• ინტერვიუ

    "არეტე" – სიკეთის სამსახურში

    გამომცემლობა, რომლისთვისაც წამგებიანი ლიტერატურა ფუფუნებაა
    ნანა კობაიძე

    დღევანდელი წერილი ერთობ სასიამოვნო ინფორმაციით მინდა დავიწყო. ქართულ საგამომცემლო სივრცეს კიდევ ერთი ახალი გამომცემლობა შეემატა. დღეს 16 საათზე გამომცემლობა “არეტე” თავის პირველ ნამუშევარს, ბესიკ ხარანაულის ახალ წიგნს (სახელწოდებით – “წიგნი ამბა ბესარიონისა”) წარმოგვიდგენს.
    ახალი გამომცემლობა სამმა თანამოაზრემ – გია დარსალიამ, მალხაზ ხარბედიამ და ვახტანგ მარსაგიშვილმა დაარსა. ამათგან პირველ ორს საზოგადოება შედარებით კარგად იცნობს: გია დარსალია წიგნის მაღაზია “პარნასის” ერთ-ერთი დამაარსებელია, მალხაზ ხარბედია კი წლების განმავლობაში გაზეთ და შემდგომში უკვე ჟურნალ “არილის” ერთ-ერთი მთავარი “დამრტყმელი ძალა” გახლდათ. ბოლო დროს იგი სხვადასხვა ლიტერატურული კონკურსის ჟიურის წევრადაც მოგვევლინა. სიმართლე გითხრათ, როდესაც ეს ამბავი გავიგე, არ გამკვირვებია, უფრო გამიხარდა, რადგან ვინც მალხაზს იცნობს, მისთვის ამ ადამიანის გამომცემლის ამპლუაში ხილვა სავსებით ლოგიკურია.
    ახალი გამომცემლობა სიკეთის, სიქველისა და კეთილშობილების თესვას აპირებს – სწორედ ასე ითარგმნება ძველი ბერძნულიდან მისი სახელწოდება. და კიდევ, მალხაზი და გია აპირებენ “არეტეს” თითოეული ახალი წიგნი ისეთივე სრულყოფილი (“არეტეს” სემანტიკურ ველში ეს სიტყვაც შედის) იყოს, როგორც პირველი ორი, რომელთა გამოცემასაც, როგორც თავად თქვეს, გადააკვდნენ. ერთი მათგანი – “წიგნი ამბა ბესარიონისა” – უკვე ვახსენეთ.
    ეს ძალზე საინტერესო წიგნი, რომელიც კრიტიკოსთა და ლიტერატორთა აზრით, სრულიად განსხვავდება ბესიკ ხარანაულის წინა წიგნებისგან, პირველად ჟურნალ “არილში” დაიბეჭდა. გამომცემლები ამ ჟურნალთან თანამშრომლობას სამომავლოდაც გეგმავენ: სხვათა შორის, “წიგნი ამბა ბესარიონისა” ხსნის სერიას სახელწოდებით – “არილის ბიბლიოთეკა,” რომელსაც გამომცემლები კიდევ რამდენიმე საინტერესო პროექტით გააგრძელებენ. მეორე გამოცემა, რომელსაც “არეტე” გვთავაზობს, გერონტი ქიქოძის “თანამედროვე ჩანაწერებია”. იგი 1988 წელს გამოქვენდა, წიგნის სახით კი პირველად გამოდის. ამდენად, მათთვის, ვინც გერონტი ქიქოძის პიროვნებასა და მის ლიტერატურულ კრიტიკას აფასებს და ვისაც აინტერესებს მისი თვალით დანახული XX საუკუნის პირველი ნახევრის ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენების მისეული ხედვა, ეს გამოცემა მნიშვნელოვანია.
    რა პრიორიტეტები ექნება ახალ გამომცემლობას? უპირველეს ყოვლისა, მაღალმხატვრული ლიტერატურა და შემდეგ – სხვა დანარჩენი. გამომცემლების თქმით, უპირატესობას მიანიჭებენ როგორც ქართულ, ასევე მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის თანამედროვე მწერლობას, თარგმანებს და საბავშვო ლიტერატურას. რაც შეეხება ამ უკანასკნელს, იმის მიუხედავად, რომ ბოლო დროს საკმაოდ ბევრ წიგნს გამოსცემენ, მინდა აღვნიშნო, რომ ხარისხიანი საბავშვო ლიტერატურა (იგულისხმება ტექსტიც და ილუსტრაციაც) სანთლით საძებარია. “არეტე” პატარა მკითხველს და მათ მშობლებს კლასიკური ტექსტების ახალ თარგმანებს შესთავაზებს. გარდა ამისა, განზრახული აქვთ ხელი შეუწყონ იმ ქართველი ავტორების წარმოჩენასაც, რომლებიც დღესდღეობით ამ სფეროში მუშაობენ.
    მინდა ისევ “არეტეს” “მთავარ თემას” – თარგმანებს დავუბრუნდე და გაგაცნოთ, რას ფიქრობენ გამომცემლობის მესვეურები ამ საკითხზე. გია დარსალიას თქმით, საქართველოში ეს სფერო მოიკოჭლებს, თუმცა, არა ხარისხობრივად, არამედ გამოცემული წიგნების რაოდენობით. რაც შეეხება ხარისხს, არ შეიძლება არ აღინიშნოს, რომ ბოლო დროს წიგნის თაროებზე არაერთი საინტერესო თარგმანი გამოჩნდა. ეს ლიტერატურულ კონკურს “საბაზეც” დაფიქსირდა: ჟიურის წევრებს სწორედ ამ ნომინაციში გაუჭირდათ ყველაზე მეტად გამარჯვებულის გამოვლენა.
    გია დარსალიამ კიდევ ერთ საინტერესო მომენტზე გაამახვილა ყურადღება – ბოლო დროს ნათარგმნ ლიტერატურაზე მოთხოვნილება საკმაოდ გაიზარდა, სხვათა შორის, ეს რუსულიდან თარგმნილ წიგნებზეც ვრცელდება. “ახალმა თაობამ აღარ იცის რუსული, რომელიც ჩვენთვის მეორე მშობლიურ ენას უტოლდებოდა” – ასე ხსნის ამ ფაქტს გამომცემელი. ეს ყველაფერი დროის მოთხოვნაა და გამომცემლებიც ცდილობენ ამ მოთხოვნას ფეხი აუწყონ.
    “არეტეს” კიდევ ერთი პრიორიტეტი ექნება – პოეზია, რომელსაც შოთა რუსთველისადმი უდიდესი პატივისცემის მიუხედავად, ქართველ გამომცემელთა უმეტესობა, რბილად რომ ვთქვათ, არ წყალობს. მითი იმის შესახებ, რომ საქართველო პოეტების ქვეყანაა, სადაც ყოველი მეორე ლექსებს წერს, ქართულ წიგნის ბაზარს თუ გადავხედავთ, მითადვე რჩება. თითო-ოროლა გამომცემლობის გარდა, “ოდითგანვე სიბრძნის დარგი” თითქმის იგნორირებულია და თუ ასეთი ტემპით გაგრძელდება, მალე საქართველოს მთავრობას საფრანგეთის გამოცდილების გაზიარება მოუწევს, რაც საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში პოეზიის ნიმუშების გამოკვრაში გამოიხატება. თუმცა, იქიდან გამომდინარე, რომ საქართველოს მთავრობა მისი ფრანგი კოლეგების დონეს კარგა ხანს ვერ მიაღწევს, ქართული პოეზიის პოპულარიზაცია ისევ ქართულ გამომცემლობებს მოუწევს. ჰოდა, სწორედ ამას აპირებს “არეტე”. “გარკვეულ ლიტერატურულ წრეებში დამკვიდრდა სტერეოტიპი, რომ პოეზიას “არ უმართლებს”. ჩვენ ძალზე ბევრი რამ გვიმაგრებს ზურგს, რათა ეს სტერეოტიპი დავანგრიოთ. ვიცნობთ ადამიანებს, რომელნიც ძალიან კარგ ლექსებს წერენ, მაგრამ ფართო საზოგადოებამ მათ შესახებ ცოტა რამ იცის, ან მხოლოდ ლიტერატურული პერიოდიკიდან იცნობენ მათ შემოქმედებას. სწორედ ასეთების წარმოჩენას აპირებს ჩვენი გამომცემლობა” – თქვა მალხაზ ხარბედიამ.
    როგორი გამომცემლობის შექმნა სურთ მის დამაარსებლებს, ანუ, რა არის ის მთავარი მახასიათებელი, რაც “არეტეს” სხვა გამომცემლობებისგან გამოარჩევს?
    მალხაზის თქმით, ეს არის სტაბილური სერიების სისტემა, რომელიც მოიცავს თანამედროვე ქართულ პროზას, პოეზიას, ბიოგრაფიულ გამოცემებს, უახლეს თანამედროვე მსოფლიო ლიტერატურას. ისინი აპირებენ ბედი ანტიკური და აღმოსავლური ლიტერატურის გამოცემაშიც სცადონ, რადგან უკვე საკმაოდ დაგროვდა თარგმანები, რომლის გამოცემაც შეიძლება.
    ეშინიათ თუ არა კონკურენციის? როგორც გიამ თქვა – არა. “სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, იმდენი წიგნია გამოსაცემი, რომ დღეს არსებული გამომცემლობები ამხელა ბაზარს ვერ აუვა. ასე რომ ამ სფეროში კონკურენცია რეალურად ჯერ არ არსებობს” – მიიჩნევს იგი.
    როგორ წიგნებს არ გამოსცემს ძარეტე”? გამომცემლების თქმით, ერთადერთი, რის გამოცემასაც ისინი არ დაუშვებენ – იქნება წამგებიანი ლიტერატურა. ასეთი წიგნები გამომცემლისთვის დიდი ფუფუნებაა, რის უფლებასაც თავს ჯერჯერობით ვერ მოვცემთო – მითხრეს გიამ და მალხაზმა. მაღალმხატვრული ლიტერატურა, რომელიც კარგად გაიყიდება – ასეთია მათი მუშაობის დევიზი.
    როგორც უკვე გითხარით, დღეს გამომცემლობა “არეტე” მაღაზია “პარნასში” წარდგება ჩვენს წინაშე, რამდენიმე დღეში კი, თბილისის წიგნის V ფესტივალზე
    მას უკვე გაცილებით ფართო საზოგადოება გაიცნობს. ვუსურვოთ წარმატება სიკეთისკენ მიმავალ გზაზე და რაც მთავარია, ბევრი კარგი წიგნი და უფრო მეტი – ამ წიგნის მყიდველი.

    © “წიგნები – 24 საათი”

  • პოლემიკა

    მალხაზ ხარბედია – ნაკიანი წელი


    ანუ გზა 48 გვერდიდან – 32-მდე

    არ მინდა ეს წერილი მკითხველმა მხოლოდ ბაკურ სულაკაურის რეპლიკაზე პასუხად აღიქვას და არც რაიმე საპოლემიკო ინტრიგა მინდა დავთესო ჩემი გამოხმაურებით. უბრალოდ, დიდი სურვილი მაქვს, კარგად გავერკვეთ საკითხში, გავაცნობიეროთ, თუ რა დაემართა აგვისტოს შემდეგ ქართულ წიგნიერ კულტურას, რა ვითარებაა საგამომცემლო საქმეში, რა ბედი ეწიათ ქართველ მკითხველებს, მწერლებს, ბიბლიოფილებს, ადამიანებს, ვინც ბევრს კითხულობს, და არც ფულს იშურებს კარგი ახალი წიგნისთვის. ამ წერილში, მე ჩემს სიმართლეზე მეტად (რაშიც დარწმუნებული ვიყავი, რადგან ეს სიმართლე, რამდენიმე გამომცემლის სიმართლეს ემყარებოდა) რეალური სურათი მაინტერესებს, რომელიც ვითარებაში უკეთ გარკვევის საშუალებას მოგვცემს.
    ამ სტატიისთვის მასალის შეგროვებამ დიდი ენერგია წაიღო, აქამდე არასდროს დამჭირვებია ციფრებთან მუშაობა და ვერც კი წარმოვიდგენდი, რომ სულის მდგომარეობის ნაცვლად, გაყიდვების მაჩვენებლების აღწერა მომიწევდა. სიმართლე გითხრათ, თავიდან წიგნების გაყიდვების საკითხი არც მაინტერესებდა, მე უფრო ომი და მისი შედეგები მიმღვრევდა ხასიათს და რადგან გარშემო კარგს ვერაფერს ვხედავდი, გადავწყვიტე, სვეტიც დროის შესაფერისი დამერთო ნომრისთვის. მაშინ ამას დაემატა ჩემთვის ძალზე ძვირფას საქმიანობაში, წიგნების დაწერა-გამოცემა-წაკითხვაში ჩართული რამდენიმე ადამიანის ჩივილი, რამაც დამაწერინა კიდეც, რომ ომის შემდეგ ბევრი რამე უარესობისკენ შეიცვალა. იქ დახასიათებული სიტუაცია მემგონი ბევრისთვის არ იქნებოდა ახალი ამბავი. ომის გარეშეც ცხადად ჩანს, რომ “ლიტერატურა” ჩვენს ქვეყანაში არ იყიდება და განათლების რეფორმა და სახელმძღვანელოებისთვის გამოყოფილი გრანტები რომ არა, ნებისმიერ გამომცემლობას ძალიან გაუჭირდებოდა დღევანდელ საქართველოში. ომმა კიდევ უფრო ცხადი გახადა რაღაც-რაღაცეები, თუმცა, ამის მიუხედავად, უფრო ჩემს გარშემო გამეფებული უიმედობა და რადიკალური ეკზისტენციალური ცვლილებები მალაპარაკებდა, ცვლილებები, რომლებმაც დიდხანს მოწყვიტა ჩემი მეგობრები საყვარელ საქმიანობას.
    ამასწინად რამდენიმე კოლეგას მივწერე თხოვნით, ერთ აბზაცში ჩაეტიათ ის, თუ რა გავლენა მოახდინა მათზე, როგორც მკითხველზე ომმა. რა შეიცვალა მათი, პროფესიონალი ლიტერატორების ცხოვრებაში აგვისტოს შემდეგ. ზოგს გაუჭირდა პასუხის გაცემა, ზოგმა კი საერთოდაც, ვერაფერი დაწერა ლიტერატურაზე, რადგან მთელი ეს ბოლო პერიოდი მის გარეშე მოუწია ცხოვრება. ლაშა ბუღაძისთვის ცხოვრება უკვე ორ ნაწილად გაიყო, იგი მწერდა ამასწინათ: “ჩემს ცხოვრებას ასე ვყოფ: აგვისტოს ომამდე და აგვისტოს მერე. ყოველ შემთხვევაში, დღეს ასე ვფიქრობ ამ ომზე და ასე განვიცდი ამ ომს. ომი საშინელებაა იმიტომაც, რომ მხოლოდ მასზე ხარ კონცენტრირებული. ამ ომმა მე წამართვა წიგნის კითხვის უნარი, გამიქრო მადა, შემიმცირა საურთიერთოდ ასატანი ადამიანების რიცხვი…
    არ ვიცი, ციფრები რას გვეუბნებიან, მე მარტო ის ვიცი, რომ ომი ჩვენც გვინდოდა და მერე ძალიან შეგვეშინდა სიკვდილის. ოღონდ ჩვენ სხვანაირი ომი გვინდოდა. ლამაზი და რიხიანი, ისეთი, როგორიც ჩვენს მილიტარისტულ მუსიკალურ ტელე-კლიპებში იყო. კარგი არაფერი მომხდარა 2008 წლის აგვისტოში. იმ პანიკურ შიშს, რომელიც ამ ომმა დამიტოვა, ჯერჯერობით, არაფერი მიქარწყლებს. მხოლოდ ის მამშვიდებს (ისიც შედარებით), როცა გულწრფელად ვყვები ჩემს შიშებზე. არაადეკვატური ოპტიმისტები კი საშინლად მაფრთხობენ. რატომ არ შეიძლება, რომ დამარცხების გაცნობიერების საშუალება მივცეთ ერთმანეთს? რამდენჯერ წავაგეთ და ყოველთვის იმას ვამბობდით, არ წაგვიგია, წაგვაგებინესო. წავაგეთ! წავაგეთ! ჩვენმა ილუზიებმა წააგეს, ჩვენმა იდიოტურმა სადღეგრძელოებმა წააგეს, ჩვენმა მუქარით მოქნეულმა მუშტებმა წააგეს, ბაქიბუქობამ და ინფანტილიზმმა! ამაზე ფიქრი, ამაზე ჩაფიქრება ადეკვატური მგონია, ყველაფერი დანარჩენი – არა-ადეკვატური და სახიფათო. ომში წაგება მძიმეა, მაგრამ, მგონი, არც მოგებაა კარგი. არ მინდა, რომ ომში მოგებული ქვეყნის მოქალაქე ვიყო. ომი საერთოდ არ მაწყობს – არც მოგებული, არც წაგებული. ამ ომმა ჩემი თავი დამაკარგვინა. მას დღემდე ვაკოწიწებ”.
    საინტერესო დაკვირვებები ჰქონდა დათო პაიჭაძესაც: “როგორ დაეტყო ომის კვალი წიგნის გაყიდვას, ამაზე შემიძლია მხოლოდ სპეკულაციები შემოგთავაზოთ. მოულოდნელი მეჩვენა ბ-ნ ბაკურ სულაკაურის მტკიცება, რომ 2008 წელი ყველაზე წარმატებული იყო გაყიდვების თვალსაზრისით; მეუცნაურა ასევე ინფორმაცია, რომ წიგნის მყიდველს ბანკიდან კრედიტის აღება არ ჭირდება, ამიტომ ფინანსური კრიზისი წიგნის გაყიდვებს არ დაეტყო. ხშირად ვსტუმრობ წიგნის მაღაზიებს და შარშან ბოლო ოთხი თვის მანძილზე იქ მოქალაქეთა არც განსაკუთრებული მატება შემიმჩნევია და არც განსაკუთრებული კლება. უკვე რამდენიმე წელია, ჩვენი გამომცემლობების ერთი ნაწილი მომართულია სახელმძღვანელოთა გამოშვებაზე, რაც მათ ბიზნესს რენტაბელობას ანიჭებს. პოპულარულია საბავშვო გამოცემებიც. საკითხავია, ამ ორი წარმატებული მიმართულების გარდა სხვა აქტივობას – მოზრდილთათვის განკუთვნილი ქართული წიგნების ბეჭდვას, იმპორტირებული წიგნების გაყიდვას თუ მოჰქონდა მოგება? ჩვენი გამომცემლები კერძო და საჯარო საუბრებში აღნიშნავენ ხოლმე, რომ საქართველოში ცოტას კითხულობენ. ვგონებ, სწორედ ეს – კითხვის კულტურა, წიგნის ადგილი ქართულ კულტურაში არის გადამწყვეტი ფაქტორი იმის განსაზღვრისათვის, როგორ იყიდება წიგნები ამ ქვეყანაში და არა მაინცდამაინც ომი და ფინანსური კრიზისი. რადგან წიგნის ყიდვის საბჭოთა ”ტრადიცია” მოკვდა: წიგნი აღარც სამშვენისია, აღარც ”დაგროვების საშუალება” – დღეს მას მხოლოდ იმისთვის ყიდულობენ, რომ იკითხონ.”
    ძალიან მტკივნეული იყო ბოლო თვეები გიორგი ლობჟანიძისთვისაც: “აგვისტოს ომის დროს, წიგნის მაღაზიაში წასვლა კი არა, ოჯახში წლების მანძილზე, რამდენიმე თაობის მიერ შეგროვილ ბიბლიოთეკასაც გულაყრილი, გაუცხოებული შევცქეროდი. ომმა ყველა ღირებულება თავდაყირა დააყენა და ჩემი სასოწარკვეთა პირველ რიგში წიგნებზე გავრცელდა. წიგნებზე, რომლებმაც ვერ მოახერხეს, მთელი თავიანთი სიკარგის მიუხედავად, სამყარო ოდნავ უკეთესი გაეხადათ.
    ეს შეგრძნება დიდხანს გამყვა და მხოლოდ ცოტა ხნის წინათ მოვახერხე, წიგნის მაღაზიებისაკენ მიბრუნება. იქ კი საშინლად გაძვირებული ბეჭდური პროდუქცია დამხვდა. ვიცი, ვინმე შემომედავება: ყველაფერი ძვირდება და რაღა წიგნის ფასები გიკვირსო, მაგრამ წიგნის ფასებზე მეტად ჩვენი ზოგირთი გამომცემლის პოზიცია მაკვირვებს. სხვათა შორის, მწერლობა, რითაც ზოგადად პატიოსანი გამომცემლები ფულს შოულობენ, სულ სხვა რამისთვისაა მოწოდებული: კრიტიკულად გაიაზროს არსებული სინამდვილე და აქტიურად იღვაწოს ამ სინამდვილის გასაუმჯობესებლად”.
    მეც სწორედ ამ სინამდვილეს ვუტრიალებდი გასული წლის ბოლოს და დეკემბერში დაბეჭდილ ჩემს “შემაჯამებელ” სვეტში კონკრეტული ციფრების დასახელება მიზანშეწონილად არ მივიჩნიე, რადგან მეგონა, ისედაც ყველაფერი ნათელი იყო მკითხველისთვის. ერთი თვის შემდეგ, ბაკურ სულაკაურმა რეპლიკით მიპასუხა, რომელიც, არსებითად ჩემი შენიშვნის ერთ პატარა აბზაცს ეხებოდა: “სამწუხაროდ, 2008-ში წიგნებისთვის არავის ეცალა, აგვისტოს მოვლენებმა კი საერთოდაც, მოქალაქეთა მსყიდველუნარიანობა ნულს გაუტოლა, დააცარიელა მაღაზიები, გააძვირა ახლად გამოცემული წიგნები. მყიდველი მოაკლდა სახელმძღვანელოებსაც კი”, რის პასუხადაც ბაკურ სულაკაურმა პუნქტობრივად, სათითაოდ ჩამოაყალიბა კონტრარგუმენტები ხუთივე დებულების გასაბათილებლად. იგი შეეცადა დაემტკიცებინა, რომ 1. “2008 წელს წიგნებისადმი ინტერესი არნახულად გაიზარდა”. 2. “წიგნის ბაზრის ყველა სეგმენტში გაიზარდა წიგნის გაყიდვები”. 3. “არც ერთ წიგნის მაღაზიაში არამც თუ არ შემცირებულა დასახელებათა რაოდენობა, არამედ არსებითად გაიზარდა”. 4. “შარშან წიგნები არ გაძვირებულა”. 5. “აშკარა ზრდა იყო სახელმძღვანელოების ბაზარზეც”.
    როცა რაღაცის დამტკიცებას ცდილობ, ყოველთვის უნდა ეყრდნობოდე, ციფრებს თუ არა, რეალურ ფაქტებს მაინც. როცა ბაკურ სულაკაური წერს, “2008-ში წიგნებისადმი ინტერესი არნახულად გაიზარდა, რაზედაც მეტყველებს: გამოცემული წიგნების რაოდენობების ზრდა, გაყიდვების ზრდა, ტირაჟების ზრდა”, მინიმუმ 2-3 გამომცემლობის მაგალითი მაინც უნდა მოიყვანოს. ბაკურ სულაკაურს კი თავისი ხუთივე არგუმენტის გასამყარებლად არცერთი ციფრი თუ ფაქტი არ დაუმოწმებია. რა დააშავა მკითხველმა ისეთი, რომ ზედიზედ მეორე ნომერში დაუზუსტებელი ინფორმაცია იკითხოს და სიტყვაზე მენდოს ჯერ მე და შემდეგ ბაკურ სულაკაურს. ჩვენ ხომ არც ერთს არ შეგვიწუხებია სირბილით თავი და ერთი ციფრიც კი არ დაგვიზუსტებია. იქნებ მკითხველს სწორედ ზუსტი პასუხი ურჩევნია ზოგად განსჯებს, იქნებ მისთვის ფაქტები უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე გაკვრით საუბარი ერთი მხრივ პრობლემებზე, მეორე მხრივ კი მიღწევებზე?!
    სწორედ ამიტომ, გადავწყვიტე, ამ წერილისთვის მეტი “მერბინა”, მეტი ხელშესახები მასალა მომეძიებინა, რათა ერთხელ და სამუდამოდ გამერკვია, მართლა არნახულად გაიზარდა თუ არა გასულ წელს წიგნებისადმი ინტერესი და მართლა მოახდინა თუ არა ომმა უცნაურად სასიკეთო გავლენა წიგნის მაღაზიებსა თუ გამომცემლობებზე. მე რამდენიმე გამომცემლობას დავუკავშირდი, ასევე ყველაზე დიდ თბილისურ წიგნის მაღაზიებსა და წიგნის გამავრცელებელ სააგენტოებს, რათა დამედგინა განსხვავება ომამდელ და ომისშემდგომ ვითარებასა და ზოგადად, 2007 წელსა და 2008 წელს შორის. აი როგორი შედეგები მივიღეთ.
    აღმოჩნდა, რომ გამომცემლობა “ლოგოს პრესის” საერთო გაყიდვებმა წლის მეორე ნახევარში, წლის პირველ ნახევართან შედარებით (ანუ ომის შემდეგ), ერთი მესამედით იკლო. გამომცემლობა “ინტელექტის” გაყიდვები 1 აგვისტოდან 31 დეკემბრამდე პერიოდში 55%-ით შემცირდა, ვიდრე იანვარი-მაისის პერიოდში იყო, ხოლო 2007 წელთან შედარებით 2008 წელს გამომცემლობა “ინტელექტის” გაყიდვებმა 57%-ით იკლო. სხვა სურათი იყო ფასების მხრივ, თუკი 2007 წელს ნაკლები ღირებულების მეტი წიგნი გაიყიდა, 2008 წელს გაიყიდა გაცილებით ნაკლები რაოდენობის წიგნი, რომელიც, შესაბამისად, შარშანდელზე ძვირი ღირდა. ომის შემდეგ, 50-%-იანი ვარდნა ჰქონდა გამომცემლობა “დიოგენესაც”. გაყიდვებმა უმნიშვნელოდ იკლო თავად “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობაშიც”. 2008 წლის ოქტომბერ-ნოემბერში 1,4%-ით ნაკლები წიგნი გაიყიდა, ვიდრე 2008 წლის აპრილ-მაისში.
    გაირკვა, რომ აგვისტოს თვე მართლაც ნაყოფიერი აღმოჩნდა სხვა წლების აგვისტოსთან შედარებით, ანუ, როგორც ბაკურ სულაკაური წერს, “წიგნისათვის ხალხს ეცალა აგვისტოშიც კი”. მაღაზია “პარნასის” მფლობელი ამ ფაქტს იმით ხსნის, რომ აგვისტოში ძალიან ცოტამ მოახერხა ქალაქიდან გასვლა და შესაბამისად, გასული წლის აგვისტოსთან შედარებით, მეტი მყიდველი ჰყავდა წიგნებს. აგვისტოს უცნაურმა “გამოცოცხლებამ” მაინც ვერ დააზღვია მაღაზია “პარნასი” და აპრილ-მაისთან შედარებით ოქტომბერ-ნოემბერში მაინც 19-20%-იანი კლება აჩვენა სტატისტიკამ, თუმცა ლესელიძის ქუჩაზე მდებარე “პარნასში” 2008 წლის ვაჭრობამ პირიქით, გასულ წელთან შედარებით 31%-ით იმატა. ასევე გამონაკლისი იყო მაღაზია “წიგნის სახლი”, სადაც აპრილ-მაისთან შედარებით ოქტომბერ-ნოემბერში 5%-ით მოიმატა გაყიდვებმა, ძირითადად, რა თქმა უნდა, სახელმძღვანელოების ხარჯზე, სამაგიეროდ 2008 წლის მაჩვენებელი ჩამოუვარდებოდა 2007-სას 5%-ით.
    მაღაზია “სანტა ესპერანსაშიც” უმნიშვნელოდ იმატა ოქტომბერ-ნოემბრის გაყიდვებმა (აპრილ-მაისთან შედარებით) და 3% შეადგინა, სამაგიეროდ 2008 წლის გაყიდვები 17%-ით ჩამოუვარდებოდა გასული წლისას. აქ არ შეიძლება არ ვახსენოთ ერთი უცნაურობა, რომელიც ზემოთ გამომცემლობა “ინტელექტის” შემთხვევაშიც გამოჩნდა. კერძოდ ის, რომ 2008-ში “სანტა ესპერანსამ” დაახლოებით 40 000 ლარით მეტი ივაჭრა, არადა გაყიდვები 17%-ით ნაკლები იყო 2007-თან შედარებით, რაც მაღაზიის მენეჯერის აზრით, ქართული თუ შემოტანილი წიგნების გაძვირებით იყო გამოწვეული.
    ძალზე საინტერესო იყო ქვეყნის უმსხვილესი წიგნის გამავრცელებელის (რომელიც ძირითადად რუსულ და სხვა უცხოენოვან გამოცემებზე მუშაობს), “ტაშენის” ოფიციალური წარმომადგენლის, შპს “პრემიერის” მონაცემებიც, რომლის თანახმადაც, 2008-ში, ომამდე, წინა წელთან შედარებით, 50%-ით მეტი ახალი დასახელების წიგნი იყო შემოტანილი, თუმცა კი გაყიდვებს ეს პროცენტული მატება არანაირად არ დატყობია, ანუ მოსალოდნელი 50%-იანი წინსვლა არ შედგა და გაზრდილმა ასორტიმენტმა ვერანაირი გავლენა ვერ იქონია წიგნების გაყიდვაზე. ისიც უნდა ითქვას, რომ “პრემიერის” გაყიდვები ომის შემდგომ საგრძნობლად დაეცა.
    სახელმძღვანელოების მხრივაც სერიოზული პრობლემები იყო. ომის შემდგომ პერიოდში წარმოუდგენლად იკლო არაქართულენოვანი სკოლებისთვის გამოცემული წიგნების გაყიდვამ, “დიოგენეს” მონაცემებით, რუსული სახელმძღვანელოების გაყიდვამ 20-30%-ით იკლო, ხოლო გამომცემლობა “ინტელექტის” მიხედვით, სომხურენოვანი და აზერბაიჯანული სახელმძღვნელოების გასაყიდად განსაზღვრული რაოდენობიდან მხოლოდ 5% შეიძინეს.
    სხვა საკითხია სახელმწიფოს დამოკიდებულება ზოგადად ლიტერატურისადმი (ამაზე ჩვენ ადრეც გვიასაუბრია) მთარგმნელობითი გრანტების, სუბსიდიების, სტიპენდიების, პენსიების, პრემიების სისტემა, შეიძლება ითქვას, სავალალო დღეშია. ბოლო წლების მანძილზე რამდენჯერმე იყო მცდელობა დაფინანსებულიყო ქართული და უცხოენოვანი ლიტერატურის თარგმანები, ლიტერატურული პერიოდული გამოცემები, თუმცა პერიოდიკის კონკურსს კულტურის სამინისტრო ძალიან გვიან აცხადებდა ხოლმე, და შესაბამისად ჟურნალების მხოლოდ რამდენიმეთვიანი დაფინანსება ხერხდებოდა. შარშან თარგმანის პროექტიც შეკვეცეს და თუკი სახელმწიფო თავიდან 500 ეკზემპლარის შეძენის ვალდებულებას იღებდა, პროექტის დასასრულს ციფრი 150-მდე ჩამოვიდა და ეს მაშინ, როცა წიგნის გამოცემის საქმე უკვე დასრულებული იყო. ცხადია, მცირე გამომცემლობები, რომლებიც მთლიანად ამ გრანტზე იყვნენ დამოკიდებულნი, წაგებაში დარჩნენ, ბევრი კი შიშობს, რომ 2009 წელს საერთოდაც, შეიძლება გააუქმონ ეს პროექტები.
    ამგვარი შიშები საკმაოდ გახშირდა, აგერ ჩვენი ჟურნალიც უკვე 48 გვერდის ნაცვლად 32 გვერდამდე შემცირდა და გასული წლის ბოლო ნომრის “შეჯამებაში” დაპირებული საინტერესო სიახლეების ნაცვლად, ნაკლული ნომერი უნდა შევთავაზოთ მკითხველს. თუმცა ეს დანაკლისი არაფერია იმასთან შედარებით, რაც ქართულ ლიტერატურას დააკლდა რამდენიმე დღის წინ. ამ წერილზე მუშაობა თითქმის უკვე დასრულებული მქონდა, როცა ნუგზარ შატაიძის გარდაცვალების ამბავი შევიტყვე. ნუგზარი რამდენიმე დღის წინ დავკრძალეთ. ახლა ძალიან ძნელია მასზე ლაპარაკი და ამაში სამწუხაროდ ვერც ნუგზარის უმდიდრესი ენა დაგვეხმარება. როგორც ჩანს, რაღაც დრო უნდა გავიდეს, რომ ახლიდან გავაცნოთ თანამედროვე მკითხველს სევდიანი მხნეობით სავსე ეს შესანიშნავი მწერალი და საყვარელი ადამიანი. ერთი თვის წინ გარდაცვლილი ჯონ აპდაიკის სიტყვებით რომ ვთქვათ: “დროთა განმავლობაში ბევრი წიგნი ძალიან სწრაფად ყვავილობს და შემდეგ უკვალოდ ქრება, მხოლოდ რჩეული უმცირესობა იშლება აუჩქარებლად, ფურცელ-ფურცელ და კლასიკად იქცევა”. იმედია ორიოდე თვის შემდეგ, ერთ-ერთ სპეციალურ ნომერში ჩვენც ასე, აუჩქარებლად, ფურცელ-ფურცელ შევუდგებით ნუგზარის ნაწერების კითხვას და ჩავწვდებით თანამედროვე კლასიკის ნამდვილ გემოს.
    იმედია 32 გვერდი ამ წამოწყებას მაინც ეყოფა.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • პოლემიკა

    ბაკურ სულაკაური – რეპლიკა

    თქვენი ჟურნალის 2009 წლის იანვრის ნომერში, რედაქტორის სტატიაში, რომელსაც ჰქვია “შეჯამებასავით”, გადმოცემულია რამდენიმე, ჩემი აზრით, საკამათო მოსაზრება.
    ბუნებრივია, შემეძლო ეს ყველაფერი პირადად მეთქვა მალხაზ ხარბედიასათვის და ალბათ იგი დამეთანხმებოდა კიდეც, მაგრამ ვითვალისწინებ იმას, რომ “ლიტერატურა” ერთადერთი კარგი ლიტერატურული ჟურნალია ქვეყანაში და მის სარედაქციო სტატიაში გამოთქმული ნებისმიერი მოსაზრება შესაძლოა ზოგისათვის ეჭვმიუტანელ ჭეშმარიტებას წარმოადგენდეს, ამიტომ შევეცდები ოფიციალური რეპლიკით შევეხმიანო ამ სტატიას, უფრო სწორად კი მის ორ ფრაგმენტს.
    სტატიის მე-5 აბზაცი ასეთია: “სამწუხაროდ 2008-ში წიგნებისათვის არავის ეცალა, აგვისტოს მოვლენებმა კი საერთოდაც, მოქალაქეთა მსყიდველუნარიანობა ნულს გაუტოლა, დააცარიელა მაღაზიები, გააძვირა ახლად გამოცემული წიგნები. მყიდველი მოაკლდა სახელმძღვანელოებსაც კი”.
    პირდაპირ უნდა განვაცხადო, რომ ამ აბზაცში გამოთქმული მოსაზრებები, რბილად რომ ვთქვათ, მცდარია. საერთოდ, არსებობს სუბიექტური მოსაზრებები (ვთქვათ, ასეთი: “შარშან არც ერთი კარგი პოემა არ გამოქვეყნებულა”) და ბუნებრივია ამაზე კამათობენ ხოლმე. ეს კრიტიკოსების საქმეა, რადგან მოსაზრება წიგნის შინაარსს, თვისებრივ პარამეტრს ეხება. როდესაც მოსაზრება რაოდენობრივ პარამეტრებს ეხება (ვთქვათ, ასეთს: “შარშან არც ერთი წიგნი არ გამოცემულა”), ამ დროს ფაქტებს უნდა დავეყრდნოთ და არა – ემოციებს. ზემოთმოყვანილ აბზაცში გამოთქმულია 5 სხვადასხვა მოსაზრება. განვიხილოთ თითოეული ცალ-ცალკე:
    1. 2008-ში წიგნებისათვის არავის ეცალასინამდვილეში, 2008-ში წიგნებისადმი ინტერესი არნახულად გაიზარდა, რაზედაც მეტყველებს: გამოცემული წიგნების რაოდენობების ზრდა, გაყიდვების ზრდა, ტირაჟების ზრდა და, რაც მთავარია, ეს არის პირველი წელი საქართველოს ისტორიაში, როდესაც წიგნების საცალო გაყიდვების წერტილების (იქნება ეს წიგნის მაღაზია თუ უბრალო დახლი) რაოდენობა გაორმაგდა. როდესაც ავტორიტეტული ჟურნალი განვლილ წელს აჯამებს, ასეთ ფაქტებს ყურადღება უნდა მიაქციოს. უფრო მეტიც, წიგნისათვის ხალხს ეცალა აგვისტოშიც კი. მე სპეციალურად ვაკვირდებოდი წიგნის მაღაზიებს იმ დროს და რომ მეგონა, ომის გამო იქ არავინ შევიდოდა, ძალიან შევცდი. მახსოვს, წიგნის გაყიდვები არ შეწყვეტილა მაშინაც კი, როდესაც თბილისში პანიკა ატყდა.
    2. მოქალაქეთა მსყიდველუნარიანობა ნულს გაუტოლდათუ ეს მართალია, მაშინ რატომ გაიზარდა წიგნების გაყიდვები? თანაც ეს გაყიდვები გაიზარდა წიგნის ბაზრის ყველა სეგმენტში.
    3. დაცარიელდა [წიგნის] მაღაზიებიამ მოსაზრების მცდარობა შეუიარაღებელი თვალითაც ნათელია. ამას დაადასტურებს ნებისმიერი, ვინც დადის წიგნის მაღაზიებში. ცნობისათვის: არც ერთ წიგნის მაღაზიაში არამც თუ არ შემცირებულა დასახელებათა რაოდენობა, არამედ არსებითად გაიზარდა. მოვიყვან ერთ მაგალითს: წიგნის მაღაზია “სანტა ესპერანსაში” თუ შარშან თაროებზე ეწყო მაქსიმუმ 10 000 დასახელების წიგნი, 2008 წლის ბოლოს წიგნების რაოდენობამ 16 000-ს გადააჭარბა. ანალოგიური სიტუაციაა სხვა მაღაზიებშიც.
    4. გაძვირდა ახლად გამოცემული წიგნებიარც ეს მოსაზრება შეესაბამება სინამდვილეს. შარშან წიგნები არ გაძვირებულა. შესაძლოა რომელიმე კონკრეტული წიგნი იგულისხმება, ასეთ შემთხვევაში, განზოგადებაა მცდარი.
    5. მყიდველი მოაკლდა სახელმძღვანელოებსაც კიარც ეს მოსაზრებაა სწორი. სინამდვილეში სახელმძღვანელოების ბაზარზე ასეთი მდგომარეობა იყო: გამძაფრდა კონკურენცია გამომცემლობებს შორის და ზოგიერთ გამომცემლობას ზოგიერთი პროექტი არც თუ ისე წარმატებული გამოუვიდა. გარდა ამისა, შარშან ეფექტურად ამუშავდა ნახმარი სახელმძრვანელოების ბაზრობა, რამაც ზოგიერთი წიგნის ტირაჟი მართლაც შეამცირა, მაგრამ სინამდვილეში, ნაყიდი წიგნების მთლიანი რაოდენობა გაიზარდა მეორადი წიგნების ხარჯზე. ამას დაემატა სხვადასხვა სამთავრობო თუ არასამთავრობო პროგრამები, რომლებიც განკუთვნილი იყო სახელმძღვანელოების შესაძენად. ასე რომ, აშკარა ზრდა იყო სახელმძღვანელოების ბაზარზეც.ბუნებრივია, ქართული წიგნის ბაზარი ჯერ კიდევ შორსაა იდეალური მდგომარეობისაგან, მაგრამ ხასიათდება ძალიან პოზიტიური დინამიკით და ყველაზე სწრაფად განვითარებადი წიგნის ბაზარია მსოფლიოში (ამ თემაზე დაწვრილებით სხვა დროს ვისაუბროთ).რადგან “ცხელი შოკოლადი” მისი ლიტერატურული დამატებითურთ ერთადერთი ჟურნალია საქართველოში, რომელსაც სიამოვნებით ვკითხულობ, ვისურვებდი, რომ წიგნის ბაზრის შეფასებები მომავალში უფრო კვალიფიციურად გაკეთდეს.რედაქტორის გვერდი ბოლოვდება ასეთი აბზაცით: “საერთოდაც, არ გვაწყენდა მომავალი წელი წიგნის წლად გამოგვეცხადებინა საქართველოში, იქნებ ამით მაინც გაგვეწყვიტა ის უხილავი ძაფები, რომელიც ჯერ კიდევ გვექაჩება ბნელი 90-იანებისაკენ”. კარგი აზრია, მით უმეტეს, რომ წელს 300 წელი უსრულდება საქართველოში დაბეჭდილ პირველ წიგნს.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • პოეზია

    ბათუ დანელია – ლექსები


    გზის გამყვანი

    ჩემი თავიდან უნდა დამეწყო
    გზის გაყვანა და გავსულიყავი
    ისევე ჩემი თავის ბოლოში.

    თურმე ჩემიდან უნდა დამეწყო!
    აი, დღეს ვიწყებ გზის გაყვანას ჩემი თავიდან
    და როდისმე გავალ ჩემივ თავის ბოლოში,
    ოღონდ ყველაფრის გავლით, რასაც კი
    თუნდაც ერთხელ მაინც შევეხე:

    მე ვარსკვლავების წინააღმდეგ
    უსასრულობის რიკ-ტაფელა მითამაშია
    და დამარცხება მომიგია…

    მე კარგ სიზმრების სანახავად
    ღამეები გამომიშიგნავს,
    მაგრამ არასდროს ჩავწოლილვარ
    შიგნით, კმაყოფილ წრუწუნასავით…

    სულ გზა გამყავდა და მოვდიოდი,
    ოღონდ საიდან – საკვირველი სწორედ ესაა –
    ჩემი ბავშვობა არ ყოფილა ისეთი კარგი,
    რომ მოვდიოდე მე ბავშვობიდან…

    მე მოვდივარ მარტოობიდან –
    მარტოობა იყო ჩემი
    მიწა ყველაზე მოსავლიანი,
    სადაც ვრგავდი გიგანტ ყვავილებს
    გვირილისხელა დედაჩემისთვის.

    მარტოობა იყო ჩემი ის მუსიკა ულამაზესი,
    სადაც ყურებზე ხახვს ვერ მაჭრიდნენ…
    ღამით ჩემს ციცქნა საძინებელში
    შემოდიოდა მთვარის ბაღი თვალუწვდენელი,
    ხელში მარკ ტვენის “ტომ სოიერით”
    და უნახავ და კარგ სიზმრებით
    გაფოთლილი და აყვავებული,
    მაგრამ – მარტო, მარტო ვიყავი!..

    ღამის გუმბათზე უძინარი
    დავდიოდი სიზმრის ფეხებით
    და ჩამოვარდნის არ მშინებია,
    რადგან სად უნდა დავვარდნილიყავ,
    თუ არა ისევ მარტოობის ფაფუკ ლოგინში!

    გზა კი გამყავდა, სულ გამყავდა
    გზა სინათლიდან სიბნელემდე
    და სიკეთიდან ბოროტებამდე,
    რომ მეშველა ვიღაცებისთვის,
    მაგრამ იმას რას ვიფიქრებდი,
    თუ ლონდონიდან ბომბეიმდე
    გვირაბის გათხრას დამაბრალებდენ!

    ჩემი თავიდან უნდა დამეწყო –
    ჩემი თავიდან უნდა გამეყვანა გზა და ჩემივე
    თავის ბოლოში გავსულიყავი.

    და, ჰა, დღეს ვიწყებ გზის გაყვანას ჩემი თავიდან.

    პასუხი კითხვაზე: “როდის წერთ?”

    ვწერ, როცა წვიმა სულში გამიარს,
    როცა შორს, თითქოს, მელნის ჩქამია,
    როცა დღე შარვალს აიკარწახებს,
    როცა არც ხურავს ცას და არც აღებს
    ელვა და ღრუბლებს უჩენს ბარძაყებს…
    ვწერ, როცა ფეხქვეშ ვიგრძნობ ნამიან
    მარადისობის მოლს და ვცახცახებ…

    ვწერ, როცა ქარი, თითქოს, ცის კიდეს
    გამოანგრევს და, როგორც რისხვის ტყე,
    გაიფოთლება მსტვენ ამბოხებით
    და ებერება სივრცეს ლოყები,
    ვიდრე დადგება დრო დაოკების…
    ვწერ, როცა კვირტი ხეზე კისკისებს,
    ტაეპებს ვიხვევ და ვითოკები…

    როცა სურნელი თოვლის ქათქათის –
    სულმა თუ იცის, გზებად სად გადის
    და აღარ მყოფნის მე მის საყნოსად
    ნესტოები და, როგორც აკრობატს,
    ცად მსურს ახტომა, ანდა გაქრობა –
    მაშინ ავყავარ გრძნობას კვადრატში
    და ვწერ, ქცეული მიუსაფრობად…

    ვწერ, როცა სევდა ხდება მოსისხლე –
    სულს მივაქროლებ ანგელოსისკენ…
    გულს კი სტრიქონის დანა დაკეპავს…
    ვწერ, როცა გრძნობის პაპანაქებას
    ჩემში სურს ლაშქრის დაბანაკება…
    ვწერ, როცა მთები ღვთის სამოსისფერ
    ნისლს იხურავენ ფაფანაკებად.

    სული და მუსიკა

    რატომ გვიცახცახებს სული აგრერიგად,
    როცა ამქვეყნიურ ყოფნას ვეთხოვებით?! –
    უნდა მოგვესმინა მეტი ვაგნერი და
    მეტი მოცარტი და მეტი ბეთჰოვენი.

    ჩვენც რომ გაგვეშიფრა ვარსკვლავთ ფუსფუსი და
    ჩვენც რომ დაგვქნეოდა ხელი სასწაულის –
    ჰანგად დაგვათოვდა ლოცვა კოსმოსიდან,
    სული დაგვრჩებოდა მისგან განსწავლული.

    მერე, სიკვდილისას, აღარ ვიშფოთებდით,
    აღარ მოგვიწევდა შიშით გატაცება… –
    თავთით გვედგებოდა დედა ღვთისმშობელი,
    ხოლო მაცხოვარი პირჯვარს გადაგვწერდა.

    და სულს დაგვიცხრობდა ქნარიც ეოლესი,
    რომ არ გვემწუხარა წასვლის მოლოდინით,
    რადგან, რაც აორტა არის სხეულისთვის,
    იმად ევლინებათ სულებს მელოდია.

    მხოლოდ მუსიკაში სუფევს სასუფევლის
    მსგავსი ატმოსფერო უსათნოესი და –
    ღრუბლებს მიწისათვის წვიმის ნაზუქები
    სწორედ მერწყულივით უნდა მოეზიდათ…

    და ჩვენც აგვამაღლებს ფუგა მონატრების!
    და ჩვენც დაგვამშვენებს ლტოლვის ფორტისიმო!
    ქარის სკერცოებიც, თოვლის სონატებიც,
    წვიმის სიმფონიაც უნდა მოვისმინოთ,

    როგორც ვაგნერზედაც მეტი ვაგნერი და,
    როგორც ბეთჰოვენზეც მეტი ბეთჰოვენი
    და არ დაგვიფრთხება სული აგრერიგად,
    როცა ამქვეყნიურ ყოფნას ვეთხოვებით.

    ავტობუსი №39

    გადახურა ცამ მიწა ღრუბლის კრამიტით,
    წვიმის შიშით გამევსო მკერდის განჯინა…
    ავტობუსი (ნომერი ოცდაცხრამეტი)
    მოვიდა და გალუმპვას გადამარჩინა.

    სხვა – ვინ ჯიხურს, ვინ – ქოლგას, ვინ – კაპიუშონს,
    მე – ავტობუსს მივენდე, ბრალი მაგათი,
    რომლებზედაც ცამ წვიმა ისე მიუშვა,
    როგორც ცეცხლზე მეხანძრემ მძლავრი ნაკადი.

    ჩემთვის “ორი” ადგილი სულ აქვს ავტობუსს…
    ფანჯარასთან დავჯექ და ფიქრი დავიწყე.
    შემომესმა შენი ხმა, შენი ნაკვთებიც
    მომაგონდა და ცეცხლი ვიგრძენ ლავიწზე.

    ყველა ქუჩა წვიმაში, როგორც სელაპი
    იწვა, ხოლო ნათურებს სურდათ ანთება,
    ვიღაცები გარბოდნენ – წვიმით სველები,
    ვიღაცები – ხეებქვეშ ჩანდნენ ლანდებად.

    იქნებ სადმე შენც იდექ სოველ კაბაში.
    მეც სოველი ვიყავი – ცრემლით ოღონდაც.
    ავტობუსში ვიჯექი, როგორც კაფეში
    ვმჯდარვარ შენთან, ღვინო კი არვის მოჰქონდა.

    წერილი მარგარეტს ფსიქიატრიულიდან

    ჩემსავით ჩაგრულო, უცნობო მარგარეტ,
    მომწერე ჩელსიდან, რომიდან, პრაღიდან…
    მეც, როცა სიგიჟე მომივლის, ვხარხარებ
    და მჯერა, რომ ჩემში სამყარო აყვირდა.

    ცუდი რამ სრულებით არაა სიგიჟე –
    ის, ზოგჯერ, მოუვლის მოცარტებს, ნიკიშებს…
    ხიდიდან დაგიშვებს, კოცონთან მიგიშვებს,
    ან შიშვლად გატარებს ჭკვიანთა ხრიგინში.

    ფანჯრიდან – ყვავილებს მიცინებს გარგარი.
    ჭერიდან – ჩამომდის ნაკადი გველებად.
    შენ როგორ განიცდი, რასა გრძნობ, მარგარეტ,
    როცა ცას ღრუბლებში უტყდება ხველება.

    მომწყინდა ამდენი კაფსული, აბი და,
    ნეტავი, ვეღირსო სიცოცხლის ეპილოგს!
    მსურს ჩემი ექიმი გავიდეს კაბიდან –
    ამაზე მირტყამს და დამძახის: “დებილო!”

    ქცევით და მოპყრობით მაბრაზებს ექთანიც,
    ათივე თითი რომ მოუჩანს ნემსებად…
    ჭკვიანის ხალათს გიჟ ტანთ იცვამს – ეგ ტანი
    სულ ნაკლულ ბოთლს უგავს და უნდა შევსება.

    შენ უნდა გესტუმრო, გეფერო, გაგათბო –
    ის სითბო სიკვდილის ბოლომდე გეყოფა.
    ჭკვიანებს აშინებთ სიგიჟე – მაგათ ხომ
    არ უწყით, თუ გრძნობის რას ნიშნავს შეფობა…

    მარგარეტ, ძვირფასო, უცნობო მარგარეტ,
    არ მცნობ და რატომღაც მგონია – ვერ მიტან
    და, მაინც, ვიდრე ამ კედლებში ვხარხარებ,
    მომწერე რიგიდან, ოსლოდან, ბერნიდან.

    შინ და გარეთ

    ოთახთა უდაბნო, შავი ზღვა აბაზანის –
    შენია, ვერავინ წაგართმევს ვერასოდეს.
    აქ განვლე-გამოვლე რომიც და ტრაპიზონიც,
    აქ ყოველ კუთხეში სტროფები ტერასობენ.

    დაჯექ და უსმინე “რეკვიემს”, “ტანგეიზერს”,
    ან თარგმნე ბლოკი ან ბროდსკი ან ჰოფმანსტალი,
    ან როლი მოირგე – ხან მონის, ხან კეისრის,
    მათ გატკბონ სამოთხის ბაღნარში ყოფნასავით.

    შინ გინდა იყავი კარუზოც, კუროსავაც –
    შინ ყველა – ჭერის და კედლების ზიარია,
    გარეთ კი, მაშინვე, ყურებში უროსავით
    მოგხვდება ულმობელ ცხოვრების რია-რია.

    მესაფლავე

    ზოგჯერ, სიჩუმეში, უცებ დაგეცემა თავზარად
    ის, რომ მარჩენალი შენი ოჯახისა – მკვდრებია
    და რომ მარკეტებში ბავშვებს ვერაფერზე გაგზავნი,
    თუკი არ დამარხე სხვისი ბაბუა და ბებია… –

    ვინმეს დამარხავ და სახლში ფულიანი ბრუნდები,
    როგორც თივიანი – ბოსელს უბრუნდება მარხილი…
    ასე – ვიღაცების მარხვით გიმაგრდება კუნთები,
    რასაც გირჩევნია იყო საიდუმლოს მმარხველი…

    თუმცა მიწისათვის ცხედრის მიბარება – მადლია,
    მკვდარი იმაზე მეტს სულიერისაგან არც ითხოვს,
    ჩადებ საფლავში და ბელტებს ჭიანსა და მატლიანს
    ისე გადააყრი, თითქოს იფარავდე მარცხისგან…

    მაგრამ ღამღამობით ხშირად წარმოიდგენ სახეებს,
    კუბოს დახურვამდე გაქვალოდებულებს მელნისფრად,
    მაშინ გეჩვენება, რომ შიშს პალტოსავით გახვევენ
    და ძგერს ჭერ-კედელი შენი ცხრაბალიან ღელვისგან.

    ჩიტი ჭადარზე

    სკვერში ჩემ წინ დაჯდა პატრული,
    მისმა მზერამ ყველა გატრუნა,
    მე კი ფიქრიც მიყვარს მხატვრული
    და ეს, მგონი, იცის პატრულმა.

    სკვერში სხედან, დგანან, დადიან,
    თვლიან ხეებს, სკამებს, ჩიტებსაც,
    ისმის ჰანგი, მღერის მატიე,
    მე კი ფიქრი სულშიც მიდევს და

    თავში ხტიან რაღაც რიცხვები,
    თავზე, თითქოს, ვიდგამ ჯიხურებს,
    თითქოს ცირკი ვარ და ვიწყები
    და წინ მჯდომი შიშით მიყურებს.

    სკვერში ფიქრი უდრის კათარსისს,
    როცა ყოფნა გაცლის არაქათს…
    ერთი ჩიტი ცეკვავს ჭადარზე
    და მე ვშიშობ – რამე არა ქნას.

    გრანელი

    “სალხენად, სამღერლად, სალაღოდ არა ვარ მოსული” –
    გავაკარ განცხადება.
    აქ ჩემთვის ოქრო და ბრინჯაო, კოშკი და ბოსელი
    არაფრით განსხვავდება.

    არც ვარდი, არც დაფნა, არც ძეგლი – არც ერთი ამათგან
    არაა თავანკარა,
    აქ, გავჩნდი თუ არა, მყის თვალი სტრიქონმა დამადგა
    და აღარ გამახარა.

    და, რადგან სულ ვწუხვარ, თქვენ ცდილობთ როგორმე მალაღოთ,
    მზელთ ლხენის ტალახებად…
    პოეტებს, ამქვეყნად, მდინარევ, მინდორო, ბალახო,
    არ ძალუძთ გალაღება.

    და ჭურვებს, ლხენისას, ნუ უშენთ პოეტის სადარდელს –
    კურცხალთა ცვრიან თაროს!..
    თუ ავდრის დრო არი, უდროოდ რად უნდა გადარდეს? –
    იავდაროს!

    ანთებული ტყემლები

    დღეს ვერ გეახლებით ამ ნამცხვარს, ამ ჩაის,
    ერთიც და მეორეც ყელზე ვერ გადამივა… –
    ფანჯრებში ანთია ტყემლები ავჭალის,
    მე კი ჯერ აუყვავებელი ატამი ვარ.

    შენ რა ხარ, მითხარი, შინდი თუ ნუში თუ…
    რაცა ხარ – დრო არი პაემნის, შეხვედრების.
    რა მეჩაიება – ოთახის დგუში ვარ
    და კედელს კედლიდან გიჟივით ვეხეთქები.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • ახალი წიგნები

    ახალი წიგნები – 2009 – თებერვალი

    ზაზა თვარაძე, “მონტებულსუ ანუ ელის არაჩვეულებირვი მოგზაურობა”. თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა” 2009.

    ელი პატარა გოგონაა, თუმცა ხიფათიანი თავგადასავლებისა და ცხოვრებისეული ქარტეხილების გამოვლა მას ადრევე მოუხდა. გოგონა მარტოდმარტო გაემართა ომში დაკარგული მამის მოსაძებნად, გზაში კი ბოროტ ჯადოქრებს გადაეყარა, რომლებიც ცდილობდნენ, ხელი შეეშალათ ელისთვის მამის პოვნაში. თუმცა, პატარა და კეთილი გოგონას დასახმარებლად კეთილმა ჯადოქრებმაც არ დაიშურეს ძალა… “მონტებულსუ ანუ ელის არაჩვეულებრივი მოგზაურობა” სიკეთეზე, სათნოებაზე, ბოროტების სიბნელესა და უძალობაზე უამბობს ბავშვებს, პატარები ხალისით წაიკითხავენ გოგონას ზღაპრულ თავგადასავალს.

    ემილი ბრონტე, “ქარიშხლიანი უღელტეხილი”. მთარგმნელი ასმათ ლეკიაშვილი, რედაქტორი გიორგი დარსალია. თბ. “არეტე” 2008.

    ალბათ არც თუ ისე ბევრი ავტორი მოიძებნება მეცხრამეტე საუკუნის ლიტერატურის ისტორიაში, თავისი ერთადერთი წიგნით რომ დაემახსოვრებინა თავი მკითხველისათვის. ემილი ბრონტეს ერთადერთი რომანი “ქარიშხლიანი უღელტეხილი” თამამად ჩაეწერა ბრიტანული ლიტერატურის ყველაზე საყურადღებო ნაწარმოებთა რიგში და დღემდე არც მკითხველთა აღტაცება განელებულა მის მიმართ. რომანი სიყვარულსა და სიძულვილზე, სიკეთესა და სისასტიკეზე – ახლა უკვე ქართველ მკითხველს მშობლიურ ენაზე შეუძლია გაეცნოს “ქარიშხლიან უღელტეხილს”.

    დავით ქართველიშვილი, “ახალი წიგნი”. (რომანი). თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა” 2008.

    როგორ იქცევიან მწერლები, როდესაც მათ საკმაოზე მეტად მსუყე თანხის საფასურად არც მეტი, არც ნაკლები, უცხო ადამიანის ავტობიოგრაფიის წერას უკვეთავენ? უძლებენ თუ არა ცდუნებას, ნებისმიერი პირობა მიიღონ დამკვეთისგან სოლიდური თანხის ნაცვლად? როგორ გადმოდიან წიგნის პერსონაჟები რეალურ ცხოვრებაში, ან პირიქით – როგორ იმკვიდრებენ ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი ადამიანები თავს წიგნის გმირებად… დავით ქართველიშვილი მკითხველს კიდევ ერთ ახალ რომანს სთავაზობს, მწერლის უკეთ გასაცნობად კი ასევე შეგიძლიათ მისი პირველი რომანი “იყო საღამო, იყო დილა” და მოთხრობების კრებული წაიკითხოთ.

    “სჯანი” (ლიტერატურულ-თეორიული ჟურნალი). რედაქტორი ირმა რატიანი. თბ. ლიტერატურის ინსტიტუტის გამომცემლობა 2008.

    ლიტერატურა ცოცხალი ორგანიზმია, შესაბამისად, მისი თეორიაც განახლებასა და თანამედროვე მიდგომებს საჭიროებს. სწორედ ამას ემსახურება ჟურნალი “სჯანი”. ლიტერატურის თეორიის პრობლემები, პოეტური პრაქტიკები, ლიტერატურათმცოდნეობის ქრესტომათია, კრიტიკული დისკურსი, თარგმანის თეორია, ფოლკლორისტიკის თანამედროვე კვლევები – ეს ის რუბრიკებია, რომლებსაც ლიტერატურის თეორიით დაინტერესებული მკითხველებისათვის სხვადასხვა ქართველი თუ უცხოელი ავტორები განავრცობენ. ჟურნალში ასევე წაიკითხავთ ახალი ქართული თუ უცხოური წიგნების მოკლე მიმოხილვას.

    “თავისუფლების დღიურები 2008”. შემდგენლები მარინა ვაშაყმაძე, დავით კაკაბაძე. პრაღა-თბილისი. პაატა ნაცვლიშვილის გამომცემლობა 2009.

    ისტორიას ადამიანები ქმნიან, მათი ყოველდღიურობა და ცხოვრების წესი ამა თუ იმ ეპოქის ანარეკლია. ამჯერად 2008 წლის შესახებ “რადიო თავისუფლების” პროექტის ფარგლებში 52 ადამიანის დღიურიდან შეგვექმნება საერთო წარმოდგენა. სხვადასხვა პროფესიის, სოციალური ფენისა თუ სტატუსის მქონე ადამიანები თავიანთი რამდენიმე ჩვეულებრივი დღის შესახებ გვიამბობენ. წიგნს ასევე თან ერთვის კომპაქტდისკი, რომელზეც 52-ივე დღიურის მცირე ფრაგმენტებია ჩაწერილი. ნინო ანანიაშვილი, დავით გამყრელიძე, იური მეჩეთოვი, დათო ტურაშვილი, ეკა ბესელია, გიორგი ლობჟანიძე, ლევან წულაძე, თინათინ ხიდაშელი და სხვები აგვისტოს ომამდე და ომის შემდგომ 2008 წლის თბილისზე, ქართულ ცხოვრებაზე, ყოველდღიურობაზე გვიამბობენ.

    ჟან-ბატისტ დიუროზელი, “ევროპა. მისი ხალხების ისტორია”. მთარგმნელები გურანდა დათაშვილი, ქეთევან კვანტალიანი, ნინო ლეჟავა. თბ. “ჯისიაი” 2008.

    რა არის ევროპა, საიდან და რატომ შეიქმნა მისი თანამეგობრობა, როგორი იყო ევროპამდელი ადამიანი და საიდან მოვიდა იგი ევროპაში – ეს და კიდევ ბევრი სხვა შეკითხვა დღესდღეობით ხშირად ჩნდება ევროპასთან, როგორც უკვე მეტად მნიშვნელოვან პოლიტიკურ თუ კულტურულ წარმონაქმნთან, დაკავშირებით. ფრანგი ავტორის, ჟან-ბატისტ დიუროზელის, წიგნიც სწორედ ევროპასა და მის ისტორიას მიმოიხილავს. დიუროზელი დღემდე რამდენიმე ნაშრომის ავტორია, მათს შორის აღსანიშნავია “დიპლომატიის ისტორია 1919 წლიდან დღემდე”, “ევროპა 1915 წლიდან დღემდე” და “კლემანსო”.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • ახალი წიგნები

    ახალი წიგნები – 2009 – თებერვალი

    “მთელის ნაწილი”
    სტივ ტოლცი
    “A Fraction of the Whole”
    Steve Toltz
    576 გვ Spiegel & Grau

    2008 წლის ბუკერის პრემიის ნომინანტთა შორის არაერთი საინტერესო ახალი სახე გამოჩნდა, მათს შორისაა სტივ ტოლციც. ახალგაზრდა ავსტრალიელი მწერლის სადებიუტო რომანი ფინალისტთა სიაში მოხვდა. “მთელის ნაწილი” მამა-შვილის ცხოვრების შესახებ გვიამბობს; იასპერ დინი ახალგაზრდა, თანამედროვე სტანდარტებს მორგებული, სამართლიანი და მოწესრიგებული ნატურაა, მარინი კი – იასპერის მამა, შვილისაგან რადიკალურად განსხვავებული ხასიათის, ცხოვრების წესისა და არაორდინალური წარსულის მქონე ადამიანი. ავტორი თავისებური სტილით, ახლებური ფორმით გვიხატავს პერსონაჟებს, თხრობის ლაღი სტილი და იუმორი არ მოაწყენს მკითხველს.

    “სიკვდილის დაბრკოლება”
    ჟოსე სარამაგუ
    “Death with Interruptions”
    (Translated by Margaret Jull Costa)
    José Saramago.
    238გვ. Harcourt.

    სიკვდილის ფენომენი მრავალმხრივ საინტერესოა – როგორი მიმართება აქვს მასთან სოციუმს, როდესაც მის არესბობას ახლოს, ხელის ერთ გაწვდენაზე გრძნობს, ან პირიქით – როგორ უყურებს თავად სიკვდილი ადამიანების გარკვეულ ჯგუფს ან ინდივიდებს მაშინ, როცა მათგან რომელიმეს არჩევაზე ფიქრობს. თემა, რომელიც არაერთი მწერლის შემოქმედების ფოკუსში მოხვედრილა, ამჯერად პორტუგალიელი ნობელიანტის, ჟოსე სარამაგუს ყურადღებას იპყრობს – “სიკვდილის დაბრკოლება” მისი ახალი რომანია, წიგნი ორი ნაწილისაგან შედგება და მთავარი მოქმედი პირიც, არც მეტი, არც ნაკლები – სიკვდილია.

    “ყაყაჩოების ზღვა”
    ამიტავ გოში
    “Sea of Poppies”
    Amitav Ghosh
    515 გვ. Farrar, Straus & Giroux

    ამერიკელი მონის ვაჟი, ფრანგი ბოტანიკოსის ობოლი ქალიშვილი, ოპიუმის მწარმოებელი ინდოელი ფერმერები და ცხოვრება, რომლის შეცვლასაც ამ ცხოვრების პერონაჟები ცდილობენ – ინდოელი მწერლის, ამიტავ გოშის ახალი რომანი “ყაყაჩოების ზღვა” ცხოვრების მორევში ჩათრეულ ადამიანებზე გვიამბობს, მათს ყოველდღიურობას და ამ ყოველდღიურობიდან თავის დაღწევის მცდელობას აღგვიწერს. წიგნი ტრილოგია “Ibis”-ის პირველი ნაწილია და 2008 წლის ბუკერის პრემიაზე ნომინირებულ ფინალისტთა შორის მოხვდა. ამიტავ გოშს კი მკითხველი უკვე იცნობს რომანებით “The Shadow Lines”, “The Calcutta Chromosome”, “The Hungry Tide”.

    “ბარდი: რობერტ ბერნსი, ბიოგრაფია”
    რობერტ კოროუფორდი
    “The Bard: Robert Burns, a Biography “
    Robert Crawford
    466გვ, Cape

    თუ მეტ-ნაკლებად იცნობთ რობერტ ბერნსის ბიოგრაფიას, ალბათ ხვდებით, რომ იოლი არ უნდა იყოს მისი ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ წერა: ძნელია, დაიცვა ზომიერება მის ლექსებზე საუბრისას, თავი აარიდო პათეტიკას, ან ცხოვრებისეული საინტერესო დეტალების რანგში პოეტის სასიყვარულო აფიორები არ წამოწიო წინ. თუმცა, რობერტ კროუფორდმა შეძლო დისტანცირება მოეხდინა შოტლანდიელების კულტურული კერპისგან, და ამით კიდევ უფრო ნათლად დაენახა მისი ადამიანური მხარეები, სისუსტეები, უკეთ გაეცნო პოეტი და თავისი შთაბეჭდილება მკითხველისთვის მიეწოდებინა. ბერნსის ბიოგრაფია მკითხველს შოტლანდიელი პოეტის არაერთ საინტერესო და საყურადღებო დეტალზე გაამახვილებინებს ყურადღებას.

    “გზად გერმანიიდან გერმანიისაკენ (დღიური, 1990)”
    გიუნტერ გრასი
    “Unterwegs von Deutschland nach Deutschland (Tagebuch, 1990)”
    Günter Grass
    258გვ, Steidl

    ალბათ ბევრისთვის აქამდე უცნობი იყო ის ფაქტი, რომ 20 წელიწადზე მეტია, რაც გიუნტერ გრასი თავისი გამომცემლისგან მეტად უცნაურ საჩუქრებს იღებს – წიგნებს ცარიელი ფურცლებით, რომლებსაც მწერალი თავისი ყოველდღიური ჩანაწერებით ავსებს. გრასმა დღიურების წერა 1990 წელს დაიწყო, მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში იგი თანამედროვე პოლიტიკური, სოციალური თუ კულტურული მოვლენების მიმართ საკუთარ თვალთახედვასა და დამოკიდებულებას სწორედ აღნიშნული ცარიელი წიგნების ფურცლებზე აყალიბებდა, და ამჯერად საშუალება მისცა მკითხველს, თავადაც გაეცნოს ნობელიანტი მწერლის ყოველდღიურ ცხოვრებას, ფიქრებსა თუ თვალსაზრისებს.

    “საგანი განსაზღვრული სისწრაფით”
    მარი-დომინიკ ლელივრი
    “Sagan à toute allure”
    Marie-Dominique Lelièvre
    343გვ, Denoël

    “სალამი, სევდავ!”, “გიყვართ ბრამსი?”, და კიდევ არაერთი სახელი გაგვახსენებს ფრანგ ნონკონფორმისტ, სკანდალების მოყვარულ, არაორდინალურ მწერალს, ფრანსუაზ საგანს, ეპოქის ერთ-ერთ კოლორიტულ ფიგურას, რომელიც ყოველი ჩვენგანის წარმოსახვაში სხვადასხვანაირად იხატება. ამჯერად მარი-დომინიკ ლელივრი შეეცადა, გაეცოცხლებინა მითები საგანის შესახებ, კიდევ ერთხელ გადაეხედა მისი ბიოგრაფიისათვის და ახლებურად შემოეთავაზებინა ჩვენთვის ფრანგი მწერლის შემოქმედება, მისი ცხოვრება, ურთიერთობები, ემოციები, ესა თუ ის ფაქტები. წიგნი კიდევ ერთხელ გააცოცხლებს ამ უცნაური ქალის მეტად საინეტერო პორტრეტს.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • პროზა

    ალეკო ცქიტიშვილი – ჰოროსკოპი


    იანვარი

    მე ვწერ!
    ე. ი. ბედს ვწერ. თუ ჩემს ბედს არა, ჩემს მიერ გამოყენებული სიტყვების, სასვენი ნიშნებისა და ახლადგამომცხვარი პერსონაჟების ბედს ხომ ვწერ? თუ არა, მაშ, საიდან ჩნდებიან ისინი?
    წეროს მოტანილი სასვენი ნიშნები ჯერ არსად მინახავს. არც ბორშჩისთვის დაჭრილ კომბოსტოში მიპოვია, წერტილი რაა, თუნდაც ერთი კითხვის ნიშანი მაინც. ქარის მოყვანილ პერსონაჟებსაც, ბუნებრივია, ქარი აქამდე წაიყვანდა.
    არა, არა!.. ნამდვილად მე ვწერ!
    ე. ი. ვინ ვარ?
    ჩემს ქვეყანაში ხუთ მილიონამდე მოქალაქეს მხოლოდ ერთი ასტროლოგი ჰყავს – ცაგარელი, რომელიც ზის და ყოველდღიურად თითქმის ხუთი მილიონი ადამიანის ბედს წერს.
    კაცი, რომელიც დაგვცინის.
    წარმოიდგინეთ, თითქმის ხუთი მილიონი ადამიანი ერთი ბედისმწერლის ჭკუაზე დადის. ზოგიერთს საპირფარეშოში შესვლა-გამოსვლაც წინასწარ აქვს დაგეგმილი და კუჭში ამა თუ იმ ზოდიაქოს ნიშნის შესაბამისად გადის. ზოგიერთი მოძღვარს ეკითხება, თუკი მამლის წელიწადია, საახალწლო სუფრაზე მიიტანოს თუ არა ქათმის კერძები, ხოლო ცეცხლოვანი ღორის წლის დადგომისას ინტერესდება, შობადღეს ღორის დაკვლა შეიძლება თუ არა. ლამის იქამდე მივიდეს საქმე, ჭეშმარიტი ღმერთი უარჰყონ და მესიად ცაგარელი აღიარონ. მე კი, სიმართლე გითხრათ, ის უფრო მაინტერესებს, ეს კაცი ამდენს როგორ წერს.
    ამ დროის განმავლობაში მეტწილად ოჯახური საქმეებით ვიქნები დაკავებული. შემიძლია, გავაკეთო რემონტი, გავცვალო ბინა, ანდა წამოვიწყო მშენებლობა. არანაკლებ წარმატებული იქნება ჩემი პროფესიული საქმიანობა; მთავარია, წინასწარ შევიმუშავო სამოქმედო გეგმა და ყველაფერი სწორედ ამ გეგმის მიხედვით შევასრულო.
    და აი, მეც ვწერ!
    ე. ი. მეც თავისებურად ასტროლოგი ვარ – ყოველდღიურად, წინასწარ შემუშავებული გეგმის მიხედვით, ჩემს მიერ გამოყენებული სიტყვების, სასვენი ნიშნებისა და ახლადგამომცხვარი პერსონაჟების ჰოროსკოპს ვადგენ. თუმცა, ამ უკანასკნელებს ფაქიზად ვეპყრობი, საპირფარეშოში თავისუფლად მიმოსვლის საშუალებასაც ვაძლევ და როდესაც აღსარებაზე მოდიან, არც ვუსმენ, პირდაპირ ვეუბნები: “უფალმა შეგინდოთ!” ზოგჯერ მშურს მათი, განსაკუთრებით იმ დროის განმავლობაში, როცა ოჯახური საქმეებით ვარ დაკავებული. ამ გაჭიანურებულმა რემონტმა ხომ ყველაფერი შეიწირა! ერთ-ერთ მეორეხარისხოვან გმირს რომ არ შეეხსენებინა, საკუთარი დაბადების დღეც დამავიწყდებოდა. თუმცა, მე ხომ ვიცი, რომ რემონტი წლევანდელი საბაბია. სინამდვილეში დაბადების დღეს არასოდეს აღვნიშნავ, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მეგობრები მაძალებენ. ვერ გამიგია, ამ უბადრუკ ცხოვრებაში ფეხის შემობიჯება რატომ უნდა აღინიშნოს ცეკვა-სიმღერით, სანთლებიანი ტორტით და წინაპართა სისხლით დაწინწკლული კალმახების სადღეგრძელოებით?! აი, ცაგარელის დონის ასტროლოგი რომ ვიყო და წინასწარ მქონდეს განჭვრეტილი, რომელ დღეს გარდავიცვლები, საფუძვლიან თადარიგს დავიჭერდი, წელიწადში ერთხელ მეგობრებს სპეციალურად მოვიწვევდი და სათითაოდ ვთხოვდი შენდობას.

    თებერვალი

    ის მუშაობს.
    ეს-ესაა სამუშაო დღის გრაფიკი შეადგინა და კომპიუტერთან მიდგმულ კაქტუსს გადახედა.
    სულ ასეა – ყველა გეგმას და მონახაზს თავდაპირველად კაქტუსთან ათანხმებს, შემდეგ – უფროსთან, ბოლოს – საკუთარ თავთან.
    კაქტუსი ადებს პირველ უხილავ რეზოლუციას მის ყველა წერილს, მოხსენებით ბარათს და ანგარიშს.
    კაქტუსი იწონებს, ან იწუნებს მის იდეებს, აზრებს, შეხედულებებს.
    კაქტუსი ისმენს მის სინანულებს, ცისკრისა და მიმწუხრის ლოცვებს.
    კაქტუსი აცნობს ჰოროსკოპებს პორტალიდან Posta.ge.
    კაქტუსი ანცობს…
    სარისკო წამოწყებები შეიძლება უბედური შემთხვევით დასრულდეს. ამდენად, მიზანშეწონილი იქნება, თუ ყველაზე რთულ სამუშაოს სხვა დროისთვის გადადებს. აგრეთვე, სასურველია, მინიმუმამდე დაიყვანოს გარშემომყოფებთან შეხვედრების ინტენსივობა. უმჯობესია, დაისვენოს და ბინის კეთილმოწყობას მიჰყოს ხელი…
    კაქტუსი ხედავს, რომ გარშემომყოფები, ამ სიტყვის ზუსტი და საბუნებისმეტყველო გაგებით, იქ არ არსებობენ, თუმცა, იქვე ყოველთვის არის ვიღაც, რომელსაც კაქტუსი გუმანით ხედავს.
    კაქტუსი ხედავს, რომ რთული სამუშაო არ არსებობს, როგორც ასეთი, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა საქმე გადადებულია და ეშმაკისაა.
    კაქტუსი ხედავს, რომ ინტერნეტში კატასტროფების თაობაზე გამოქვეყნებული ყველა სტატისტიკური მონაცემი პირობითია და არ ასახავს დედამიწაზე მომხდარი უბედური შემთხვევების რეალურ სურათს.
    კაქტუსი ხედავს, რომ სასურველია, მან ყველაფერი დაიკიდოს – სამსახურიც, უფროსიც, ბინის კეთილმოწყობაც და საკუთარი თავიც, მაგრამ ამას მხოლოდ კაქტუსი ხედავს.
    მან არ იცის, რომ კაქტუსი ხედავს.
    (ამას რა უჭირს!)
    მან არ იცის, რომ გმირია.
    რა თქმა უნდა, არც ისეთი კაქტუსი არსებობს, რომელიც ყველაფერს ხედავს, ისმენს, აფასებს, ანცობს და კიდევ, რა სისულელეა, მოხსენებით ბარათებს ეკლიან რეზოლუციებს ადებს.
    უბრალოდ, ყველაფერი მარტივადაა – მე ვწერ!
    მან არ იცის, რომ მე ვწერ, მიუხედავად იმისა, რომ მხოლოდ მას შემდეგ არსებობს, რაც მე ვწერ.
    (მანამდე სად იყო?)
    მას არც ევალება იცოდეს, რომ მე ვწერ. მისი მოვალეობაა, არსებობდეს იქ, კაქტუსის გვერდით. იქ ყველაფერი ჩემს ხელშია, როგორც ჯადოსნური კვერცხი, სადაც მისი სულია მოთავსებული და ჩემზეა დამოკიდებული, მოხდება თუ არა უბედური შემთხვევა, თუკი ესა თუ ის გმირი სარისკო საქმეს წამოიწყებს.
    (გმირის სული უკვდავია?)
    მე მასზე ვწერ.

    მარტი

    ჩვენ – ბედის მწერლები სიზუსტეზე ნაკლებად ვფიქრობთ, რაკი თვითონ ბედია ზუსტი, მაგრამ ბევრს ვფიქრობთ იმ ფორმულებზე, აბსოლუტური სიზუსტის ამბიციით რომ გვაბრუებენ. მაინც რომელი უფრო ზუსტია – მე ვიცი, რომ არაფერი ვიცი, თუ შესაკრებთა გადანაცვლებით ჯამი არ იცვლება? ჩვენ უპირატესობას პირველს ვანიჭებთ, რომელიც მეორის პათოსს ახშობს, მაგრამ შესაკრებთა გადანაცვლებით ჯამი მართლაც არ იცვლება.
    პირადად მე რამდენჯერმე გადავამოწმე!..
    ამის მიუხედავად:
    მე ვიცი, რომ ჩემი და არ არსებობს, მაგრამ არ ვიცი, სად არის ჩემი არარსებული და.
    იქნებ ეს იმის ბრალია, რომ ჩვენ – ბედის მწერლები გულისხმით ვეძებთ და არა მზერით. იქნებ სწორედ ეს არის ჩვენი საქმის თავისებური ასტროლოგია, სადაც არ ვიცით, როდის არ ვცდებით. ცაგარელი კი გვეუბნება, რომ თუ გვსურს, ყველაფერი მოვასწროთ, აქტიურად უნდა ვიმოქმედოთ. წარმატება შეხვდება იმ ჩვენთაგანს, ვინც ზუსტი მეცნიერებებით არის დაკავებული. ასეთ შემთხვევაში, ჩვენ შეიძლება საინტერესო რამ აღმოვაჩინოთ, გამოვიგონოთ, ან უბრალოდ ორიგინალურად გადავჭრათ რომელიმე პრობლემა. არ არის გამორიცხული, გონება გაგვინათდეს და ცხადად ვიხილოთ, მილიარდი საუკუნის წინ როგორ გაჩნდა ქათამზე ადრე კვერცხი.
    როგორც წესი, ასეთი ორიგინალური აღმოჩენების ყველაზე დიდი შანსი აბაზანაში გვეძლევა, მაგრამ ყველაფერი მაინც მოსწრებაზეა – ვინ უფრო მალე ჩაწვება სახელდახელოდ მომზადებულ წყალში და ჩაფიქრებული აკაკი წერეთელივით ღაწვზე ხელს შემოიდებს. ამ დროს (როგორც წესი) წარმატება აბაზანიდან გადმოსული წყლის მოცულობის პირდაპირპროპორციულია, მაგრამ მე თუ მკითხავთ, თვითონ წარმატებაც ისევე ზუსტია, როგორც მათემატიკა, რომელმაც არ იცის, რომ არაფერი იცის. ელემენტარულად, სიკვდილი არსებობს, ხანძარი არსებობს, გლობალური დათბობა არსებობს – წყალდიდობებით, გვალვებით, შიშით. ამ დროს ორჯერ ორიც კი ოთხი აღარ არის. ხოლო ორი ხანძრისა და ორი წყალდიდობის გადანაცვლებით მიღებულ შედეგს ეკოლოგიური კატასტროფა ეწოდება.
    აი, ასე!..
    !
    მე ვწერ და თითქოს სიტყვა სისხლია – აღარ ჩერდება, ყოველდღე თითქოს ამ სისხლს ვუზიდავ ჩემს პერსონაჟებს – პეშვებით, მაგრამ ხშირად მათგან სხვა ხე იზრდება – არაზუსტი მიმართულებით. მერე და მერე, ჩრდილს რომ მოისხამს, ძნელია, ნებისმიერ ხეს შეელიო. ძნელია, უნაყოფო სისხლის კვალს გაჰყვე, პასუხი აგო.
    და სადა ხარ ამ დროს პატივცემულო ჩვენთაგანო – წარმატებულო, რას აკვირდება შენი მიურულებელი თვალი?
    წერ?

    აპრილი

    ბიძაჩემი გარდაიცვალა. ვერ ვიტყვი, არაფერი შეცვლილა-მეთქი. პირიქით, ამ ამბავმა ისევ ჩვენს გმირებზე დამაფიქრა, ზოგჯერ ერთი ხელის მოსმით რომ ვკლავთ ხოლმე.
    წარმოვიდგინე, სიტყვების ტყე-ღრეში დღემდე როგორ დახეტიალობს უთავო მხედარი, რომელსაც ერთ-ერთმა ჩვენგანმა (წარმატებულმა) ვერაგული სიკვდილი მიუსაჯა; მეორემ ჰოროსკოპის ნაცვლად პასეანსს მიმართა, ერთ-ერთ მეორეხარისხოვან გმირს თავი მოაჭრა და ეს თავი უბან-უბან ათრია ქალაქში; მესამემ მოუხელთებელი აბრაგი საკუთარ შვილს მოაკვლევინა, რადგანაც უარესი ვერაფერი მოიფიქრა; მეოთხემ მამა-შვილის კონფლიქტში როლები შეცვალა, შვილს ჯერ მოღალატის იარლიყი მიაკერა, შემდეგ კი სიცოცხლეს მოხუცი მამის ხელით გამოასალმა – ხანჯლით გული გაუპო.
    განა მისი სისხლი ახლა ცას არ შესჩუხჩუხებს?!..
    მეხუთემ გადაწყვიტა, ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული გმირი ხეზე ასული მოეკლა – მეტი ეგზოტიკურობისათვის; მეექვსემ ისტორიულად არსებული ადამიანი მორიელებს დააკბენინა, მიუხედავად იმისა, რომ მისი ასეთი საზარელი სიკვდილი არც ერთ ისტორიულ წყაროში არ არის აღწერილი; მეშვიდემ გამზრდელს უკარნახა, შუბლში დამბაჩა დაეხალა, როცა ადამიანური ცოდვით დამძიმებული ნამოწაფარის აღსარება მოისმინა; მერვემ გმირი მეზობლის ეზოში გადაიყვანა, იქ ხეზე თოკით ჩამოკიდა და მერე ამას ტრაგედია უგმიროდ უწოდა.
    სიუჟეტი ამართლებს საშუალებას!
    ნაკლებად გვაინტერესებს, თავად როგორ მოვკვდებით.
    არადა, ვინც ჩვენს ბედს წერს, გაცილებით მდიდარი ფანტაზია აქვს. განსაკუთრებით შთამბეჭდავია, როცა სიტყვებთან ხანგრძლივი ჭიდილის შემდეგ ვგიჟდებით და სიცოცხლეს ფსიქიატრიულ კლინიკაში ვასრულებთ. ეს, ალბათ, სამაგიეროა ჩვენი სასტიკი გადაწყვეტილებების გამო, ზოგჯერ – შურისძიებაც. ყველაზე სამაგალითოდ იმ ჩვენთაგანის სული განიმქრა, რომელიც ამბობდა, რომ ის მოკვდა.
    მე კი მას მუდამ ვგრძნობ, ყველაზე მეტად მაშინ, როცა წერტილის დასმა მიჭირს.
    წერტილი!
    .
    ეს დასასრულის მიკროსამყარო…
    დროა, ვიმხიარულო და ვიზეიმო!
    გასულ თვეებთან შედარებით, თავს ბევრად უკეთ ვიგრძნობ, რაც გარეგნულადაც შემეტყობა. კმაყოფილებას მომგვრის საყვარელი საქმიანობაც და სავსებით შესაძლებელია, რომელიმე თანამშრომელთან სასიყვარულო ურთიერთობაც დავამყარო.
    ბიძაჩემი ხარების დღესასწაულზე დავკრძალეთ. მეორე დღეს აღდგომა დაემთხვა. ასე თქვეს, მისი სული პირდაპირ სამოთხეში მოხვდებაო.

    მაისი

    როგორ შეიძლება, ვიზრუნო მის სულიერ სიმშვიდეზე, როცა მისმა ცხოვრებამ მრავალთა სულები უნდა ააფორიაქოს? შესაძლებელია თუ არა, ჩემი მიზანი იყოს მხოლოდ სრული ჰარმონიის შექმნა – დილის საუზმიდან დაწყებული, ღამის სიზმრებით დასრულებული, სადაც მხოლოდ ლოტოსის ყვავილები გაიშლებიან და წითელკაბიანი პეპლები იფარფატებენ. შესაძლებელია თუ არა, მრავალ გვერდზე გადაიჭიმოს გმირის მშვიდი სული, სადაც დიდი ადგილი დაეთმობა ოთახის ფლოსტების ფრატუნს, სტაბილური სამსახურის ქაღალდების სუნს და ყველაფერს, რაც მის აღელვებასთან ნაკლებად იქნება დაკავშირებული.
    შეუძლებელი არაფერია, მაგრამ ასეთ შემთხვევაში, გმირს ვინ იყიდის? აჯობებს, ისევ ჰოროსკოპს ვენდოთ, რომლის მიხედვითაც ამ დღეებში სერიოზული ცვლილებებია მოსალოდნელი მის პირად ცხოვრებაში. სულიერ სიმშვიდეს ახალი რომანტიკული თავგადასავალი დაურღვევს. თუმცა, ეჭვიანობის მიზეზით შეიძლება ყველაფერი ტრაგიკულად დასრულდეს. სამსახურში მომხდარი ცვლილებების გამო მისი ეკონომიკური მდგომარეობაც არასტაბილური გახდება.
    აი, ასე! აქ მთელი რომანია – მზა ქარგა, რომელსაც მხოლოდ სული უნდა შთაებეროს – რაც შეიძლება, აფორიაქებული, ყველასაგან დევნილი და ტრაგიკული სული.
    და იგი იტყვის: “მშვიდობით, ჩემო სამსახურო…”
    და კიდევ: “ოჰ, ჩემო ტურფავ!”
    და სიკვდილის წინ ცას ახედავს, სადაც ანგელოზები ბატებივით გადაიფრენენ.
    ხშირად მგონია, რომ ის მე ვარ, ზოგჯერ – ისეთი, როგორიც არ ვარ. თავად განსაჯეთ, მე თუ ვისურვებ, მას შეუძლია, მეშვიდე სართულზე კაქტუსები გაამრავლოს, მე კი სამსახურში ვეფხის ტყავით შემოსილი ვერ გამოვცხადდები. მით უფრო – ახალ სამსახურში, სადაც ნამცხვრების წიგნის მომზადება დამავალეს. სამაგიეროდ, შემიძლია, მის ცოლთან საიდუმლო რომანი გავაბა. სასიყვარულო ბარათებს ყვითელ ფოთლებზე დავწერ ნოემბრის ბაღებში და გავაფრთხილებ, რომ წაკითხვისთანავე დაწვას. ან სულაც დაშიფრულ წერილებს გავუგზავნი – თუნდაც, აი, ამ თაფლაკვერის რეცეპტს, სადაც კვერცხის გულების ათქვეფის შესახებ უწყინარი წინადადებები ყველაზე საშინელ საიდუმლოს დაიტევენ. ხელებს ვიფშვნეტ სიხარულისაგან, როდესაც წარმოვიდგენ კულინარიით გატაცებული მისი ქმარი როგორ შეისწავლის ამ რეცეპტს, მერე გაზქურას 170 გრადუსამდე გააცხელებს, თუნუქის ფირფიტაზე თხილს მოხალავს, წვრილად დაკეპავს და გვერდზე გადადებს. მერე 2 კვერცხის გულს ცილისგან გააცალკევებს და ცილას კარგად ათქვეფს, სანამ დადებულ თოვლს არ დაემსგავსება…
    მერე კი თავზე ლოსის რქები ამოუვა.
    საინტერესოა, ლოსადქცეულ გმირს ეჭვიანობის უნარი თუ აქვს?
    და კიდევ უფრო საინტერესოა, პირიქით თუ შეიძლება მოხდეს – ჩემს ცოლს მოუვიდეს ფოსტით თაფლაკვერის რეცეპტი გმირისგან, რომელიც ზურგს უკან საფლავს გამითხრის.
    მაგრამ…
    ის არ წერს!
    ყველაფერი უნდა ვიღონო, რომ ის არ წერდეს!

    ივნისი

    თუმცა, ყველაფერი ჩემზე მაინც არ არის დამოკიდებული. განსაკუთრებით – დროის ამ მონაკვეთში, როცა მოტყუების, დაგვიანებისა და გაუგებრობის ალბათობა მატულობს. შეიძლება ტექნიკური ხელსაწყოც გამიფუჭდეს. ამიტომ, უნდა ვეცადო, ყველა დეტალი წინასწარ დავგეგმო და გადავამოწმო.
    ცოლ-ქმრულ ურთიერთობებშიც უთანხმოებაა მოსალოდნელი. ჩემი ცოლი ამტკიცებს, რომ სიამოვნება მარტო ნუგბარის ჭამა არ არის. იმ წიგნში კი, ახალ სამსახურში რომ ჩამაბარეს, შავით თეთრზე წერია, როგორ იკავებენ დიდ ადგილს ნამცხვრები ჩვენს სულიერ სამყაროში. ამ თემაზე ცოლთან კამათს აზრი არა აქვს, რადგან დროის ამ მონაკვეთში დეპრესიის ასაცილებლად აჯობებს, დავისვენო და სიამოვნება არ მოვიკლო. მითუმეტეს, როცა კარგად ვიცი, რომ ჩემი ცოლი სამზარეულოში რეცეპტების წიგნს დემონსტრაციულად არ იყენებს. მისი კულინარიული მიღწევები მთლიანად თვითშემოქმედებაზეა აგებული.
    ჩვენ – ბედის მწერლებს ასეთი ყოფითი დეტალები გვაოცებს. ალბათ იმიტომ, რომ ჩვენი ყოფა-ცხოვრებაც წინასწარ დაწერილი, მრავალჯერ გადამოწმებული რეცეპტი გვგონია და ნებისმიერი თვითშემოქმედება, რაც მსგავსი ზოგადი სქემებიდან ამოვარდება ხოლმე, ნერვიულობის, ხშირად სულიერი აშლილობის მიზეზიც ხდება. ალბათ, აქედანვე ჩნდება ყველანაირი გაუგებრობა და დეპრესია. ერთ დღესაც, შესაძლოა, ჩვეულებრივი ღვეზელიდან ოცდაოთხი შაშვი ამოფრინდეს და ერთ-ერთმა მათგანმა ჩამოშვებული ცხვირები წაგვაცალოს. არადა, როგორ უნდა განვჭვრიტოთ ცოლ-ქმარმა წინასწარ, რომ ღვეზელში ოცდაოთხი შაშვი იქნება ჩაბუდებული? როგორ უნდა გამოვრიცხოთ ბასრი ნისკარტით ცხვირების წაცლის ალბათობა? ერთმანეთს ვერ მოვატყუებთ! ვერ ვიტყვით, რომ ცხოვრება უცხვირპიროდაც შეიძლება, თუკი დარჩენილ წლებს წინასწარ დავგეგმავთ და გადავამოწმებთ!..
    არა, არა, ახლა მეტი სიამოვნებაა საჭირო – იმაზე მეტი, ვიდრე ნამცხვრების წიგნი იწონის! როგორმე ზაფხულს თუ გადავურჩი – ამ მაისს, ამ ივნისს, ამ ივლისს და ცოლმაც სამუდამოდ არ მიმატოვა, ყველანაირ დეპრესიას იოლად დავამარცხებ. მეტ ყურადღებას მივაქცევ ჩემს საუკეთესო გმირს, რათა მხურვალე ვნებებმა გაუაროს. ვატყობ, ხელი ექავება, მაგრამ წერის ნება რომ დავრთო, მერე სხვებიც თავს გამოიდებენ და აქეთ შემომიტევენ. შეიძლება საწოლშიც შემოგვიწვნენ.
    არა, არა, ყველაფერი უნდა ვიღონო, რომ გმირები არ წერდნენ! მით უფრო – დროის ამ მონაკვეთში, როცა მოტყუებისა და დაგვიანების ალბათობა მატულობს. მით უფრო – მას შემდეგ, რაც გაფუჭებულ ჰაერღუმელთან ფურცლის ნახევზე მიჩხაპნილი რეცეპტის ფრაგმენტი აღმოვაჩინე – “ბადრიჯნით, პომიდვრით, ყაბაყით და სხვა მარტივი ინგრედიენტებით თქვენ ნამდვილი შედევრის შექმნა შეგიძლიათ…”
    თვალთ დამიბნელდა!
    როდის მერე დაიწყო ჩემმა ცოლმა შედევრებზე ფიქრი?! აქამდე მეგონა, რომ ის არ წერდა და რაც ყველაზე მთავარია – მასაც არ წერდნენ. ახლა კი, როგორც ირკვევა, ბევრი რამ ხდება ჩემს უკან ისეთი, ასტროლოგებს რომ არასოდეს დასიზმრებიათ.

    ივლისი

    თავს ჯერ კიდევ მოტყუებულად ვგრძნობ. ისიც არ ვიცი, რომელ გმირს შეეძლო, ჩემს ცოლთან რომანი გაება… რომელი რომანიდან გაბედეს?!.. ღალატი თითქმის ყველასგან მოსალოდნელია, რადგანაც ჩვენ მათ ხშირად მსგავსი მუხანათური თვისებებით ვაჯილდოვებთ ხოლმე, გაუგონარ სასიყვარულო სამკუთხედებში ვამწყვდევთ და გარშემო ინტრიგის ბადეებს ვაქსოვთ. სამაგიეროდ, ისინი გვაძლევენ არსებობის საშუალებას და მერე და მერე – უკვდავების უფლებასაც…
    მაინც რომელი რომანიდან?!..
    ღალატი მათი ცხოვრებაა, მაგრამ იქნებ პირიქით – ჩემი ცოლის მახეში გაება რომელიმე?! ერთი წუთით მის ადგილას რომ წარმოვიდგინო თავი – განა ვისურვებდი ქმარს, რომელიც ნამცხვრების წიგნზე მუშაობს და მრავალი საზოგადო ნაკლი აქვს, როცა აგერ, ხელის ერთ გაწვდენაზე, სხვადასხვა ღირსებით აღჭურვილი გმირები არსებობენ?! ცხენებს უბელოდ აგელვებენ და მიზანში ისვრიან, დედამიწის გარშემო მოგზაურობენ და ყველანაირი ხიფათიდან საღ-სალამათნი გამოდიან. მერე რა, რომ ზოგჯერ შიათ და ჩვენი სიტყვების ოკეანეში დაკარგულები ერთმანეთსაც ჭამენ, მათთან მაინც მარადისობის სასიამოვნო ბურუსია და მუდამ გვძლევს ცდუნება, ექსტრემალური დაშვება განვახორციელოთ მოყირჭებული ცხოვრებიდან არარსებულ რომანტიკაში.
    და თუ ჩვენ ვოცნებობთ მათ სამყაროში გადასახლებაზე, რატომ არ შეიძლება მათაც გაუჩნდეთ სურვილი, აქეთ გადმოვიდნენ და თანაც – პირდაპირ ჩვენი მოწყენილი ცოლების მკლავებში?!
    არაფერს ვიეჭვებდი, მაგრამ იმ საბედისწერო სტრიქონების წაკითხვიდან რამდენიმე დღეში სამზარეულოს მაგიდაზე კარტოფილი, ბადრიჯანი და ყაბაყი შევნიშნე.
    ესე იგი, სწორედ ახლა მეძლევა შანსი, ჩემი ძველი ოცნება განვახორციელო. სასწრაფოდ ყველა საინტერესო პერსონაჟი შინ უნდა მოვიწვიო, სადაც უფრო თამამად შევძლებ, სასიყვარულო ურთიერთობებში მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები მივიღო და დავქორწინდე!
    დავქორწინდე?!
    სწორედ ასე წერია ბედის დავთარში, სადაც ვარსკვლავები ჩემს თავზე კიაფობენ. მერე რა, რომ კარგა ხანია, დაქორწინებული ვარ?! განა რა დაშავდება, კიდევ ერთხელ რომ დავიდგა თავზე ნეფის გვირგვინი?! ეს საუკეთესო შურისძიება იქნებოდა ჩემს მეორე ნახევარზე – ცოლზე, რომელიც თურმე ჩემივე გმირებს ეარშიყება. თუკი მეც, მისი მეორე ნახევარი, ცალკე სამკუთხედს შევკრავ, სვე-ბედის წინაშეც თანასწორნი ვიქნებით – განახევრებული, მაგრამ განახლებული ბედნიერებით, მღელვარებით, მაგრამ სასიამოვნო საიდუმლოებებით…
    მაგრამ ვისთან?!.. გმირთან?.. რომელთან?.. ისინი ბევრნი არიან – ეს დიდი და პატარა დიასახლისები – ეს დედოფლები და კონკიები – ეს განრისხებულნი და განკიცხულნი. ეს შვლები.
    სამსახური ხომ არ შევიცვალო?
    ალბათ, ასე აჯობებს (თუკი ვინმე ახალ სამუშაოს შემომთავაზებს) – ყელში ამომივიდა ეს ნამცხვრები!

    აგვისტო

    რაკი ამ თვეებს გადავურჩი – ამ მაისს, ამ ივნისს, ამ ივლისს, ამიერიდან ვარსკვლავების ნდობა შეიძლება. ახლა უნდა შევეცადო, მოზღვავებული საქმეებიდან ერთი, ყველაზე მნიშვნელოვანი ამოვარჩიო და ბოლომდე მივიყვანო. წინასწარ ვეგუები იმას, რომ ვალსა და პროცენტებს დროულად არ დამიბრუნებენ. სამაგიეროდ, ჩემი სექსუალური მიმზიდველობა გაიზრდება და შესაბამისად, სასიყვარულო ურთიერთობებიც დრამატულობით იქნება გამსჭვალული.
    ალბათ, იმ გმირებსაც უნდა ვენდო, აღსარება რომ არასოდეს უთქვამთ. განსაკუთრებით – მათ, ვისაც სინანული ღრღნით, მაგრამ დუმილში იხარშებიან, როგორც კუპრში. ასე ჰგონიათ, ჯვარსაც რომ ეცვან, საშველი მაინც არ ექნებათ, სადღაც მაინც წაიბორძიკებენ და ყველაფერი თავიდან დასაწყები გაუხდებათ.
    იმ გმირებისგან განსხვავებით, რომლებთანაც ურთიერთობა არასოდეს გამჭირვებია, ესენი თითქოს რაღაცას ეძებენ, რაღაც ყოველთვის სტკივათ ისეთი, მათ არსებობას მოურჩენელ დაღს რომ ასვამს. მაინც ჯიუტად აგრძელებენ დუმილს, რომელშიც ამბოხისა და შეთქმულების საფრთხე იგრძნობა. ზოგჯერ მეშინია კიდეც მათი, მიუხედავად იმისა, რომ ზუსტად ვიცი, უმანკო ჩასახვით არ გაჩენილან – მე ვარ ის ერთადერთი, ვინც მათ გონებას ჭვარტლსა და ბურუსში ამყოფებს, ვინც მათ მარადისობის ლაჟვარდებში უშვებს და საგზლად სიტყვებს ატანს.
    მათ ეს არ იციან და არც ვავალდებულებ, იცოდნენ. წინასწარ ვეგუები იმას, რომ მათი დუმილი ოქროა, რომელიც მე არ მერგება. მითუმეტეს, როცა ზუსტად არ ვიცი – ოქროა თუ კუპრი, საიდანაც პროცენტებს არასოდეს ვისურვებდი.
    სამსახურის შეცვლამ გამომაცოცხლა. ჩემი ახალი უფროსი ფილოსოფიით დაინტერესებული ქალბატონი აღმოჩნდა. ახალი სამუშაო მოულოდნელად შემომთავაზა. თან არ იცის, რომ ვწერ. ან რატომ უნდა იცოდეს? ბედის წერა და სამსახური სულ სხვადასხვა საქმეა – ცა და მიწაა. კაქტუსი მონიტორის გამოსხივებას ბრმა ყვავივით ყლაპავს, მაგრამ აქ, სამსახურის კომპიუტერთან, სიტყვების შრიალი არ მესმის. ამიტომ ყოველთვის შინ ვწერ, ბეგონიასთან.
    სამსახურის შეცვლამ მაინც დადებითად იმოქმედა ჩემზე. სექსუალური მიმზიდველობა ისე გამეზარდა, შეშლილ სკვითელს დავემსგავსე. ასე მგონია, დაღლილი ვარ და რომანში მძინავს. იქ რომელიღაც კონკიას აუზთან სანდალი დარჩენია. მე მას ნოემბრის ბაღებში ვეძებ. თან ყვითელ ფოთლებზე სასიყვარულო ბარათებს ვწერ და ქარში ვფანტავ უმისამართოდ. მთის კალთაზე სასახლე მოჩანს, ტყეში კი – განდეგილ მამათა სავანე. აქ უამრავი გაზელია და ხელთათმანი, რომელიც აუცილებლად დამჭირდება, თუკი მართლა ვისურვებ, სასიყვარულო ურთიერთობებს მეტი დრამატულობა მივანიჭო.
    მაგრამ აჯობებს, გამოვფხიზლდე – აქ ვერ ვწერ. შესაძლოა, ეს ახალი სამსახურის მოზღვავებული საქმეების ბრალია, მაგრამ უფრო მეტად, ალბათ – იმ უცნაური შეგრძნების, როცა ზუსტად არ ვიცი, სად მძინავს – რომანში, თუ რომანს გარეთ.
    ესეც ჩემი სექსუალური მიმზიდველობა!
    როგორც ჩანს, მეც გმირი ვარ.

    სექტემბერი

    მესიზმრება, რომ მას ვესიზმრები. თუმცა, მის პირისპირ არსად ვდგავარ. ის მხოლოდ ჩემს მზერას გრძნობს და თანაც – ყველგან, სადაც კი შეიძლება ყოვლისმჭვრეტელი თვალი იგულისხმებოდეს – მოწმენდილ ცაზე, მოხნულ მიწაზე, ზღვის ზედაპირზე, ხის ფუღუროში, კარის ჭუჭრუტანაში, ოთახის ნათურაში, ყავის ჭიქაში, ლოცვანში, ფულის კუპიურაზე – ყველგან, სადაც მისი გულისხმა აღწევს.
    შეშფოთებულია.
    ბორგავს.
    ჩემი სიზმარიც იქვე გრძელდება, პარალელურად და ახალი აღმოჩენა მაბნევს – იქ, სადაც მოულოდნელად საკუთარი თავი დავლანდე, ზუსტი მეცნიერების კანონებით ვერ ვიმოქმედებ. იქ არსებული დაბრკოლებების გადალახვას სულ სხვა რამ სჭირდება. შესაძლოა – ასტროლოგია, რომლის შთაგონებითაც ის უკვე მიხვდა, რომ ამდენგან აბრიალებული თვალი მხოლოდ მისი სიზმარი არ არის.
    იღვიძებს. საწოლიდან დგება და ჩემს კალამს იღებს.
    ღმერთო, ის წერს! უფრო მეტიც – მწერს: “მოულოდნელად წარმოქმნილი დაბრკოლებების გამო, იძულებული გახდები, გადადო დაგეგმილი მოგზაურობა საზღვარგარეთ. სასიყვარულო ურთიერთობებშიც შეიძლება მეტოქე გამოგიჩნდეს. ნებისმიერ შემთხვევაში შენი დაუფარავი ხორციელი ვნებები პარტნიორის უკმაყოფილებას გამოიწვევს”.
    ჩემი ცოლი, მართლაც, კარგა ხანია, ვეღარ მცნობს. განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც შეშლილ სკვითელს დავემსგავსე. მისთვისაც გაუგებარია, სადა ვარ – რომანში, თუ მის გარეთ. ისიც არ იცის, როდის გამივლის ეს ცეცხლოვანი ვნებები.
    მერე და მერე ვხედავ, რომ თვალი, რომელიც მას მსჭვალავს, მარტო მისთვის აღარაა საშიში. მეც რაღაც დიადი მიპყრობს. ადრეც ვგრძნობდი და ახლა უკვე თვალნათლივ ვხედავ – ეს ის თვალია, რომელიც არასოდეს იხუჭება. ახლაც, როცა გარშემო ჩემი სიზმარია, მას მზე ამოჰყავს და ჩაჰყავს. ვძრწი. ღმერთო, ასე არ მინდოდა. მხოლოდ გმირის სიზმარში მოგზაურობა დავგეგმე და კალმით ხელში დავიძინე, რომ გზადაგზა შთაბეჭდილებები ჩამენიშნა. მინდოდა, გაცნობიერებულად გადამელახა ის საზღვრები, რასაც აქამდე ვაწესებდი.
    აქ კი შენა ხარ!
    თვალი თვალში მაქვს გაყრილი და ვძრწი.
    როგორც ჩანს, სული გამექცა, სიზმრიდან გავიდა და პირდაპირ შენს მზერას მოადგა. ვბორგავ. ვერ ვაზუსტებ, რა მწყურია – ეს მომთენთავი უსაზღვროება, თუ საკუთარ სიზმარში დაბრუნება.
    კიდევ კარგი, საზღვრები არსებობს.
    გმირი ჩემს სასთუმალთან მოდის და შუბლზე ხელს მადებს. ვძრწი. “რა გემართება, ღმერთო, რა გემართება?!” – ჩამესმის მისი მზრუნველი ხმა. საწოლთან კალამი აგდია. ის იღებს და ჩემი ბედის წერას აგრძელებს – “მოულოდნელად შექმნილი დაბრკოლებების გამო…”
    არა!!!
    გაბოროტებულმა გავიღვიძე.
    ახლა უკვე ისიც წერს!

    ოქტომბერი

    რამდენიმე დღის განმავლობაში არ მტოვებდა შეგრძნება, რომ ჩემს ცხოვრებაში ვიღაც გადმოვიდა. მიუხედავად იმისა, რომ ფიზიკურად არსად დამინახავს, ყველგან მის აქყოფნას ვგრძნობდი. ამ დაძაბულობას ვერაფერი მოვუხერხე. რაღაცნაირად იმ პერსონაჟებს დავემსგავსე, რომლებიც აღსარებაზე არასოდეს მოსულან. მივხვდი, რომ გადავკვეთე საზღვარი, რომლის იქითაც, წესით, ჩემი დუმილი იწყება. დუმილი კი ადამიანის მარტივი მდგომარეობა არ არის. ამისთვის ძველ დროში ბერები ბავშვობიდან ემზადებოდნენ და დუმილის აღთქმას მას შემდეგ დებდნენ, როცა თვით ღმერთი მისცემდათ ნიშანს. მე კი არც განსაკუთრებულად მოვმზადებულვარ და არც რაიმე ნიშანი მინახავს, თუ არ ჩავთვლით თვალს, რომელმაც ასე დამზაფრა.
    ოქტომბრის შუა რიცხვებამდე ვფიქრობდი, რა გზას დავდგომოდი. მერე ბედს შევურიგდი და იძულებული გავხდი, ძველ საქმეებს დავბრუნებოდი. ამოვისუნთქე. სამსახურში განსაკუთრებულს არაფერს ვაკეთებდი. მიზნად დავისახე, დამესრულებინა ყველა საქმე და საფუძველი ჩამეყარა ჩემი მომავალი პროფესიული წინსვლისათვის. ცაგარელმაც მაცნობა, რომ ამისთვის ხელსაყრელი პერიოდი მქონდა და მრავალი ახალი ჩანაფიქრის განხორციელებაში ვარსკვლავები დამეხმარებოდნენ. თუმცა, მაინც არ მტოვებდა შეგრძნება, რომ ჩემს გვერდით ვიღაც იდგა. ამ საკითხზე ერთხელ ფილოსოფიის მოყვარული ჩემი უფროსიც კი შევაწუხე. ვკითხე, ასეთი რამ თუ შეიძლება მოხდეს-მეთქი.
    სათვალის ზემოდან გადმომხედა.
    მგონი, ხვდება, რომ ინტელექტუალი ქალები მომწონს. შეკითხვა უპასუხოდ დატოვა, მაგიდაზე ფურცლები გადააადგილა, მერე ქვედა უჯრაში ჩაიხედა და თავი არც აუწევია, ისე ამოილაპარაკა, მოდი, ამაზე მოგვიანებით ვილაპარაკოთო.
    მერე შევეცადე, ცოტა რამ დამეწერა იმის შესახებ, რაც შედარებით მოგვიანებით აქ, აი, ამ ქალაქში უნდა მეთქვა, როცა ყველანი მზად იქნებოდნენ, მოესმინათ ჩემთვის. წარმოვიდგინე კიდეც, რომ ისინი თავდახრილები იდგნენ და სიტყვებსაც ისე გრძნობდნენ, როგორც მახვილს სხეულში. ყველანი: დაბალი კაცი სიგარეტის ნამწვით ხელში, ჩემი სენტიმენტალური მტერი, უფროსი ძმა აპოკალიფსურ ხარებთან ერთად, ზაზუნები ძველი სიზმრის იდუმალებით, პატარამკერდიანი გოგო პენუარის შრიალით, სევდით, მოხუცი მამა, მოხუცი მამა და ყველაზე უღალატო გმირები – მიცვალებულები, რომლებსაც ზურგზე მთელი საიქიო მოეგდოთ და ახლა ჩემს გარშემო შემოჯარულიყვნენ.
    სულ ეს იყო ჩემი ახალი ჩანაფიქრი – ჩუმი – მე უნდა მეწერა, სულერთია – ბეგონიასთან თუ მანდარინთან, ვარსკვლავების დახმარებით თუ მდინარის ნაპირზე კალმახივით გარიყულს, ლაყუჩახეულს.
    მაგრამ…
    რა დამემართა?
    რა დაემუქრა ჩემს პროფესიულ წინსვლას?
    სად არის ღმერთი, როდესაც მკვდრები ჩემს გვერდით დგანან?
    ?
    ღამეა.
    მთვარე არ არის გარეთ.
    ვარსკვლავებიც არ ანათებენ.
    მას, ვინც ასე მიყვარს, ძინავს. მე და ბეგონია მის სუნთქვას ვისმენთ და ვისრუტავთ, როგორც ჟანგბადს. მერე სისხლშია. ყველა კაპილარს დაივლის და გულამდე აღწევს. თითქოს ყველაფერს ის განსაზღვრავს – ამ სიტყვების და სასვენი ნიშნების ბედსაც, მაგრამ ალბათ, კიდევ არსებობს ვიღაც, ვინც, მაგალითად, ამ ჟანგბადს მაწვდის.
    და ვეღარ ვიგებ, სინამდვილეში ვინ წერს…

    ნოემბერი

    დიდი ხანია, მინდა, მოგწერო, მაგრამ აქამდე ვერ წარმომედგინა, რომ ეს შესაძლებელი იქნებოდა. თუკი ჩემი წერილი მოგივა, ჩათვალე, რომ ბარიერი საბოლოოდ გადავლახე. სათქმელი კი ბევრი არაფერი მაქვს. უბრალოდ, მინდა, დარწმუნდე – ამ სასწორების, თხის რქების, ვერძებისა და კუროების მიღმა მე მართლა ვარსებობ. ბედის ირონიაა, რომ დიდი ხნის განმავლობაში ეს თვითონაც არ მჯეროდა. მეგონა, მხოლოდ მცირე დეტალი ვიყავი იმ უსასრულო სამყაროსი, რომელსაც შენ ქმნი. სხვები აქ დღემდე ასე ფიქრობენ და თრთიან, თუკი გონებაში თავიანთი დამოუკიდებელი არსებობის შესახებ აზრი გაუელვებთ; თუკი შეამჩნევენ, რომ სინამდვილეში სამყარო ნებისმიერი ჩვენგანიდან იწყება და არა იმ წერტილებიდან, რომელსაც უხვად გვთავაზობ.
    წუხელ შენს სიტყვებს ვსწავლობდი – ჩემი ბედი რითაც განსაზღვრე. ახლა, როცა საკუთარი საიდუმლოებები მაქვს და ვიცი, აქედან როგორ გავაღწიო, ყველაფერი მეადვილება. ბევრი რამ მაინტერესებს ისეთი, რაც ამ სიტყვების უკან დგას. ჰოროსკოპების კითხვაც ვისწავლე და მჯერა, თუკი შორეულ ქვეყნებში ვიმოგზაურებ, კიდევ უფრო ბევრ სიახლეს შევიტყობ და შესაძლოა, საზღვარგარეთ სამსახურიც ვიპოვო. ვიცი, რომ წარმატება მელის კულინარიაში, შოუ-ბიზნესსა და პოლიტიკაში. ხოლო ხელოვნება, მუსიკა და გართობა არა მხოლოდ სიამოვნებას მომგვრის, არამედ კარგ შემოსავალსაც მომიტანს.
    ამ ყველაფერს, ნეტავ, რატომ გვიმალავდი?
    რატომ იყო ეს ჩვენგან დაფარული?
    უცნაურია ის სიყვარული, შენგან რომ მოდის – ბოლო წერტილამდე საკვირველი, განყენებული – თითქოს მარტოობას გაურბიხარ, მაგრამ სინამდვილეში მუდამ ჩვენსკენ ამისამართებ, თავიდან რომ მოიცილო. ჩვენ კი აქედან ვერ გამოვდივართ. არც კი ვფიქრობთ, კარი თუ არის, რომ გაიღოს და მერე ზღურბლზე გადმოვაბიჯოთ.
    გრძნობ, როგორ ვზივარ მთვარის პირისპირ?!
    თუმცა, მთვარე არ არის გარეთ. ფანჯრებში კი მიყოლებით ქრება სინათლე.
    გრძობ, როგორ ვფიქრობ ცისკენ მზირალი?!
    აქაც ღამეა – ის დრო, როცა მილიონობით წიგნი დაიხურა და ჩვენ ერთმანეთზე მიჯრით ვეწყობით. ვერ გავურბივართ ბედის მიერ მოძღვნილ სიჩუმეს, ფურცლებს შორის ამოლესილ უჰაერობას. არც არავინ დარდობს ამაზე, ვიდრე ოდესმე ჩვენს ფეხებთან ანგელოზი არ დაეცემა.
    შენამდე გზა მან მომასწავლა. მითხრა, რომ გასაღები ფიქრის ჯაჭვია, ანუ – ფიქრი, ბევრი ფიქრი და მტკიცე რწმენა, რომ სადღაც მაინც უთუოდ არის ბოლო წერტილი.
    და ახლა ვფიქრობ – სიყვარული თუ აღებს ამ კარს?
    თუ შემიძლია, გამოსვლა და იმ ჟანგბადის გაზიარება, შენ რომ გაბრუებს?… ან ჩემი სისხლი თუ გაჟივდება?…
    აქედან ვხედავ, როგორ ჩაგთვლიმა.
    ვხედავ გარშემო მიჯრით მძინარ ადამიანებს.
    მათ აღარ ესმით ღრუბლებს უკან დამალული მთვარის მუსიკა.
    არ დაიძინო!..

    რატომ აღარ წერ?!

    დეკემბერი

    ეს პერიოდი არასახარბიელოა ჩემი კარიერისა და კეთილდღეობისათვის, ამიტომ სასურველია, მინიმუმამდე დავიყვანო გარშემომყოფებთან შეხვედრები და რაიმე ინდივიდუალურ, შემოქმედებით საქმიანობას მივყო ხელი. მახსოვდეს – ჩემი იდეები უნდა დაღვინდეს, სანამ მათ სხვა ადამიანებს გავუზიარებ.* ღამით, როცა მძინავს, თავზე ქუდი უნდა მეხუროს. დაღვინების პროცესს სითბო სჭირდება, სითბო თუ არა, ზომიერი ტემპერატურა მაინც. სასურველია, ფანჯარაში მინა ჩავსვა, რადგან ცელოფანი დეკემბრის ქარს ვეღარ აკავებს. მახსოვდეს – დეკემბრის ქარი მარტის ქარივით კი არ ცერცეტობს, ჰოროსკოპის საპირისპიროდ ქრის და დიდი ჭკუაც აქვს. ხშირად საკვამურიდან ღუმელში ძვრება და ოთახში კვამლის თაიგულს აგდებს…
    სიყვარულს მიხსნის?!..
    ამ კითხვების მართვა უნდა ვისწავლო!.. საკუთარი კეთილდღეობაც კითხვა-პასუხს შორის ვიპოვო და სადღაც იქვე მოვიწყო ჩემი სახარბიელო კარიერა. მახსოვდეს – არ არსებობს შეკითხვა, რომელსაც პასუხი არ აქვს. ამას ჩემი უფროსიც ამბობს და მავალებს, გამუდმებით ვიფიქრო პასუხებზე. გარშემომყოფებიც დამიდასტურებენ, როგორი დიდი შეჯიბრი მაქვს მათთან, ვინც მხოლოდ კითხვებზე ფიქრობს. ამიტომ სასურველია, მათ ჩრდილში ვიდგე ფოთოლცვენის დასრულებამდე, ვიდრე ხეები ჩრდილებს ტკეპნიან. მერე პასუხებს პერიოდი შემომთავაზებს. პერიოდი იზრუნებს, ვიყო სულგრძელი, შევხვდე აქტიურ ადამიანებს, დღენიადაგ ჰალსტუხებით რომ ანათებენ.
    იქნებ აქ არ ვარ?..
    ყველა კითხვა სათანადოდ უნდა აღვნუსხო. მახსოვდეს – ეს ცდა არ უნდა გაცდეს ჩემს სამუშაო მაგიდას, უჯრებს. შინ სხვა საქმეა – წიგნები, ჩაი, ბეგონია, სარკმელი, ღამე – გულისყურით უნდა ვუსმინო მოზღვავებული სიტყვების შრიალს. ყველა სიტყვა ღმერთის სახლია, ზოგი – ქოხი, ზოგი – სასახლე, ზოგიც – მიწური, ხოლო მე, ძესა კაცისასა (მახსოვდეს) საკუთარი მიწურიც არ მაქვს. სამაგიეროდ, მაქვს სიტყვები, მოცემული და მათში ვცხოვრობ. ვცდილობ, ვაშენო ქალაქები – ხელი მივყო მეტად თავხედურ შემოქმედებით საქმიანობას.
    ვარქიტექტორობ?..
    ეს წელი ისე მიილია, თითქოს არც იყო (უკან მიხედვაც უნდა ვისწავლო). ვწერ: ჰორიზონტმა ვერ ჩაიბა მატარებელი და ჩაიარა. წარსული არ გვცნობს! მაგრამ ამაზე არაფერს ამბობს თვით პოეზია – ყველაზე ზუსტი მეცნიერება. ვწერ: ყოველი ქუჩის ბოლოს მომარჯვებული კვერთხებით დგანან პატრიარქები. ვწერ: ქარი სად ქრის, ჩემო არარსებულო დაო?..
    ვწერ: წერტილი
    ,
    ყველა წერტილი ასე მძიმეა.
    მე ვწერ?

    2006-08 წწ.

    * ტექსტში გამოყენებულია ფრაგმენტები მიხეილ ცაგარელის ყოველკვირეული ასტროლოგიური პროგნოზებიდან თხის რქებისათვის 2006 წლის დეკემბრიდან 2007 წლის ნოემბრის ჩათვლით.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • პოეზია

    დალილა ბედიანიძე – ლექსები

    გასაღები

    დამეკარგა ლექსის გასაღები
    და ლექსს, როგორც აუღებელ ციხე-სიმაგრეს,
    ირგვლივ ვურბენ და ამაოდ ვცდილობ,
    შესასვლელი მოვუნახო.
    გონებას ნისლის ბოქლომი ადევს,
    ჩაკეტილია და წყვდიადში გამოხვეული.
    დამეკარგა ლექსის გასაღები.
    სიტყვები აღარ ჰგვანან ჯარისკაცებს,
    რომლებიც სიცოცხლისთვის იბრძვიან და
    ბრძოლის ველზე – დაწერილ ფურცელზე
    ყიჟინით გადარბიან.
    სული ამევსო მკვდარი სიტყვებით
    და დაემგვანა საძმო სასაფლაოს.
    დამეკარგა ლექსის გასაღები.
    ვეღარ შევდივარ ლექსში, როგორც
    აუღებელ ციხე-სიმაგრეში.
    განელდა ლექსის კოცონი და ისე შემცივდა,
    თითქოს არასდროს არ მენახოს ცეცხლი, ანდა – მზე.
    ვეღარ შევდივარ ლექსში, როგორც შინ
    და ვჩურჩულებ: “სეზამ, გაიღე!”

    ალვის ხე

    მე ვერ გავხდი ოჯახის დედაბოძი,
    მე ვარ ალვის ხე,
    რომელმაც ჭერი აანგრია და მიისწრაფვის ზეცისაკენ
    შეუზღუდავი თავისუფლებით.
    ფესვები მიდგას წინაპართა საფლავებში,
    კენწეროთი კი მზის გაღმა ვაღწევ
    და ჩემი ტანი სავსეა მზით და
    მდუღარე სისხლით.
    მე ვიდგები ცისა და მიწის შემაერთავად,
    სანამ არ მოვა შურიანი და ბოროტი ვინმე
    და არ დამჩეხავს ცულით
    შეშად გადასაქცევად,
    რომ გაათბოს ცოლი და შვილი.
    მას არაფერი გაეგება ციურ ამბების
    და მისი ჭერი დაბალია და
    სახურავზე მზე არ ჯდება,
    რადგან ეშინია, რომ ავმა კაცმა არ დაიჭიროს
    და არ მოკლას, როგორც ფასკუნჯი
    მშიერ ოჯახის გამოსაკვებად.
    მე ვერ გავხდი ოჯახის დედაბოძი,
    მე ვარ ალვის ხე ქალად ქცეული
    და თუ მომჭრიან, ოქროს შიბი წავა ცისაკენ
    და ღმერთი იტყვის “მომიკლეს შვილი”.

    ჩემი ქარი

    ჩემია ჩუმი ქარი,
    ჩემს გულში რომ იბადება
    და უსიტყვო სიმღერად გადმოხეთქავს,
    ამათრთოლებს, როგორც ნორჩ ფოთოლს,
    რომელსაც წინ მთელი გაზაფხული, ზაფხული და შემოდგომა აქვს.
    ჩემშია ჩუმი ზღვა, ჩემს გულში რომ იბადება,
    რომელიც ცრემლებად გადმოხეთქავს ჩემგან
    და მე შევცურავ სიმღარაში, როგორც ზღვაში
    და ზღვის მიღმა მელოდება უდაბური ნაპირი უდაბნოსი,
    სადაც ქვიშის ნამცეცები გაქვავებული ცრემლებივით ყრია.
    ჩემშია ჩუმი მზე,
    ჩემს გულში რომ იბადება
    და ჩემგან გადმოხეთქავს ყოველ დილით,
    ხან ღრუბლებს გაღმა და ხან გამოღმა
    და ღამ-ღამობით ჩემში იბუდებს,
    ჩემში იძინებს, რომ დილაობით ახალი ძალით
    მოაწყდეს თვალებს.
    ჩემშია ჩემი ჩუმი ქარი,
    ჩემი უსიტყვო სიმღერა და
    მენდელსონის მელოდიებს აღვიძებს ჩემში,
    როგორც ბავშვობას, მუსიკის სკოლას, ტოლებთან თამაშს,
    როგორც ცხოვრების რეპეტიციას…
    და ვლაპარაკობ ქარის ენაზე,
    რომ მუნჯ ქალაქში არ დავიკარგო
    და არ დავმუნჯდე.

    შაკიკი

    როცა შაკიკის ჟანგისფერი საცეცები
    თავზე დიადემასავით შემომეხვევიან
    და ბროწეულის ყვავილებივით გაიშლებიან,
    მე ვიხედები სარკეში –
    მინდა, დავინახო ჩემი ტკივილი,
    ხელით შევეხო და მოვიგლიჯო.
    შაკიკის ფესვები ჩემი ტვინით და სისხლით საზრდოობენ
    და ჩემი თვალებიდან ტკივილი მოჟონავს,
    როგორც გაბზარული ფუჟერებიდან – შამპანური.
    მე ვარ მთვრალი, მთვრალი ტკივილით.
    ზოგჯერ შაკიკი დამასვენებს და აღარ მიტევს.
    შეტევასა და შეტევას შორის გონს მოვეგები,
    თვალში გამოვიხედავ
    და ბუტბუტით ვკითხულობ ლექსებს – შელოცვებს,
    რომელთაც ჩემი რწმენით უნდა მიშველონ.
    მშველიან კიდევაც.
    შაკიკს შელოცვისა ეშინია და წყნარდება,
    მაგრამ როგორც კი გავჩუმდები,
    ახალი ძალით შემომიტევს და თვალს მიბნელებს.
    შაკიკის ჟანგისფერი საცეცები მეხვევიან მტკივან თავზე
    და ჟანგისფერი მეჩვენება მთელი სამყარო.
    თუ მიშველის, ლექსი მიშველის – ლექსად შელოცვა,
    რომელიც შაკიკთან ერთად გადმომეცა მემკვიდრეობით.

    © „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“

  • ახალი წიგნები

    ახალი წიგნები – 2003 – იანვარი

    ფარიდ ზაქარია, “თავისუფლების მომავალი”
    (შეზღუდული დემოკრატია შინ და გარეთ)
    The Future Of Freedom
    Illiberal Democracy at Home and AbroadBy Fareed Zakaria New York: W. W. Norton & Company, 286 გვ.

    ფრანგმა მოაზროვნემ ალექსის დე ტოკვილმა 1835 წელს გამოქვეყნებულ თხზულებაში “დემოკრატია ამერიკაში” განაცხადა: ჩვენში მიდის დიდი დემოკრატიული რევოლუცია, გადაულახავი რევოლუცია, რომელიც, მიუხედავად დიდი დაბრკოლებებისა, საუკუნეების მანძილზე წინა პლანზე იყო წამოწეული და კვლავ წინა პლანზეა”… როცა ტოკვილი აშშ-ს ეწვია და ამ ქვეყანაში მიმდინარე დემოკრატიულ პროცესებს უფრო დეტალურად გაეცნო, დაასკვნა, რომ დემოკრატიამ ნამდვილად იმუშავა.
    ისიც უნდა ითქვას, რომ ტოკვილს ობიექტურობის გრნობა არასოდეს ღალატობდა; მას არასოდეს მოუხუჭავს თვალი ამერიკული დემოკრატიის დეფექტებსა და პოტენციურ საფრთხეზე: დაუფარავად ამხელდა პოლიტიკური პარტიების ნაკლოვანებებს, არ იყო კმაყოფილი პრესის მუშაობით, რომელიც ხშირად ბინძურ საქმეებში იქექებოდა, არ მალავდა იმ ფაქტს, რომ არჩევნების დროს შეიმჩნეოდა ელექტორატის გადაბირების ცდები და ა.შ. ტოკვილის დაკვირვების თანახმად, “უმრავლესობის ტირანიის” საფრთხის თავიდან ასარიდებლად თავდაუზოგავად მუშაობდნენ ის ინსტიტუტები, რომლებიც ინდივიდუალური თავისუფლების შენარჩუნებისკენ მიისწრაფვოდნენ.
    მერე ტოკვილს ასეთი შეკითხვა დაებადა – შეიძლებოდა თუ არა, თავდაცვის ასეთი მექანიზმები ევროპაშიც გაჩენილიყო. ფრანგი მოაზროვნის პესიმიზმი 1856 წელს გამოქვეყნებულ ნაშრომში აისახა – “ძველი რეჟიმი და რევოლუცია”. საფრანგეთში შეუძლებელია დემოკრატიის არსებობა თავისუფლებისადმი არატოლერანტული მიდგომის, თავისუფლების დათრგუნვის გარეშე. საფრანგეთის დემოკრატიის პირობებში ბიუროკრატიამ და თანასწორობამ, შეიძლება ითქვას, ფეხქვეშ გაიგდო თავისუფლება. შედეგი ახალი ბონაპარტული დესპოტიზმი იყო.
    ახალ წიგნს, რომლის სახელია “თავისუფლების მომავალი” და რომლის ავტორია ფარიდ ზაქარია, ტოკვილის ნააზრევის მოდერნიზაცია შეიძლება ვუწოდოთ. პირველივე ეპითეტი, რომელიც ამ წიგნის დასახასიათებლად შეიძლება გამოვიყენოთ, არის “გაბედული”: მართლაც ძალიან დიდი გაბედულება და სითამამეა საჭირო დღევანდელ პირობებში იმის სათქმელად, რომ ზედმეტი დემოკრატია საფრთხეს უქმნის თავისუფლებას. სწორედ ეს განაცხადი, გნებავთ ავტორისეული დასკვნა, არის ის ცენტრალური ღერძი, რომლის გარშემოც ტრიალებს მთელი თხზულება.
    ავტორის მიერ წარმოდგენილი თეზისი ძალიან არამოდურია და ბევრმა შესაძლოა არასწორადაც გაიგოს. ე.ი. მისტერ ზაქარია, თქვენ ამბობთ, რომ ამერიკა უფრო ნაკლები დოზით უნდა იყოს დემოკრატიული? ეს თქვენი მხრიდან ერთგვარად ფაშისტური განაცხადი ხომ არაა? – მიაყარეს შეკითხვები…
    “თავისუფლების მომავალი” ამავდროულად საკმაოდ პრეტენზიული თხზულებაა. ზაქარია ცდილობს ტოკვილის კრიტიკა არა მარტო თანამედროვე ამერიკის, არამედ მთელი მსოფლიოს წინააღმდეგ მიმართოს.
    წარმოშობით ინდოელი ფარიდ ზაქარია Newsweek International-ის რედაქტორია. წარმოდგენილი ნაშრომი იმ სტატიის გაგრძელება გახლავთ, ჟურნალისტმა 1997 წელს რომ დაწერა და რომელსაც “შეზღუდული დემოკრატიის აღზევება” (The Rise of Illiberal Democracy) ერქვა. ძირითად არგუმენტად ავტორი იყენებდა დემოკრატიის 80-90-იანი წლების პერიოდის მიმოხილვას, როცა მსოფლიოს მოედო დემოკრატიის ახალი ტალღა, რომელსაც ჩრდილოვანი მხარეები ჰქონდა. ახალი დემოკრატიული სახელმწიფოებმა – ელცინისა და პუტინის რუსეთმა, ხავესის ვენესუელამ სწორხაზოვნად გაუკეთეს იგნორირება თავიანთი ძალაუფლების კონსტიტუციურ საზღვრებს, მოქალაქეებს კი ძირითადი უფლებები ჩამოართვეს; მარტო არჩევნების ჩატარება კი თავისუფლებას არ ნიშნავს.
    იგივე ხაზია გატარებული ზაქარიას ახალ ნაშრომშიც. აქ ვხვდებით ისტორიულ ექსკურსებსაც და დისკუსიებსაც, მაგალითად, რატომ იყო ინგლისში უფრო მეტი კეთილდღეობა არისტოკრატიული ინსტიტუტების დროს და ა.შ.
    საინტერესოა მწერლის მოსაზრება დემოკრატიისა და ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობის ურთიერთდამოკიდებულების შესახებაც. დემოკრატიული ინსტიტუტები წარმატებით მხოლოდ იმ ქვეყნებში მუშაობს, რომელთა შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე 6000 $-ზე მეტია. ღარიბმა ქვეყნებმა, რომლებიც დემოკრატიზაციის გზას დაადგნენ, ცხოვრება ან დიქტატურით დაასრულეს, ან უკიდურესი გაჭირვებით. შემთხვევითი არაა, რომ ლათინური ამერიკისა და აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნებს – ჩილეს, სამხრეთ კორეასა და ტაივანს, რომლებიც კონსოლიდირებულ დემოკრატიულ სახელმწიფოებად ითვლებოდნენ, კარგა ხნის მანძილზე სამხედრო ხუნტა მართავდა.
    მორალი მარტივია, – დაასკვნის ავტორი – ჯერ გამდიდრდი (შექმენი საშუალო ფენა), სამოქალაქო საზოგადოება და კანონმდებლობა, და მერე იზრუნე დემოკრატიზაციისათვის. და კიდევ, მემორანდუმი არაბულ სამყაროს: ბუნებრივი რესურსებიდან შემოსული გადასახადებით გამდიდრება არ ითვლება.

    ჯონ ლეგეტი, “გაბედული ახალგაზრდა კაცი”
    (უილიამ საროიანის ბიოგრაფია)
    A Daring Young Man
    A Biography of William SaroyanBy John Leggett.New York: Alfred A. Knopf., 462 გვ.

    უილიამ საროიანს ჰემინგუეის “სიკვდილი შუადღისას” რომ წაუკითხავს, ირონიული რეპლიკა წამოუსვრია. ეს თურმე ძალიან სწყენია ჰემინგუეის და საროიანისთვის შეუთვლია, რომ ნათქვამი ოდესმე უკან დაუბრუნდებოდა. ჰემინგუეიმ საროიანს უწინასწარმეტყველა კიდეც: “შენნაირები ბევრი გვინახავს. მოდიან და მიდიან. კარგებიც. უფრო უკეთესებიც, ვიდრე თქვენ ბრძანდებით, მისტერ საროიან. ბევრი გვინახავს შორს წასული, მაგრამ უკან აღარავინ მობრუნებულა და არც არავის მოუკითხავს, სად წავიდნენო. მათ ადვილად ივიწყებენ, მისტერ საროიან”.
    საროიანის მსუბუქი დაცინვა მის ექსტრაორდინალურ დებიუტში გამოკრთა, მოთხრობების კრებულში – The Daring Young Man on the Flying Trapeze. 1934 წლის ტრიუმფს მოჰყვა წარმატებები: 1939-1943 წლებში საროიანმა დაიპყრო ბროდვეი, ჰოლივუდი და წიგნის მაღაზიები.
    1939 წელს მისი “ჩემი გული მთებს ეკუთვნის” (My Heart’s in the Highlands) და “შენი ცხოვრების დრო” (The Time of Your Life) გახდა პულიტცერისა და თეატრალური კრიტიკოსების წრის პრემიების ლაურეატი. 1943 წელს მისმა სცენარმა, რომელიც დაწერა ფილმისთვის “ადამიანური კომედია”, “ოსკარი” მოიპოვა.
    მაგრამ სულ ეს იყო. ამის შემდეგ საროიანი კიდევ 38 წელი წერდა, მილიონობით გვერდი დაწერა, მაგრამ სულ უფრო და უფრო უძნელდებოდა ყურადღების ცენტრში მოხვედრა. თითქოს ახდა ჰემინგუეის წინასწარმეტყველება – საროიანი მიივიწყეს. 1975 წელს მან თავის მეგობარს უთხრა: “დავმარცხდი. ჩემი შვილები წამოიზარდნენ და წავიდნენ, მათ მე არ ვუყვარვარ. არც სიმდიდრე მაქვს, არც სახელი. არანაირი მიზეზი არ მაქვს იმისათვის, რომ ბედნიერი ვიყო”.
    რომანი, რომელიც საროანის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე მოგვითხრობს, სწორედ ამ ხაზს ავითარებს. თვითკმაყოფილი საროიანი სიკვდილამდე ბევრად ადრე მიივიწყეს. საქმე იმაშია, რომ მწერლური დრამა არცთუ ურიგო თემაა კარგი რომანის გამოსაცხობად, მაგრამ, როგორც კრიტიკოსები აღნიშნავენ, მწერალმა ჯონ ლეგეტმა საინტერესო ისტორიის შექმნა ვერ მოახერხა; აქვე ისიც ითქვა, რომ საროიანის ცხოვრება ნამდვილად არ შეეფერება იმ მელოდრამატულ ყალიბს, რომელიც ლეგეტმა თავის დროზე მწერლების – როს ლოკრიჯისა და ტომ ჰეგენის ცხოვრების აღწერის დროს გამოიყენა რომანში “როსი და ტომი: ორი ამერიკული ტრაგედია”, და დიდი წარმატებაც მოიპოვა.
    მართალია, საროიანს ის თავდაპირველი დიდება არ დაბრუნებია, მაგრამ მწერალი არ გამქრალა სამწერლობო ასპარეზიდან.
    თუ საროიანის ადრეული ბიოგრაფები, მაგალითად: ლორენს ლი და ბერი გიფორდი, ცდილობენ გააღმერთონ მისი ნაწერები და საროიანის ცხოვრებაც იდუმალებით მოსილად აქციონ, ლეგეტი საპირისპიროს ცდილობს, ისწრაფვის ჩასწვდეს მის პიროვნებას და წუთიერი ემოციები ასახოს. ხშირად ავტორი საროიანის პირითაც ლაპარაკობს. მტკიცებით კი ლეგეტს იმის დამტკიცება უნდა, რომ საროიანი დიდი მწერლის ცხოვრებით ცხოვრობდა, არადა სინამდვილეში სულაც არ ყოფილა დიდი მწერალი. ის მუდამ ცნობილი ადამიანების წრეში ტრიალებდა, მაგრამ ამ წრეში ტრიალი ჯერ კიდევ არ ნიშნავს ყველაფერს. ლეგეტი აგვიწერს იმ ადამიანის ისტორიას, რომელიც მუდმივად საკუთარ თავზე და თვითდამკვიდრებაზე ფიქრობდა.
    ისე მკითხველი ადვილად მიხვდება, რომ ლეგეტი საროიანის მიმართ მაიცდამაინც სიმპათიით არაა განწყობილი.

    ტ.ს. ბოილი, “დაცემული ქალაქი”
    Drop City By T. Coraghessan BoyleNew York: Viking, 444 გვ.

    ამ რომანს 70-იანი წლების კალიფორნიაში გადავყავართ, 60-კაციანი ჯგუფი ისე ცხოვრობს, როგორც მათ მოესურვებათ – მათ არ ჰყავთ მრჩეველები, ისინი თვითონვე ქმნიან და თვითონვე მისდევენ ცხოვრების კანონებს. ეს ადამიანები რეალობაზე გულაცრუებულნი არიან და ალტერნატიულ რეალობაში ეძიებენ ხსნას; უსმენენ ჰენდრიქსს, ქანთრი ჯოსა და “ფიშს”, იკვებებიან ვეგეტერიანელებივით, აღიარებენ თავისუფალ სიყვარულს, ჰყავთ ძაღლი, სახელად ფროდო და აქვთ უამრავი ჰალუცინოგენი. კიდევ რა უნდა უნდოდეს ახალგაზრდას? – პილიგრიმები ცდილობენ დაიჯერონ, რომ ეს არის ცხოვრება – სიყვარული, მედიტაცია, რწმენა უბრალოებისა, უპრეტენზიობა. ეს სხვა არაფერია, თუ არა ჰიპური ნირვანა.
    თუმცა სიმშვიდე აქაც არაა. არის ჩხუბი, მუშტი-კრივი. ქალაქის შერიფი უკმაყოფილოა, მას უნდა გააცამტვეროს თავშეყრის ეს ადგილი, რომელიც მავნე გავლენას ახდენს და განსაკუთრებით ვნებს ახალგაზრდების ჯანმრთელობას – ბავშვები LSD-გარეულ ფორთოხლის წვენს ეწაფებიან… მაგრამ ძირითადი მიზეზი, რისთვისაც ეს პილიგრიმები ყველაზე მეტად იდევნებიან, თავისუფალი სიყვარულია. ერთი ქალი ამ ცნებას ასეთ პერიფრაზს უკეთებს: “თავისუფალი სიყვარული – ეს იგივეა, გამოიგონო ელამი, გაქუცული და მუწუკებიანი კატა.”
    მართალია, ბოილის ნაწერები ყოველთვის გამოირჩეოდა წერის დახვეწილი მანერითა და თავისუფალი მხატვრული თხრობით, ეს თხზულება მაინც განსაკუთრებულია, გაოცებას იწვევს ის სული, რომელიც მწერალმა ნაწარმოებს შთაბერა. ეს მწერლის ყველაზე შთამბეჭდავი და ემოციურად დატვირთული რომანია “სამყაროს დასასრულის” (World’s End) შემდეგ, რომელიც 1987 წელს გამოქვეყნდა.
    კალიფორნიის ნეტარი ცხოვრება ორი პერსონაჟის ისტორიის ფონზე ვითარდება. ეს გმირები სტარი და მარკოა. ორი ახალგაზრდა გოგონა – სტარი და პანი კალიფორნიაში ჩადის. პანის გადამკიდე გზაში სტარს უსიამოვნებაც შეემთხვევა… კალიფორნიაში ჩასულს ერთი სურვილიღა ამოძრავებს – ვინმე ბიჭი გამოიჭიროს, ნორმალური ბიჭი, კრეტინი რომ არ იქნება. ასე ხვდება მარკოს.
    და მათი ურთიერთობაც იწყება.
    კალიფორნიული ცხოვრების პარალელურად დაახლოებით 70 გვერდზე მოქმედება ჩრდილოეთით – ალასკაზეც მიმდინარეობს. ალასკაზე მთავარი პერსონაჟები სესი და პამელა არიან. მოვა დრო და კალიფორნიისა და ალასკის სამყარო ერთიანდება, როცა დიდი ბულდოზერები ჰიპების ბანაკის აღებას მოინდომებენ. მაშინ დაცემული ქალაქის გურუ ნორმი ცდილობს ჩრდილოეთისკენ აიღოს გეზი, იმ ადგილისკენ, რომელიც მისმა ბიძამ მიატოვა. “რევოლუციას დავიწყებთ, – ამბობს ერთი გმირი – ყვავილები იბატონებენ ტუნდრაზე…”
    კალიფორნიის მცხოვრებლები ვერ ხვდებიან, რა საერთო უნდა ჰქონდეს ალასკის მკვიდრთა ცხოვრებას და LSD-ს ყლაპვას. “ეს ჰიპური ცხოვრებაა, სხვა არაფერი,” – ასე აფასებს სტარი საკუთარ ყოფას და ამ სიტყვების თქმისთანავე ხვდება, რომ ეს პათეტიკაა. დაცემული ქალაქის ნამდვილი არსი კი ყველაზე კარგად სწორედ ალასკის მცხოვრებლებს – პამელასა და სესის ესმით. ალასკაზე ბევრად უფრო მეტი იდუმალებაა.
    “დაცემული ქალაქი” რომანია, რომელიც ამერიკულ ოცნებას გვიხატავს – როგორია ეს ამერიკული ოცნება, თავად მკითხველმა უნდა განსაჯოს.
    და კიდევ ერთი, სესის პერსონაჟს ორი პროტოტიპი ჰყავს: სტივ მაკუინი და ჯეკ ლონდონი.

    ჯორჯ მარტინი, “ფირის დატრიალება: ილუსტრირებული მემუარი”
    Playback: An Illustrated Memoirby George MartinGenesis Publications, 327 გვ.

    ჯორჯ მარტინი – მათთვის, ვინც 60-იანი წლების თანამედროვე მუსიკის ისტორიას იცნობს, ეს სახელი კარგადაა ცნობილი. “ბითლზის” ხმის პროდუსერის
    გენიის კვალი ეტყობა ლივერპულელი ჯგუფის 186-ვე სიმღერას, რომელიც “ბითლზმა” ჯგუფმა Emi-სთვის ჩაწერა, მათ შორის ლეგენდარულ Love Me Do-ს. მარტინის ტალანტმა დიდწილად განსაზღვრა “ბითლზის” ტალანტი; სხვათა შორის, დაუსვამთ კიდეც შეკითხვა, იქნებოდა თუ არა “ბითლზი” ესოდენ პოპულარული მარტინის გარეშე, რომლის პიროვნებაც ერთგვარად ოთხეულის ჩრდილში მოექცა (თუმცა შესაძლოა თავად სულაც არ უნდოდა ვინმეს ჩრდილში მოქცეულიყო).
    აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ კითხვა – იარსებებდა თუ არა საერთოდ “ბითლზი” ჯორჯ მარტინის გარეშე? – პირიქითაც შეიძლება დაისვას. იარსებებდა თუ არა სერ ჯორჯ მარტინის ფიგურა ლივერპულელი ოთხეულის ტალანტის გარეშე? ასეა თუ ისე, დღეს უკვე ორივე ფენომენი არსებობს: მარტინის და “ბითლზის”, ორივე ფენომენი ძალიან საინტერესოა და მით უფრო საინტერესოა ახალი წიგნი, სადაც ჯორჯ მარტინი “ბითლზის” შესახებ მოგვითხრობს.
    არავის სჭირდება იმის მტკიცება, რომ “ბითლზი” გენიალური მოვლენა იყო, იმაზე საუბარიც უკვე მოსაწყენი გახდა, თუ რა წვლილი შეიტანეს ლენონმა, მაკარტნიმ, ჰარისონმა და სტარმა 60-იანელთა მუსიკაში, და რა გავლენა მოახდინა მათმა შემოქმედებამ შემდგომ თაობებზე.
    ჯორჯ მარტინის მიერ შემოთავაზებული ამბის დიდი ნაწილი უკვე მოთხრობილია სხვათა მიერ, საკმარისია ორი შრომის დასახელებაც: მარკ ლუისონის “ბითლზის სრული ქრონიკა” და იან მაკდონალდსის “რევოლუცია გონებაში”. ასევე არსებობს ეპშტეინის, მაკარტნის, ჰარისონის ბიოგრაფები… და მიუხედავად ამისა, “ილუსტრირებული მემუარი” სიურპრიზებითაა სავსე. მარტინის და “ბითლზის” თავგადასავალი, დასასვენებლად წასვლა ლენონებთან ერთად (ჯონს იუმორის განსაკუთრებული გრძნობა ჰქონდა), რომელიც ანეკდოტების ფორმით არის მოყოლილი და ა.შ.
    აშკარაა, რომ ახალი წიგნი “ბითლზის” ფანებისთვის არის გათვლილი. შესაძლოა ფანებმა ბევრ შეკითხვაზე ვერც კი იპოვონ პასუხი, მაგრამ მემუარი აუცილებლად მოეწონებათ. უნდა ითქვას ისიც, რომ მკითხველს, რომელიც პოპულარულ ადამიანთა ცხოვრებაში სიბინძურესა და ინტრიგანულ დეტალებს ეძიებს, ამ შემთხვევაში არ გაუმართლა. მოგონებები კორექტულად, სიყვარულითაა დაწერილი. აქ არ არის არც მტრობა, არც გულდაწყვეტა. ყველაზე მეტად ავტორს ლენონის “ღალატი” აწუხებს, “ბითლზის” დაშლის შემდეგ მან Let It Be სხვა პროდუსერს წაუღო. ეს კონკურენტი ფილ სპექტორი იყო.

    დონ დელილო, “კოსმოპოლისი”
    Cosmopolis By Don DeLilloNew York: Scribner, 209 გვ.

    დონ დელილოს პირველი რომანი “ამერიკანა” თავის დროზე დიდი პოპულარობით სარგებლობდა. “კოსმოპოლისი” მისი მე-13 რომანია.
    კრიტიკოსებმა კარგა ხანია შეამჩნიეს ერთი გარემოება: ამერიკელმა მწერალმა დონ დელილომ თავისი შემოქმედების ფოკუსი დააპატარავა და ფოკუსად პოსტმოდერნისტული ორნამენტი აირჩია. მის ახალ არჩევანს ის ფაქტიც ადასტურებს, რომ ახალი რომანი “კოსმოპოლისი” პოლ ოსტერს ეძღვნება. დელილოს მიზანი კულტურული თეორიისა და თხრობის ოსტატური შერწყმაა.
    მკითხველი ნიუ-იორკში მოხვდება, მულტიმილიარდერის, უძრავი ქონების მენეჯერის, ერიკ პაკერის კომპანიაში; ერიკი ქალაქის ქუჩებში დასეირნობს, თან ახლავს ახალმოყვანილი ცოლი – ევროპელი არისტოკრატი. პაკერის კომპანია სიმბოლურად გლობალურ ბაზარს ასახავს – ყველგან ტრიალებს ფული, ლაპარაკობენ ფულისადმი ლტოლვაზე, ფულის არითმეტიკის მუსიკაზე. ეს არის მონოლოგი დიალოგის ნიღბით: საკუთარ თავთან საუბარი, როდესაც ტკბები საკუთარი ბრძნული აფორიზმებით. “ცხოვრება ძალიან თანამედროვე გახდა”, “გაფლანგული ნიჭი უფრო ვნებისაღმძვრელია” და სხვ.
    პერსონაჟების აღწერისას ავტორი ზოგჯერ საკუთარი ფუნჯის მსხვერპლი ხდება და იმ სენით სნეულდება, რითიც მისი პერსონაჟები არიან დასნეულებულნი. მწერალი ისეთივე კმაყოფილია მათი შექმნით, როგორც ისინი საკუთარი თავით.
    რა არის აღწერილი “კოსმოპოლისში”? – მანჰეტენის ცხოვრება, ცნობილი რეპერის დაკრძალვა, გამოსვლები ანტიგლობალიზაციური ლოზუნგებით…
    ახალი რომანის თემა წმინდა წყლის ამერიკულია – ფული, რომანის მთავარი მოქმედი პირიც ფულია. მთელი სამყარო სავალუტო წრებრუნვად იქცევა.
    კაპიტალისტური ქამელეონისებრი უკომპრომისობა რომანში ასეთი ციტატითაა გადმოცემული – “მარკეტის კულტურა ტოტალურია.” დელილოს მთელი მორალი კი ერთი პერსონაჟის სიტყვებით შეიძლება ჩამოყალიბდეს: “ფულმა გეზი შეიცვალა. სიმდიდრე გახდა სიმდიდრე სიმდიდრის გულისთვის… ფულმა დაკარგა თავისი შინაარსი, ისევე როგორც დაემართა ერთ დროს მხატვრობას. ფული თავის თავს ელაპარაკება.” აი, ასეთია ზეკაპიტალიზმის ეპოქა.
    ანტიგლობალისტების ლოზუნგი მარქსისა და ენგელსის ლოზუნგის პერიფრაზს იყენებს: “აჩრდილი დადის მსოფლიოში. აჩრდილი კაპიტალიზმისა” – ანტიგლობალისტები ვარაუდობენ, რომ გლობალური კაპიტალიზმი ახლა რევოლუციური მოძრაობაა; მისი მიზანია ისტორიის წაშლა და ადამიანის შრომის იზოლირება. ამ აზრს თავად ავტორიც იზიარებს.
    რაზეა ეს რომანი? – ეს არის სერიოზული და ამავდროულად აბსურდული რომანი კაპიტალიზმზე, სააგენტოების საქმიანობაზე, მომავალზე, სიმბოლურ და ნამდვილ ძალადობაზე, სექსზე, სიკვდილზე…
    მკითხველი კვალზე მიჰყვება პაკერს, რომელიც მომავლით ტკბება და საერთოდ აღარ ახსოვს აწმყო.

    მარგარეტ ეტვუდი, “ორიქსი და კრეიკი”
    Oryx And Crake By Margaret AtwoodDoubleday, 376 გვ.

    მარგარეტ ეტვუდის ბოლო რომანი კომიკურიც არის და თავზარდამცემიც. “ორიქსი და კრეიკი” სწორედ იმ თემატიკას ეხმიანება, დღესდღეობით რომ ძალიან აქტუალურია: თანამედროვე ყოფის, გლობალიზაციის ეპოქის კოშმარი – ეკოლოგიური პრობლემები, დათბობა, მწერების მომრავლება, ქალაქების ჩაძირვა ოკეანეში, ეს არის მკაცრი პორტრეტი ჩვენს მიერ არჩეული ცხოვრებისეული გზისა.
    ეტვუდის გმირები ჰაქსლის გმირებს გვანან, სამოთხიდან რომ არიან დევნილნი და საკუთარ ბოლოს და კაცობრიობის კვდომას რომ ელოდებიან.
    რომანის განსაკუთრებული მომხიბლაობა ისაა, თუ როგორ ოსტატურად ავსებს ავტორი დროის უზარმაზარ შუალედებს ჩვენს დღევანდელობასა და მომავალს შორის. “ორიქსი და კრეიკი” ადამიანური დრამაა, ცოტა გროტესკულიც, ცოტა მისტერიულიც.
    საუკეთესო ფანტასტიკა მომავლის შესახებ აწმყოში იღებს სათავეს, ის ნათელს ჰფენს ჩვენს შიშს და ამ შიშზე აგებს ახალ სამყაროს. ასე მაგალითად, ორუელის “1984” 1948 წლის ე.წ. “მონსტრების” ინკარნაციას ასახავს. ფაქტობრივად, მარგარეტ ეტვუდის რომანი ორუელის მომავლის ფანტასტიკის ერთგვარ გაგრძელებას წარმოადგენს.
    მოკლედ, ეტვუდი მომავალს მიუბრუნდა. ეს ის მომავალია, რომელიც ისე ძალიან შეიცვალა, როგორც ჩვენი აწმყო. ეს ფანტასტიკური მომავალი წინასწარმეტყველურია და, ამავე დროს, შემზარავი.
    მოქმედება თეთრი სანაპიროს ზოლზე იწყება, თოვლის კაცის საათი ნულს აჩვენებს. თოვლის კაცი ერთადერთი ადამიანია, რომელიც გადაურჩა უსახელო აპოკალიფსს. სამყაროში ყველაფერი კლონირებულია, ინჟინერიის მსხვერპლად ქცეული, ერთმანეთში შერწყმული ან სრულიად გამქრალი. ხმაურსა და არეულობაშიც კი გლობალიზაციის სუნი იგრძნობა. მათემატიკა, კომპიუტერი, ბიოტექნიკა ვითარდება და სულ უფრო და უფრო კომპლექსურ სახეს იღებს, მაგრამ ეს მეცნიერებები სულ უფრო და უფრო საშიში ხდება, ადამიანური ურთიერთობები კი უფრო დაუნდობელი გამხდარა და საერთოდ ქრება კიდევაც. ასეთია მომავლის ის მკაცრი პროგნოზი, რომელსაც მარგარეტ ეტვუდი გვთავაზობს.

    მოამზადა თამარ სუხიშვილმა

    © “წიგნები – 24 საათი”

  • რეცენზია

    XIX და XX საუკუნეების გერმანული პოეზიიდან

    ანდრო ბუაჩიძე
    ვიტრაჟები. XIX და XX საუკუნეების გერმანული პოეზიიდან. თარგმანი კონსტანტინე ზ. გამსახურდიასი. “საარი”. თბილისი, 2002.

    გერმანული ლირიკის ქართულ ენაზე თარგმნას თავის ისტორია აქვს. წარმატებულად დაძლეული სირთულე, ყოველი ახალი თარგმანი სავსებით განსხვავებულ წახნაგს სძენს ამ ისტორიას. ხშირად კამათობენ პოეზიის თარგმნის საკითხებზე და სამართლიანად დასძენენ, რომ თვითნებური განკერძოებულობა მხოლოდ და მხოლოდ ზიანს აყენებს ამ საქმიანობას. ეს, რა თქმა უნდა, ფაქტია და ამ ფაქტთან ერთად ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ პოეზიის თარგმანი ამა თუ იმ რთული ტექსტის ინდივიდუალური წაკითხვის და კვლავ აღდგენის მეშვეობით სრულდება.
    კონსტანტინე ზ. გამსახურდიას თარგმანებში გერმანული ლირიკის ვრცელი გზაა მონიშნული გოეთედან ენცესბერგერამდე. ეს გზა რთულია და მრავალფეროვანი, როგორც ზოგადად მხატვრული აზროვნების, ისე უშუალოდ ლექსწერის თვალსაზრისით. რაც მთავარია, ამ წიგნში თავმოყრილნი არიან ის პოეტები, რომლებიც ქართულად ან საერთოდ არ თარგმნილან ან ძალზე იშვიათად. აი, ისინიც: კლემენს ბრენტანო, იოზეფ ფონ აიხენდორფი, ფრიდრიხ რიუკერტი, ედუარდ მოერიკე, ფრიდრიხ ჰებელი, კონრად ფერდინანდ მაიერი, ფრიდრიხ ნიცშე, რიხარდ დამელი, ქრისტიან მორგენშტერნი, სტეფან გეორგე, ჰერმან ჰესე, მარია ლუიზე კაშნიცი და სხვები.
    სიმბოლურია გოეთეს ლექსი, რომელშიც საუბარია ეკლესიის ვიტრაჟებზე. ადამიანი, რომელიც გარედან შეიხედავს ეკლესიაში, ვიტრაჟებს მიღმა შენიშნავს “მხოლოდ ბნელ-პირქუშ შიდა სივრცეს”, სადაც დაკვირვებული თვალიც კი ვერაფერს ვერ გაარჩევს. ეკლესიაში შესვლისთანავე კი სულ სხვა სურათი გადაეშლება მნახველს: “ოღონდ ინებეთ და ტაძარშიც შემოდგით ფეხი! / წმინდა კაპელას მიესალმეთ, თაყვანი ეცით; / ფერადოვანი აქ იღვრება ნათელი ზეცით, / ისტორია და ორნამენტი კრთება ელვარე / და კეთილშობილ სილამაზეს მოუცავს არე. / ეს ყოველივე თქვენთვისაა, ღვთისშვილნო, კარგი, / თვალს ახარებს და გაგანათლებთ სულისთვის მარგი!
    ასეა ეს წიგნიც. მისი წამკითხველი “შიგნიდან” დაინახავს სამყაროს, ათასგვარ ნიშნებს და სამშვენისებს. ამ წიგნის წამკითხველს თვალწინ გადაეშლება უფართოესი ლირიკული თვალსაწიერი, რომელიც დროში და სივრცეშია გარშემოწერილი. ეს წრე უაფრესად ფართოა, ვინაიდან გერმანულ ლირიკაში აღმართულ უმნიშვნელოვანეს ნიშანსვეტებს მოიცავს.
    “ვიტრაჟები” ერთგვარი გზამკვლევია გერმანულ პოეზიაში. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ სამი ან ოთხი ლექსით ძნელია ისეთი რთული პოეტების გაცნობა, როგორებიც არიან გეორგ თრაკლი ან ჰუგო ფონ ჰოფმანსტალი. ამავე დროს მთარგმნელი უაღრესად ძნელი ამოცანის წინაშე იდგა იმ მხრივაც, რომ ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული პოეტების სამყაროს უნდა მორგებოდა. მას ერთგვარი სტილური გარდასახვა უნდა მოეხდინა, ვინაიდან ამის გარეშე წარმოუდგენელი იქნებოდა ურთიერთსაპირისპირო პოეტების გადმოღება. ვთქვათ, შილერის ბრწყინვალე ლირიკიდან აქ მხოლოდ ერთი ლექსია მოხმობილი. ბუნებრივია ადგილის სიმჭიდროვის გამო მთარგმნელი ეცადა ერთი ლექსის მეშვეობით პოეტის მრავალგვარი თავისებურება გადმოეცა, რაც თითქოს შეუძლებელია. ლექსი კი, რასაკვირველია, შესანიშნავია. აქ საუბარია იმაზე, რომ სიკვდილს ყოვლისშემმუსრავი ძალა აქვს, დაუნდობლად ანადგურებს ყველას და ყველაფერს. მაგონდება ინგლისერი კლასიკოსის ჯონ კიტსის ერთი უსათაურო ლექსის სტრიქონები: “მშვენიერება ძალმოსილია, მაგრამ სიკვდილი იმასაც სძალავს”. დაახლოებით იგივეს ამბობს შილერიც, ოღონდ განსხვავებულ აქცენტს აკეთებს: “თვით მშვენიერსაც უწევს სიკვდილი! / ადამიანებს და ღმერთებსაც რომ ეუფლება, / სტიგიურ ზევსის ბრინჯაოს მკერდს კი ვერ შეატოკებს. / სულ ერთადერთხელ მოალბო ტრფობამ აჩრდილთ მეუფე. / და ზღურბლიდანვე მკაცრად გაიღო თავისი ძღვენი. / მშვენიერ ჭაბუკს ვერც აფროდიტე უამებს ნაჭრევს, / ნატიფ სხეულზე მძვინვარე ტახის მიერ განახლეჩს. / უკვდავი დედაც ვეღარ დაიხსნის ღვთაებრივ ჰეროლდს, – / აღსრულდა სკეას კარიბჭესთან ძის ბედისწერა. / ამოდის ზღვიდან, თან ნერეოსის ახლავს ასულნი, / და აღმოხდება გლოვის ზარი დაღუპულ შვილზე. / შეხე! ღმერთებიც და ქალღმერთებიც გოდებენ ყველა: / მშვენიერიც უნდა გარდახდეს, მოკვდეს სრულქმნილიც. / დიდებულია, სიმღერა გლოვის – სატრფოს მიერ ამონაკვნესი, / უმსგავსს ორკუსში მიაცილებს რადგან დუმილი”.
    კონსტანტინე ზ. გამსახურდიას ენა თავისებურია, არქაული ელფერი გადაჰკრავს. ამგვარი ენობრივი სტილი და მისი შემქმნელი ლექსიკა თავისებურ ინტონაციას ბადებს. ეს ინტონაცია თითქოს გარდასული ხანის კლასიკურ პოეზიას უფრო ესადაგება, ვიდრე თანამედროვეს. მაგრამ თუ კარგად დავაკვირდებით, შევნიშნავთ, რომ მთარგმნელი დროის კვალდაკვალ ამარტივებს ენას. ამ გამარტივებას ერთი მხრივ სათარგმნი ტექსტის სიმარტივე განაპირობებს, მეორე მხრივ კი თვითონ ავტორი ცდილობს თანამედროვე რეალიების შემოტანასთან ერთად გარკვეული სიმსუბუქე შესძინოს ლექსს.
    ჰანს მაგნუს ენცესბერგერი ის პოეტია, რომელიც თანაბრად კარგად ფლობს ტრადიციულ და არატრადიციულ ფორმებს, თუმცა ამგვარი გამიჯნვა მისი პოეტური აზროვნებისთვის მთლად შესაფერი არ არის. ენცესბერგერი სხვადასხვა ინტონაციურ წყობას, სტრუქტურას, ლექსის განსხვავებულ გრაფიკულ გამოსახულებას მიმართავს, მაგრამ მისი აზროვნება ყველგან რთულია, არაერთგვაროვანია, ლირიკულ-აზრობრივი აქცენტებითაა დამუხტული. წმინდა ენობრივი სისადავე და სიმარტივე (რაც თანამედროვე და მით უმეტეს ექსპერიმენტული პოეზისთვისაა დამახასიათებელი) კარგად ეთავსება ენცესბერგერთან აზროვნების სირთულეს და ელასტიკურობას: “ვხატავ თოვლს / ვხატავ დაჟინებით / ვხატავ პირდაპირ / დიდი ფუნჯით / თეთრ გვერდზე / თოვლს. / ვხატავ დედამიწას. / ვხატავ ჩრდილს / დედამიწას, ღამეს. / არ მძინავს / ვხატავ მთელი ღამე. / ათოვს, პირდაპირ, დაჟინებით / რასაც მე ვხატავ. / დიდი ჩრდილი / ეხება ჩრდილნახატს. / ამ ჩრდილქვეშ / ვხატავ / ღამის დიდი ფუნჯით / ჩემს პაწაწინა / ჩრდილს დაჟინებით”.
    გოტფრიდ ბენის და მარია ლუიზე კაშნიცის სახელები ქართველმა მკითხველმა ლიტერატურული ცნობარებიდან და მიმოხილვითი ხასიათის წერილებიდან იცის; ამჯერად კი მას მიეცა საშუალება ზიარებოდა ცნობილი პოეტების შემოქმედებას. იგივე ითქმის გიუნტერ აიხის და იოჰანეს ბობროვსკის ლექსებზეც.
    ცალკე აღნიშვნის ღირსია ინგებორგ ბახმანის ლექსების თარგმანები. ჩემი აზრით, მთარგმნელმა შეძლო გადმოეცა მისი პოეზიის ფერადოვანი მეტაფორულობა, უცნაური სინატიფე და სიფაქიზე, შეიძლება ითქვას, მისტიკური მრავალმნიშვნელოვნება და იდუმალებაც კი. ამ პოეტთან ყოველივე ეს შესანიშნავად ერწყმის თანამედროვე რეალიებს, ცხოვრების დღევანდელ ატმოსფეროს, ადამიანის ამჟამინდელ საწუხარს და საფიქრალს: “ვინ იცის უკვე ცა მერამდენე / გამოგვივლია გაყინულ მზერით? / გამოძევებულ მიწიერ დროში / და სივრციდან გამოგდებულებს”.

    © “წიგნები – 24 საათი”