ავტორი: ჯასტინ ჯორდანი
პანდემიის პირველი ტალღის დროს დიდ ბრიტანეთში ჯეიმზ ჯოისის წიგნები ისევე, როგორც ჯორჯ ელიოტის „მიდლმარჩი“ და ტოლსტოის „ომი და მშვიდობა“, ბევრის წასაკითხ წიგნთა სიაში აღმოჩნდა. საკითხავია, გეგმა რეალურად რამდენმა შეასრულა, თუმცა თუ ყოველთვის გსურდათ, გასცნობოდით ამ დიდი ირლანდიელი მწერლის შემოქმედებას, ეს მოკლე სტატია გზის გაკვალვაში დაგეხმარებათ.
საწყისი წერტილი
„დუბლინელები“ გულახდილი და პირდაპირი მოთხრობების კრებულია, პერსონაჟების უბრალო ირლანდიურ ყოველდღიურობაზე. გამოქვეყნდა 1914 წელს, ცენზურასთან თითქმის ათწლიანი ბრძოლის შემდეგ. „მკვდრები“, საშობაო დღესასწაულის ამბავი, კრებულის საბოლოო და დამაგვირგვინებელი მოთხრობაა – სავსე სიმღერებით, პოლიტიკური კამათებითა და გამაღიზიანებელი მთვრალი სტუმრებით.
ავტობიოგრაფიული ნაწარმოები
„ერთხელ, უხსოვარ დროში და ძალიან კარგ დროში, ერთი ბოჩოლა გზას მიუყვებოდა,“ – ასე იწყება „ხელოვანის პორტრეტი ახალგაზრდობისას“ და ცნობიერება ჩვენს თვალწინ იხსნება და ფართოვდება. ენა ახალგაზრდა სტივენ დედალოსთან ერთად ვითარდება, ზრდასრულთა ურთიერთობათა საიდუმლოებებიდან სკოლის სასტიკ იერარქიამდე. ჯოისის ინოვაციური პირველი რომანი მის მხატვრულ ალტერ-ეგოს მიჰყვება და მისი გავლით ებრძვის კათოლიციზმის შეზღუდვებს, ოჯახურ თუ სოციალურ შეთანხმებებსა და სამშობლოს დატოვების, რაღაც ახლის შექმნის სურვილს მისდევს.
თუ მხოლოდ ერთს წაიკითხავთ
„გარდა იმ ყველაფრისა, რისი წარმოდგენაც ადამიანს შეუძლია, „ულისეში“ ბევრი არაფერი ხდება,“ – რომანის გამოსვლიდან 100 წლის აღსანიშნავად დაწერა ენ ენრაიტმა. 1904 წლის 16 ივნისს ორი მამაკაცი, ახალგაზრდა და ხანდაზმული, დუბლინში დახეტიალობს და მათი გზები ერთმანეთთან არაერთხელ იკვეთება. ხოლო ქალი საწოლში წევს და ფიქრობს. ყოველი მომდევნო ეპიზოდი ამბის მოყოლის სულ მცირე ერთ ახალი სტილს იკვლევს, ვინაიდან თხრობა გამუდმებით გონებიდან გონებაში ინაცვლებს.
თუ გეჩქარებათ
„კამერულ მუსიკაში“ შემავალი 36, ხოლო „პომეს პენიაჩის“ 13 მცირე ზომის ლექსი ჯოისს წამებში შეგაყვარებთ. კრებულები ავტორის ლიტერატურულ განვითარებას მომხიბვლელი კუთხით წარმოაჩენენ. პირადად მე, ჯოისის შემოქმედებაში „პომეს პენიაჩი“ გამიძღვა, როცა მამაჩემმა, რომელსაც სულ არ სჩვეოდა სპონტანურად საჩუქრების ჩუქება, წიგნი ჩემს საძინებელში დატოვა. მაშინ 12-ის ვიყავი.
რისი გამოტოვება შეგიძლიათ
„გმირი სტივენი“ ადრეული, უფრო ტრადიციული რომანია, რომელიც შემდეგ იქცა „ხელოვანის პორტრეტად ახალგაზრდობისას“. წიგნი განადგურებისგან ჯოისის დამ იხსნა, მას შემდეგ, რაც ავტორმა ის ცეცხლს შეუკეთა. რომანი დაუმთავრებელია და მისი ბოლო წინადადება შუა გზაში წყდება: „უკან დარჩა, არხს გასცქეროდა სხეულის ტერფებთან ახლოს მდგომი, უყურებდა იმ ქაღალდის ფრაგმენტს, რომელზეც…“ დღეს ტექსტი რიგით მკითხველთან შედარებით მკვლევართათვის უფრო ღირებულია.
დიდი თევზი
ჯოისმა დააანონსა, რომ „ღამისთევა ფინეგანისთვის“, რომელზეც 17 წელი მუშაობდა, კრიტიკოსებს 300 წლის საქმეს გამოუჩენდა. ბოლო სიტყვებს რომ წაიკითხავთ: „გარდა მდინარის მდინარებისა, წინ და უკან, აქეთ და იქით, აღმა და დაღმა, მიმდინარე და მომდინარე წყლებისა. ღამე!“, შეუძლებელია, პირველ წინადადებას არ დაუბრუნდეთ: „მდინარის დინება, ჩაუვლი ევას და ადამს, ნაპირიდან ყურემდე, და შემდეგ მოჯადოებული წრეზე ტრიალი ისევ უკან გვაბრუნებს ჰოუთის კოშკთან და მის შემოგარენთან,“ და ასე დაუსრულებლად. წიგნში ფროიდისეული ოჯახის ფსიქოდრამა თამაშდება, რომელიც ერწყმის ადამიანის დაცემას, ირლანდიის ისტორიას, მითებს, ლეგენდებს, ხუმრობებს, სირცხვილს, სურვილს, ცოდვას, დროის წრიულობას, სიკვდილს, ქაოსსა და აღდგომას.
თუ „ულისე“ – ერთ დღეს, „ღამისთევა ფინეგანისთვის“ ერთ ღამეს ასახავს. დაწერილია სიზმრების ლოგიკით, სიზმრებისავე ენაზე – 600 გვერდი ორაზროვანი, რთული და უშინაარსო სიტყვებითაა სავსე. ჯოისის რჩევით, თუ დაიბენი, ეპიზოდი უბრალოდ უნდა გაახმოვანო. ტექსტი კი ყოველ მიბრუნებისას მნიშვნელობას შეიცვლის, რადგან, როგორც ავტორმა თქვა, მკითხველს ამოკითხულის საკუთარი ფანტაზიით შევსების შესაძლებლობა მისცა. ვერ ამოწურავ. თითქოს ყველას ღამისთევა გვესიზმრება.
© არილი