშირებდა…
- ისტორია?
- ჩვენ დანიშნულები ვიყავით.
- აი, ეს მესმის!
გაოცებისგან პირი ღია დამრჩა.
- ჩემზე უარესი ცხოვრება არც მან გამოიარა, — თქვა კაცმა და ახლა ამ ქალის ამბის მოყოლას შეუდგა.
როგორც აღმოჩნდა, ეს ქალი მასზე ორი წლით უფროსი იყო. კარის მეზობლები იყვნენ, ამიტომ ერთად იზრდებოდნენ, ერთად თამაშობდნენ და ჩხუბობდნენ. როდესაც კაცი თოთხმეტი წლის გახდა, მისმა მშობლებმა ქორწილის გამართვაზე საუბარი დაიწყეს, რამაც ახალგაზრდას გული სიხარულით აუვსო. თუმცა, ერთ ზამთარს, როდესაც გოგონა უკვე ჩვიდმეტი წლის იყო, მოულოდნელად, უკვალოდ გაქრა. როგორც შემდგომ გაირკვა, მისმა ეგრეთ წოდებულმა მამამ, ის დეგუს საროსკიპოს ოც ვონად მიჰყიდა.
როგორც კი ამ ამბავს ფარდა აეხადა, გოგონას ოჯახი სოფლიდან გააძევეს და აიძულეს, შორს გადაკარგულიყვნენ. რასაკვირველია, ჩემს თანამოსაუბრეს ეს გოგონა მას შემდეგ აღარ უნახავს. მხოლოდ უკან დაბრუნებისას, როდესაც თავის დაცარიელებულ სოფელს კვლავ ესტუმრა, შემთხვევით წააწყდა იმ ქალს, რომელიც მისი ცოლი უნდა გამხდარიყო. ის ახლა ერთ იაპონურ ოჯახში ძიძად მუშაობდა. ათი წლის მანძილზე ცდილობდა, როგორმე ანგარიში გაესწორებინა და თავისი „სხეულის ფასი“, ათი ვონი, გაესტუმრებინა, თუმცა საროსკიპოსთვის კიდევ სამოცი ვონი ჰქონდა გადასახდელი. დაბეჩავებული, მწვავე დაავადებით, ისე გამოიყურებოდა, როგორც მოსიარულე გვამი, ამიტომ, მისმა მფლობელმა დარჩენილი ვალი ჩამოაწერა და გასულ ზამთარს გაათავისუფლა.
ეს ქალიც, პირველად თავისი სახლისკენ გამოემართა, თუმცა, ვეღარც სახლი ნახა, ვერც მშობლები, მხოლოდ ეული ქვების გროვა დახვდა აქ, რომელიც მისი თვალებიდან გადმოღვრილი ცრემლებით სველდებოდა. მთელი დღე ქვითინებდა, წუხდა დაკარგული წლების გამო და მანამდე დახეტიალობდა ქალაქში, სანამ ბოლოს, ცოტაოდენი იაპონურის ცოდნის წყალობით, რომელიც უკანასკნელი ათი წლის განმავლობაში აითვისა, ერთ იაპონურ ოჯახში არ იპოვა სამუშაო.
- მჯერა, რომ ამბობენ, ადამიანები იცვლებიანო, მაგრამ როგორ შეიძლება ადამიანი ასე შეიცვალოს? მისი ოდესღაც სქელი თმა დათხელებულიყო, თვალები ჩასცვენოდა, მისი კანი კი, რომელიც ერთ დროს გლუვი და ნაზი იყო, ახლა მჟავათი დამწვარს ჰგავდა.
- ალბათ, ერთმანეთს ჩაეხუტეთ და ბევრი იტირეთ.
- არ გვიტირია. ატრიის საჭმელად წავედით, დავლიეთ და შემდეგ ერთმანეთს დავშორდით.
ტანჯვით ამოიხვნეშა, თითქოს გულზე რაღაც აწვა. ძველი დარდისგან დაღლილიყო, დარდისგან, რომელმაც კვლავ გაიღვიძა მის გონებაში.
- რა აზრი აქვს ამაზე საუბარს? — თქვა დანაღვლიანებულმა და გაჩუმდა.
ასეთი სასტიკი ბედისწერის შესახებ საუბრის მოსმენამ გული მატკინა.
- მოდი, ჩავამთავროთ ეს სასმელი — ვუთხარი მე.
ერთმანეთს მანამდე ვუსხამდით ღვინოს, სანამ ბოთლი არ დავცალეთ.
ღვინით შემთვრალმა ჩემმა თანამგზავრმა იმ სიმღერა წიღიღინა, რომელსაც ბავშვობაში მღეროდა ხოლმე, მაშინ, როცა მისი სიტყვების მნიშვნელობა ჯერ არ ჰქონდა გაცნობიერებული:
ეს ახლა გაკვალული გზაა,
მინდვრები, რომლებიც ბრინჯის ტომრებში გვათავსებდნენ.
ის ახლა საპატიმროშია,
მეგობარი, რომელმაც ბევრი ილაპარაკა.
ის ახლა სასაფლაოზე განისვენებს,
ბერიკაცი, რომელმაც თავის გრძელ ჩიბუხს მიუკაკუნა.
ის ახლა საროსკიპოში იტანჯება,
გოგონა ლამაზი პირისახით.
© არილი