დ. ჰ. ლორენსი – ღიმილი

ინგლისურიდან თარგმნა მაია ბოლაშვილმა

გადაწყვიტა, მთელი ღამე არ დაეძინა, ნიშნად თავის დასჯისა. დეპეშა ორიოდ სიტყვით იტყობინებოდა: “ოფელიას მდგომარეობა კრიტიკულია’’. გრძნობდა, რომ ამგვარ ვითარებაში მატარებლის ვაგონში დაძინება ქარაფშუტობის ტოლფასი იქნებოდა. ასე რომ, იჯდა პირველი კლასის კუპეში და საფრანგეთის თავზე ღამეც ჩამოწვა.

რა თქმა უნდა, ოფელიას სასთუმალთან უნდა გაეთია, მაგრამ ოფელიამ ის არ ინდომა, ამიტომაც იჯდა მატარებელში.

სულის სიღრმეში შავსა და მძიმე რაღაცას დაესადგურებინა, დარდითა და ნაღველით სავსე კიბოს რომ ჰგავდა და მის სასიცოცხლო ორგანოებს ემუქრებოდა. ცხოვრებას მუდამ სერიოზულად უყურებდა. ახლა, სერიოზულობით ზედმეტადაც აღვსილიყო. ნამზეური, ლამაზი პირსახითა და ხშირი, მუქად შეჭმუხნული წარბებით ჯვარცმულ მაცხოვარს მიაგავდა.

მატარებლის ღამე ჯოჯოხეთად ექცა. რეალური არაფერი იყო: მის მოპირდაპირედ მჯდარი ორი ბებერი ინგლისელი ქალბატონი დიდი ხნის წინ მიიცვალა, ალბათ მასზე გაცილებით ადრეც, რადგან აშკარად ჩანდა, რომ თვითონ უკვე აღარ იყო ამქვეყნად.

საზღვრისპირა მთებს ნაცრისფერი განთიადი ნელა შემოეპარა და კაციც მათ უჩინარი თვალებით უმზერდა. მაგრამ გონებაში გაუთავებლად იმეორებდა:

“და როცა მქრქალად და სევდიანად ირიჟრაჟა,

და წამსვე შხაპუნა წვიმამაც ააგრილა, მანაც დახუჭა მშვიდად თვალები

მისთვის სხვანაირი დილა გათენდა’’.

ბერივით უემოციო, ნაწამებ სახეზე იმ სიძულვილის ნიშანწყალიც არ აჩნდა, რასაც ამ ყალბი პათოსის გამო განიცდიდა და გონებაში განსჯიდა კიდეც.

იტალიაში იყო. ქვეყნის ხედებს მატარებლის ფანჯრიდან ოდნავ ზიზღშეპარული გაჰყურებდა. ძლიერი გრძნობის განცდის ილაჯი გასწყვეტოდა. ზეთისხილის ხეებისა და ზღვის დანახვა მაინცდამაინც არ ეჭაშნიკა. ყველაფერს რომანტიკული სიყალბის ბეჭედი აჩნდა.

ჯერ ისევ ბნელოდა, როცა “პურიტანელ დედათა’’ სავანეს მიაღწია, სადაც ოფელიამ ნავსაყუდელი ჰპოვა. წინამძღვრის ოთახში წაიყვანეს, სასახლეში. მონაზონი წამოდგა და თავი მდუმარედ დაუკრა, კაცს ქედმაღლურად უმზერდა. მერე ფრანგულად უთხრა:

“მიჭირს თქმა, ამ დილით გარდაიცვალა’’.

გახევებული იდგა. ბერივით ლამაზი, გამოკვეთილ ნაკვთებიანი სახით სიცარიელეს მიშტერებოდა.

მონასტრის წინამძღვარმა თეთრი, მშვენიერი ხელი მკლავზე წაჰკიდა და მისკენ დახრილი სახეში ჩააცქერდა.

“გამაგრდით’’, რბილად თქვა ქალმა. “მხნეობას ნუ დაკარგავთ’’.

კაცი უკან გადგა. მუდამ ეშინოდა, როცა ქალის სიახლოვეს გრძნობდა. ფარფარა ქვედატნით შემოსილი წინამძღვარი მეტად ქალური ჩანდა.

“შევეცდები!’’ მიუგო ინგლისურად. “შეიძლება ვნახო?’’

წინამძღვარმა ზარი დარეკა და ახალგაზრდა მონაზონი შემოვიდა. საკმაოდ ფერმკრთალი გახლდათ, თუმცა ბავშვივით სუფთა, გულუბრყვილო და მოუსვენარი თვალები ჰქონდა. უფროსმა მონაზონმა კაცის სახელი ჩაიბუტბუტა, ახალგაზრდა ქალმაც თავი მოკრძალებით, ოდნავ დაუკრა. მაგრამ მეთიუმ ხელი ისე გაიშვირა, თითქოს მოთმინების ფიალა ავსებოდა. ახალგაზრდა მონაზონმა თეთრი ხელები გაშალა და მორცხვად კაცის ხელისგულში შეაცურა, უსიცოცხლო, მძინარე ბეღურასავით და მელანქოლიის ჯოჯოხეთით გათანგულმა კაცმაც გაიფიქრა: “რა მშვენიერი ხელები აქვს!’’

ლამაზ, მაგრამ ცივ დერეფანს გაუყვნენ და კარზე დააკაკუნეს. სულში ჩაგუბებული უძირო დარდის მიუხედავად, წინ, ნაზად, ფარფატა და გამალებით მიმავალი მონაზვნის ფართო ქვედატნის მიმართ, მეთიუ გულგრილი მაინც არ დარჩა.

როცა ქორედიანი, საუცხოო ოთახის კარი შეაღეს და კაცმა თეთრი საწოლის გარშემო მოციმციმე სანთლები იხილა, ძალიან შეშინდა. სანთლების გვერდით შავგვრემანი და უშნო პირსახის, თეთრლეჩაქიანი მონაზონი იჯდა. მათ დანახვაზე “კურთხევანიდან’’ თავი აიღო. მერე წამოდგა. ენერგიული ქალი ჩანდა, თავი მოწიწებით დაუხარა და მეთიუს მისი მსუქანი, შავი ხელები თვალში მოხვდა, მუქი ლურჯი აბრეშუმის შესამოსლის გულისპირთან რომ მიეტანა და შავ კრიალოსანს მარცვლიდა.

სამივე მონაზონი სასთუმალთან მდუმარედ იდგა, თუმცა შავი აბრეშუმის ფართო ქვედატანი მათ ქალურობას ვერ მალავდა. წინამძღვარი დაიხარა და მიცვალებულს სახიდან თეთრი ბატისტის სუდარა დიდი სიფაქიზით გადახადა.

ცოლის უსიცოცხლო, ლამაზი სახის ხილვისას, მეთიუს წამსვე, სულის სიღრმიდან სიცილის მსგავსი რამ აღმოხდა. კაცმა რაღაც წაიბუზღუნა და სახეზე უჩვეულო ღიმილი მოეფინა. მოლიცლიცე სანთლების შუქზე, საშობაოდ მორთულ ნაძვის ხესავით თბილად და სწრაფად რომ ციალებდნენ, ლეჩაქებით თავშებურული სამივე მონაზონი კაცს ღრმა თანაგრძნობით სავსე თვალებს ქვეშ-ქვეშად არ აშორებდა. მათი სახეები ერთმანეთისგან განსხვავებულ ემოციას სარკესავით ირეკლავდა. მოულოდნელად ექვსივე თვალი ოდნავი შიშით აღივსო. მერე შიში გაოცებამ და ინტერესმა შეცვალა. და სამივეს, მოკიაფე სანთლების ფონზე, მამაკაცს უმწეოდ რომ მიშტერებოდნენ, უცნაური, უნებლიე ღიმილი გამოეხატა. არცერთის ღიმილი ერთმანეთს არ ჰგავდა. ახალგაზრდა, ფერმკრთალ მონაზონს შეუმჩნეველ აღტაცებასთან შეზავებული ტკივილი აღბეჭდოდა. მაგრამ შავტუხა ლიგურიელკეთილმოწესე დედაოს, უკვე ასაკოვანსა და წარბშეკრულ ქალს, მსუბუქი და ცინიკური, ურწმუნო ადამიანის საოცრად დახვეწილი, უკვე მივიწყებულ მხიარულებასთან შეზავებული ღიმილი მოადგა პირზე. ამგვარად მხოლოდ ეტრუსკებიიღიმოდნენ, ასე ნატიფად, ამოუცნობად, უშიშრად და ლაღად.

მეთიუსავით ფართო პირსახიანი წინამძღვარი მთელი ძალით ლამობდა ღიმილი არ შეემჩნია, მაგრამ კაცის სასაცილო, ღვარძლით მაღლა აწეული ნიკაპი თვალში ისე უშნოდ ეჩხირებოდა, რომ სიცილს ვეღარ იკავებდა და თავს უფრო და უფრო დაბლა ხრიდა.

ახალგაზრდა, ფერდაკარგულმა მონაზონმა სახეზე უცბად კაბის სახელო აიფარა, მთელი სხეული უთრთოდა. წინამძღვარმა გოგონას მხარზე ხელი მოხვია და იტალიელთათვის დამახასიათებელი ემოციურობით ჩასჩურჩულა: “საბრალო პატარა არსებავ! იტირე, საბრალო პატარა არსებავ!’’ თუმცა ემოციასთან ერთად ისევ მოგუდული ხითხითი მოისმა.

შავგვრემანი მონაზონი კვლავ წინანდებურად მტკიცედ იდგა და შავ კრიალოსანს ჯიუტად მარცვლიდა, თუმცა უხმო სიცილი სახიდან მაინც არ წაშლოდა.

უეცრად მეთიუ საწოლისკენ შეტრიალდა. ცდილობდა გაერკვია, ცოლი თუ უთვალთვალებდა. კაცს ქალის ეშინოდა.

იწვა ოფელია, ლამაზი და გულისამაჩუყებელი, უსიცოცხლო, წაწვრილებული ცხვირი აბზეკოდა და ბავშვივით ჯიუტი სახე მის ხასიათს უკანასკნელადღა უსვამდა ხაზს.

მეთიუს ღიმილი გაუქრა და სამაგიეროდ სახეზე არაადამიანური ტანჯვა აღებეჭდა. არ ტიროდა. ისე, უაზროდ მიშტერებოდა. ახლა მისი გამომეტყველება უფრო ღრმად და მკაფიოდ ამბობდა: ვიცოდი, რომ ეს ტანჯვა მელოდა!

ქალი ძალიან ლამაზი, ძალიან ბავშვური, ძალიან ჭკვიანი, ძალიან ჯიუტი, ძალიან დაღლილი და მკვდარი იყო! კაცმა გაუსაძლისი სიცარიელე იგრძნო.

ათი წლის ცოლ-ქმარი იყვნენ. რა თქმა უნდა, კაციც არ ყოფილა სულმთლად იდეალური, – არა, არა, სრულებითაც არა!  მაგრამ ოფელიას ყოველთვის სურდა, რომ მხოლოდ თავისი გაეტანა. თუმცა ქმარი უყვარდა, მაგრამ სიჯიუტემ თავისი ქნა და გაექცა, მობეზრდა, დაიქანცა, აგდებულად ეპყრობოდა ან უბრაზდებოდა, თორმეტჯერ მიატოვა და თორმეტჯერვე უკან დაბრუნდა.

შვილები არ ჰყოლიათ. ბუნებით მგრძნობიარე კაცს, ბავშვების გაჩენის სურვილი მუდამ ჰქონდა. უსაზღვროდ დამწუხრებული იდგა.

ახლა ქალი აღარასოდეს დაუბრუნდებოდა. ეს უკვე მეცამეტე შემთხვევა იყო და სამუდამოდაც მიატოვა.

მაგრამ წავიდა კი? მაშინაც, როცა ჩაფიქრებული იდგა, ზურგში ისევ უბიძგეს, რათა გაეღიმა. კაცი ოდნავ მოიკრუნჩხა და ბრაზისგან წარბები შეკრა. გაღიმება აღარ სურდა! ოთხკუთხა, გაპარსული ყბა ჩამოვარდნოდა, დიდი კბილები დაეკრიჭა და მუდამ გამომწვევ მკვდარ ქალს ისე დაჰყურებდა. “მაინც არ იშლი!’’- მისთვის დიკენსის გმირის სიტყვების თქმა სურდა.

იდეალური თვითონაც არასოდეს ყოფილა. ისევ ასეთად დარჩენა ერჩივნა და ჩვეული შეცდომებით, კვლავ არასრულფასოვნად აპირებდა ცხოვრების გაგრძელებას.

მყისიერად კაცი მოლიცლიცე სანთლების უკან მიყუჩებულ სამივე მონაზონს მიუტრიალდა, ახლა უკვე გაურკვეველ მდგომარეობაში მყოფთ, თეთრი ლეჩაქებიდან დროდადრო ხან მას რომ შეჰყურებდნენ და ხანაც სიცარიელეს. კაცს თვალები უელვარებდა და კბილები დაეკრიჭა.

‘’Mea culpa! Mea culpa!’’[1] დაიბღავლა მან.

‘’Macchè!’’[2]  წამოიძახა შეშფოთებულმა წინამძღვარმა და ხელები აქეთ-იქით გაიშვირა, მერე ისევ ერთად შეატყუპა და ბუდეში შეყუჟული წყვილი ბარტყივით, კაბის ვიწრო სახელოში შემალა.

მეთიუმ თავი სწრაფად ჩაქინდრა და გარშემო მიმოიხედა, გასაქცევად მოემზადა. ზურგით მდგარმა წინამძღვარმა “მამაო ჩვენო’’ წყნარად წარმოთქვა და კრიალოსანი ჩამომარცვლა.

ფერმკრთალი ახალგაზრდა დედაო კიდე უფრო მეტად უკან მიკუნჭულიყო. მაგრამ ზორბა, შავტუხა მონაზონს შავი თვალები სამარადჟამოდ მოცინარი ვარსკვლავებივით უციმციმებდა და კაცმა ზურგში, სადღაც ნეკნებს შუა, ისევ იგრძნო ღიმილის ბიძგი.

“მომისმინეთ!’’ დამაჯერებლად მიმართა მან სამივე ქალს. “საშინლად დამწუხრებული ვარ. წასვლა მირჩევნია’’.

ქალები მოულოდნელობისგან შეყოყმანდნენ. კაცი კარისკენ ძალიან სწრაფად გაეშურა.

მაგრამ წასვლისას, როცა ჩასხმული მონაზონის მარადიულად მოციმციმე შავ თვალებს შეხედა, ისევ გაეღიმა და თავისთვის, გულის სიღრმეში იმ ხორციანი ხელების ვნებიანად მიალერსება ინატრა, ქალს დედალ-მამალი ჩიტივით ერთმანეთთან რომ შეეერთებინა.

მაგრამ ჩვეული შეცდომებით ცხოვრების გაგრძელების ჟინი მოსვენებას არ აძლევდა.

‘’Mea culpa’’! დაიღრიალა ისევ მეთიუმ და წამსვე ზურგშიც ის ნაცნობი ბიძგი იგრძნო, გაუთავებლად რომ უმეორებდა: გაიღიმე!

ოთახში მყოფმა სამმა ქალმა ერთმანეთს გადახედა და ხელები ერთდროულად ისე გაშალა, გეგონებოდათ ექვსივე ბეღურა ბუდიდან ერთბაშად წამოფრინდა და ისევ უკან დაბრუნდაო.

“საბრალო არსება!’’ თანაგრძნობით თქვა წინამძღვარმა.

“დიახ! დიახ! ნამდვილად შესაბრალისია’’. გულისგამგმირავი მიამიტობით წამოიტირა ახალგაზრდა დედაომ.

‘’Giá’’[3]თქვა მსუქანმა შავტუხა მონაზონმა.

წინამძღვარი საწოლთან ფრთხილად მივიდა და მიცვალებულის სახესთან დაიხარა.

“თითქოს რაღაცას მიხვდა, საბრალო არსება!’’ ჩაიჩურჩულა მან. “თქვენ რას ფიქრობთ?’’

ლეჩაქით შემოსილი სამივე თავი ერთდროულად დაიხარა. და ოფელიას ტუჩის კუთხესთან შერჩენილი მკრთალი ირონიული ღიმილი აშკარად აჩნდა. გაოცებულნი დასცქეროდნენ.

“მან ის დაინახა’’. წაიჩურჩულა ახალგაზრდა დედაომ.

წინამძღვარმა მომღიმარ სახეს ლამაზად ნაქარგი სუდარა დიდი მოწიწებით დააფარა. მერე სულის გასვლის კანონი თითქმის უხმოდ წაუკითხეს, კრიალოსნებიც ჩამარცვლეს.

შემდეგ უფროსმა დედაომ ორ მოკიაფე სანთელს წვერები გაუსწორა, დიდი კანდელის ფითილს თითები მტკიცედ, თუმცა ფაქიზად მოუჭირა და ჩააქრო.

შავგვრემან, ენერგიულ დედაოს ხელში ისევ თავის მომცრო “კურთხევანი’’ ეკავა და ისე იჯდა. დანარჩენნი კაბების შარიშურით კარისკენ გაემართნენ და არაჩვეულებრივ თეთრ დერეფანში გავიდნენ. მდინარეში მოცურავე შავი გედებივით, მუქი კაბებით შემოსილნი, ნაზად, უხმაუროდ მილივლივებდნენ, მაგრამ უეცრად შეჩქვიფდნენ. დერეფნის ბოლოში  ლაბადაში სევდიანად გამოხვეული უბადრუკი ქვრივი მეთიუ შენიშნეს, წინ და უკან უაზროდ რომ დაყიალებდა. მონასტრის წინამძღვარი თითქოს ადგილიდან მოწყდა, კაცისკენ ისეთი სისწრაფით გავარდა.

მეთიუმ ფართო კაბებში შემოსილი და ლეჩაქებით თავშებურული, მისკენ გაჩქარებით მიმავალი ქალები დაინახა, თითქოს ხელები აღარც გააჩნდათ, ისე შეემალათ კაბის სახელოებში.

ახალგაზრდა დედაო წინამძღვრის უკან შეყოვნდა.

‘’Pardon, ma Mère!’’[4] თქვა კაცმა ისე, თითქოს ერთმანეთს ქუჩაში შეხვდნენო. “აქ სადღაც ქუდი დამრჩა’’…

სასოწარკვეთილმა კაცმა ხელი უიმედოდ გააქნია და მასზე მწუხარე და გაუცინარი ქვეყნად აღარავინ იყო.